UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kruszyć

Chronologizacja

XV w., Bańk
XVI w., Bor

Pochodzenie

psł. *krušiti 'rozbijać, łamać na drobne kawałki'

1. lód

Definicja

dzielić na małe kawałki

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z jedzeniem

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	drobić, rozkruszać
	hiperonimy:	rozdrabniać

Połączenia

kruszyć chleb, lód, skałę
kruszyć rękami
kruszyć na kawałki
kruszyć w palcach, w zębach
kruszyć i łamać; rąbać i kruszyć

Cytaty

	Barmani kruszyli lód do margarity, podawali siedzącym przy barze dziewczynom kolorowe drinki. źródło: NKJP: Marek Miller: Pierwszy milion czyli Cłopcy z Mielczarskiego, 1999
	Hejncze milczał chwilę, krusząc kromkę chleba. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002
	Polek przewraca się gwałtownie, krusząc słomę pod sobą. źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Dziura w niebie, 1959
	Blade, żółte palce z trudem kruszyły trzeszczące suchary. źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1971
	Jacek sięgnął po drugą bułkę. Ugryzł kawałek, a resztę zaczął kruszyć i rzucać przed siebie. źródło: NKJP: Kinga Dunin: Tabu, 1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	kruszę	kruszymy
2 os.	kruszysz	kruszycie
3 os.	kruszy	kruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kruszyłem +(e)m kruszył	kruszyłam +(e)m kruszyła	kruszyłom +(e)m kruszyło	kruszyliśmy +(e)śmy kruszyli	kruszyłyśmy +(e)śmy kruszyły
2 os.	kruszyłeś +(e)ś kruszył	kruszyłaś +(e)ś kruszyła	kruszyłoś +(e)ś kruszyło	kruszyliście +(e)ście kruszyli	kruszyłyście +(e)ście kruszyły
3 os.	kruszył	kruszyła	kruszyło	kruszyli	kruszyły

bezosobnik: kruszono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę kruszył będę kruszyć	będę kruszyła będę kruszyć	będę kruszyło będę kruszyć	będziemy kruszyli będziemy kruszyć	będziemy kruszyły będziemy kruszyć
2 os.	będziesz kruszył będziesz kruszyć	będziesz kruszyła będziesz kruszyć	będziesz kruszyło będziesz kruszyć	będziecie kruszyli będziecie kruszyć	będziecie kruszyły będziecie kruszyć
3 os.	będzie kruszył będzie kruszyć	będzie kruszyła będzie kruszyć	będzie kruszyło będzie kruszyć	będą kruszyli będą kruszyć	będą kruszyły będą kruszyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		kruszmy
2 os.	krusz	kruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kruszyłbym bym kruszył	kruszyłabym bym kruszyła	kruszyłobym bym kruszyło	kruszylibyśmy byśmy kruszyli	kruszyłybyśmy byśmy kruszyły
2 os.	kruszyłbyś byś kruszył	kruszyłabyś byś kruszyła	kruszyłobyś byś kruszyło	kruszylibyście byście kruszyli	kruszyłybyście byście kruszyły
3 os.	kruszyłby by kruszył	kruszyłaby by kruszyła	kruszyłoby by kruszyło	kruszyliby by kruszyli	kruszyłyby by kruszyły

bezosobnik: kruszono by

bezokolicznik: kruszyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: krusząc

gerundium: kruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kruszenie	kruszenia
D.	kruszenia	kruszeń
C.	kruszeniu	kruszeniom
B.	kruszenie	kruszenia
N.	kruszeniem	kruszeniami
Ms.	kruszeniu	kruszeniach
W.	kruszenie	kruszenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: kruszący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	kruszący	kruszący	kruszący	kruszące	krusząca
D.	kruszącego	kruszącego	kruszącego	kruszącego	kruszącej
C.	kruszącemu	kruszącemu	kruszącemu	kruszącemu	kruszącej
B.	kruszącego	kruszącego	kruszący	kruszące	kruszącą
N.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącą
Ms.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	kruszący	kruszący	kruszące	kruszące
D.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszących
C.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym
B.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszące
N.	kruszącymi	kruszącymi	kruszącymi	kruszącymi
Ms.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszących

imiesłów przymiotnikowy bierny: kruszony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	kruszony	kruszony	kruszony	kruszone	kruszona
D.	kruszonego	kruszonego	kruszonego	kruszonego	kruszonej
C.	kruszonemu	kruszonemu	kruszonemu	kruszonemu	kruszonej
B.	kruszonego	kruszonego	kruszony	kruszone	kruszoną
N.	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszoną
Ms.	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	kruszeni	kruszeni	kruszone	kruszone
D.	kruszonych	kruszonych	kruszonych	kruszonych
C.	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszonym
B.	kruszonych	kruszonych	kruszonych	kruszone
N.	kruszonymi	kruszonymi	kruszonymi	kruszonymi
Ms.	kruszonych	kruszonych	kruszonych	kruszonych

odpowiednik aspektowy: pokruszyć

Składnia

kruszyć

CO + (na CO|w CZYM)

2. na podłogę

Definicja

zaśmiecać powierzchnię okruchami

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie czynności związane z jedzeniem

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

brudzić, śmiecić

Połączenia

kruszyć ciastem, chlebem
kruszyć na dywan, na podłogę

Cytaty

Ciasta znowu wjechały na stół. Jedzono je bez pośpiechu, jakby w roztargnieniu, starannie, mało krusząc.

