Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *pokojь 'stan spoczynku, odpoczynku, spokój, pokój'
Forma prasłowiańska jest rzeczownikiem odczasownikowym (pierwotnie nazwą czynności, wtórnie jej rezultatem) od przedrostkowego *počiti 'odpocząć, spocząć' z wymianą samogłoski rdzennej *i > *oi̯; znaczenie 'pomieszczenie mieszkalne, izba' rozwinęło się ze znaczenia 'miejsce zażywania spokoju, odpoczynku, spoczynku' (Bor)
1. pomieszczenie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Najbliższe środowisko życia człowieka dom/inne miejsca zamieszkania i ich otoczenie
CZŁOWIEK I TECHNIKA Budownictwo części budowli
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | izba | |
| hiperonimy: | pomieszczenie |
Połączenia
- duży, mały; ciemny, jasny; oddzielny, swój, wspólny; pusty; sąsiedni pokój; pokój mieszkalny; dzienny; dziecięcy, gościnny, hotelowy, jadalny, królewski, sypialny; nauczycielki, redakcyjny; przygotowawczy, zabiegowy; 1-osobowy, 2-osobowy, jednoosobowy, dwuosobowy; pokoje noclegowe
- pokój nr jakiś
- pokój hotelu; urzędników; przesłuchań, przyjęć, rozmów, widzeń
- pokój dla dzieci, dla gości, dla studenta, dla żaka; pokój do pracy, do zabaw; do wynajęcia
- pokój na pracownię
- pokój z balkonem, z kuchnią, z łazienką; z klimatyzacją, z łóżkiem, z telewizorem; z widokiem
- pokój na dole, na górze, na parterze, na piętrze; na poddaszu; pokój przy rodzinie; pokój w akademiku, w bloku, w domku, w domu, w hoteliku, w hotelu, w kamienicy, w mieszkaniu
- pokój i kuchnia, pokój i łazienka; mieszkanie i pokój
- drzwi, kąt, róg, ściany, środek; cena pokoju; wynajem pokoi
- klucz, meble; drzwi, wejście do pokoju; współlokator, współlokatorka z pokoju
- cena, opłata, rachunek za pokój
- ściany; meble; biurko, kanapa, łóżko, stół, szafa; telewizor; miejsce w pokoju; klimatyzacja w pokojach
- dzielić; wynająć/wynajmować, zająć/zajmować; malować, pomalować, posprzątać, sprzątać/sprzątnąć, urządzić/urządzać; remontować, wyremontować; przeszukać pokój; malowanie, sprzątanie; wynajmowanie; wyposażenie pokoju
- dostać się, iść, udać się, ruszyć, wedrzeć się, wejść/wchodzić, włamać się, wpaść, wrócić/wracać, zajrzeć do pokoju; wybiec, wyjść/wychodzić z pokoju
- coś przerobić na pokój; przejść przez pokój; coś przerobione na pokój
- coś połączone, sąsiadujące z pokojem
- chodzić, kręcić się, snuć się po pokoju; mieszkać; leżeć, siedzieć, spać; bawić się; zamknąć się/zamykać się w pokoju
Cytaty
|
Monika miała u niej jak u Pana Boga za piecem: duży, jasny pokój, wyżywienie i dwa dni wolne w tygodniu. źródło: NKJP: Katarzyna Surmiak-Domańska: Beznadziejna ucieczka przed Basią. Reportaże seksualne, 2007 |
|
|
Przez osiem lat mieszkała w pokoju hotelu robotniczego, lecz później - jako mężatka - zapisała się do młodzieżowej spółdzielni mieszkaniowej i zaraz potem dostała lokum w bloku. źródło: NKJP: Wiejskie sprawy miastowych, Dziennik Polski, 2001-06-01 |
|
|
Wytwornie urządzony gabinet radcy kryminalnego Eberharda Mocka bardziej przypominał elegancki salon niż ascetyczny pokój do pracy [...]. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Dżuma w Breslau, 2007 |
|
|
Mieszkanie wynajmowane przez Zdebskiego i jego żonę, Małgosię, składało się z pokoju i kuchni, dość obszernych, ale mocno zaniedbanych. źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Pogoda dla wszystkich, 2003 |
|
|
Wstał od stołu, przeszedł przez pokój i półmroczny korytarz. źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Sezon na papierówki, 2003 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | pokój |
pokoje |
|
| D. | pokoju |
pokoi pokojów |
|
| C. | pokojowi |
pokojom |
|
| B. | pokój |
pokoje |
|
| N. | pokojem |
pokojami |
|
| Ms. | pokoju |
pokojach |
|
| W. | pokoju |
pokoje |
2. między narodami
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa stosunki międzynarodowe
Relacje znaczeniowe
| sprzeczne: | wojna |
Połączenia
- pokój międzynarodowy, polityczny, społeczny, światowy; religijny
- pokój między narodami
- pokój na kontynencie, na świece; pokój w Europie, w regionie
- pokój i bezpieczeństwo, pokój i przyjaźń, pokój i sprawiedliwość, pokój i stabilność, pokój i tolerancja, pokój i wolność; pokój i porozumienie
- czas, okres pokoju
- zagrożenie dla pokoju; droga do pokoju
- przestępstwa, zbrodnie przeciwko pokojowi
- nadzieja na pokój; apel, modlitwa, walka o pokój
- rozmowy o pokoju
- panuje, zapanuje pokój
- coś służy, zagraża pokojowi
- wprowadzić, zapewnić pokój; !?budowanie, przywrócenie, umacnianie, utrzymywanie, zachowanie pokoju; ktoś miłujący pokój
- cieszyć się pokojem
- apelować, modlić się, prosić, walczyć, wołać o pokój; wierzyć w pokój
- opowiadać się za pokojem
- żyć w pokoju
Cytaty
|
To ona powinna być odpowiedzialna za podejmowanie działań kolektywnych, kiedy powstaje zagrożenie dla pokoju międzynarodowego. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 25.05.1995 |
|
|
[...] Ja chcę tylko pokoju między narodami. Pokoju, przyjaźni i dobrosąsiedzkich stosunków. źródło: NKJP: Michał Komar: O obrotach losów i ciał, 1998 |
|
|
Nie bardzo potrafił znaleźć sobie miejsce w czas pokoju. Trudno się było temu dziwić, skoro niemal całe dotychczasowe dorosłe życie zeszło mu na wojnach. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002 |
|
|
Ponad 50 tysięcy Izraelczyków uczestniczyło w sobotę w Tel Awiwie w manifestacji, podczas której apelowano o pokój i protestowano przeciwko okupacji terytoriów palestyńskich. źródło: NKJP: Rezerwiści do domu!, Dziennik Polski, 2002-05-13 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | pokój |
pokoje |
|
| D. | pokoju |
pokoi pokojów |
|
| C. | pokojowi |
pokojom |
|
| B. | pokój |
pokoje |
|
| N. | pokojem |
pokojami |
|
| Ms. | pokoju |
pokojach |
|
| W. | pokoju |
pokoje |
Inne uwagi
Zwykle lp
Informacja normatywna
Uznawane za niepoprawne w połączeniu: budować pokój
3. rozejm
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | mir, rozejm, zawieszenie broni | |
| hiperonimy: | porozumienie |
Połączenia
- pokój brzeski, karłowicki...; wieczysty; zawarty
- pokój z Izraelem, z Rosją, z Turcją...; z Palestyńczykami, z Turkami...
- ziemia za pokój
- rozmowy o pokoju
- podpisać, zawrzeć pokój; zawarcie pokoju
Cytaty
|
W istocie do rozbrojenia oddziałów czecho-słowackich zobowiązały bolszewików postanowienia pokoju brzeskiego. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Złoty pociąg, 2006 |
|
|
Zawarł nietrwały pokój z Izraelem i przypieczętował go związkiem małżeńskim swego syna Jorama z Atalią, córką potężnego króla izraelskiego Achaba. źródło: NKJP: Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne, 1963 |
|
|
[...] Ostatecznie w 1018 r. zawarto pokój w Budziszynie. Bolesław, choć utracił wcześniej Czechy, Morawy i Słowację, odniósł wielki sukces. źródło: NKJP: Alicja Dybkowska, Jan Żaryn, Małgorzata Żaryn: Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności, 1994 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | pokój |
pokoje |
|
| D. | pokoju |
pokoi pokojów |
|
| C. | pokojowi |
pokojom |
|
| B. | pokój |
pokoje |
|
| N. | pokojem |
pokojami |
|
| Ms. | pokoju |
pokojach |
|
| W. | pokoju |
pokoje |
Inne uwagi
Zwykle lp
Skróty
4. duchowy
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | spokój I |
Połączenia
- pokój Chrystusowy
- pokój ludziom (dobrej woli)
- pokój i dobro, pokój i miłość, pokój i pojednanie
- znak pokoju
- dać pokój
Cytaty
|
Nie o zemstę chodzi chrześcijaninowi, lecz o pokój Boży na ziemi... A litość, a grzechów odpuszczenie i win darowywanie - to właśnie nasza cenna inność. źródło: NKJP: Marian Pankowski: Ksiądz Helena : wybór utworów dramatycznych, 1996 |
|
|
Łamiąc się opłatkiem i dzieląc się sercem, życzymy sobie błogosławieństwa Bożego, radości, pokoju i miłości. źródło: NKJP: Jasełka, szopki i stroiki, Dziennik Polski, 2001-12-28 |
|
|
Kobieta przekazała otoczeniu znak pokoju, a gdy msza dobiegła końca, ruszyła przodem, międląc dłonią truchło kołnierza. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Przystupa, 2007 |
|
|
Nie parafrazuj na oślep – żachnął się albinos. – Dajmy pokój, Parafraza zawsze jest paralelą. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Rebelia, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | pokój |
pokoje |
|
| D. | pokoju |
pokoi pokojów |
|
| C. | pokojowi |
pokojom |
|
| B. | pokój |
pokoje |
|
| N. | pokojem |
pokojami |
|
| Ms. | pokoju |
pokojach |
|
| W. | pokoju |
pokoje |
Inne uwagi
Zwykle lp