źródło: NKJP: Marek Kochan: Ballada o dobrym dresiarzu, 2005

Siadali wokół łóżka, jedli pieczone przez babkę Jadwigę ciasteczka, starając się zbyt hałaśliwie nie chrupać i nie kruszyć wokół siebie.

źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Diabeł na dzwonnicy, 1996

Urzędniczki mnie znały, to moje dawne koleżanki, byłyśmy kobietami na poziomie. Miałam takie wrażenie, jakby niektóre kruszyły na podłogę specjalnie. I zaraz uwagę słyszałam, że źle sprzątam.

źródło: NKJP: Mariusz Szczygieł: Ludzie, Gazeta Wyborcza, 1994-04-01

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	kruszę	kruszymy
2 os.	kruszysz	kruszycie
3 os.	kruszy	kruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kruszyłem +(e)m kruszył	kruszyłam +(e)m kruszyła	kruszyłom +(e)m kruszyło	kruszyliśmy +(e)śmy kruszyli	kruszyłyśmy +(e)śmy kruszyły
2 os.	kruszyłeś +(e)ś kruszył	kruszyłaś +(e)ś kruszyła	kruszyłoś +(e)ś kruszyło	kruszyliście +(e)ście kruszyli	kruszyłyście +(e)ście kruszyły
3 os.	kruszył	kruszyła	kruszyło	kruszyli	kruszyły

bezosobnik: kruszono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę kruszył będę kruszyć	będę kruszyła będę kruszyć	będę kruszyło będę kruszyć	będziemy kruszyli będziemy kruszyć	będziemy kruszyły będziemy kruszyć
2 os.	będziesz kruszył będziesz kruszyć	będziesz kruszyła będziesz kruszyć	będziesz kruszyło będziesz kruszyć	będziecie kruszyli będziecie kruszyć	będziecie kruszyły będziecie kruszyć
3 os.	będzie kruszył będzie kruszyć	będzie kruszyła będzie kruszyć	będzie kruszyło będzie kruszyć	będą kruszyli będą kruszyć	będą kruszyły będą kruszyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		kruszmy
2 os.	krusz	kruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kruszyłbym bym kruszył	kruszyłabym bym kruszyła	kruszyłobym bym kruszyło	kruszylibyśmy byśmy kruszyli	kruszyłybyśmy byśmy kruszyły
2 os.	kruszyłbyś byś kruszył	kruszyłabyś byś kruszyła	kruszyłobyś byś kruszyło	kruszylibyście byście kruszyli	kruszyłybyście byście kruszyły
3 os.	kruszyłby by kruszył	kruszyłaby by kruszyła	kruszyłoby by kruszyło	kruszyliby by kruszyli	kruszyłyby by kruszyły

bezosobnik: kruszono by

bezokolicznik: kruszyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: krusząc

gerundium: kruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kruszenie	kruszenia
D.	kruszenia	kruszeń
C.	kruszeniu	kruszeniom
B.	kruszenie	kruszenia
N.	kruszeniem	kruszeniami
Ms.	kruszeniu	kruszeniach
W.	kruszenie	kruszenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: kruszący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	kruszący	kruszący	kruszący	kruszące	krusząca
D.	kruszącego	kruszącego	kruszącego	kruszącego	kruszącej
C.	kruszącemu	kruszącemu	kruszącemu	kruszącemu	kruszącej
B.	kruszącego	kruszącego	kruszący	kruszące	kruszącą
N.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącą
Ms.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	kruszący	kruszący	kruszące	kruszące
D.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszących
C.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym
B.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszące
N.	kruszącymi	kruszącymi	kruszącymi	kruszącymi
Ms.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszących

odpowiednik aspektowy: nakruszyć

Składnia

Rz_osobowy

kruszyć

(CZYM) + (na CO)

3. opór

Definicja

książk.

stopniowo pokonywać zagrożenie lub ograniczenie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:

pokonywać, przezwyciężać

Połączenia

kruszyć opór, system, tyranię

Cytaty

	[...] będą powoli, dzień po dniu kruszyć potężne struktury systemu. źródło: NKJP: Maciej Dajnowski: Promieniowanie reliktowe, 2004
	Intencja jego zdaje się rzeczywiście [...] moralna, zmierzająca [...] do kruszenia fanatyzmów przez pokazanie, jak się rodzą. źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Ziemia Ulro, 1977
	Nie miałem przekonania, czy wielka poezja nadaje się do estradowej prezentacji. Dopiero rozmowy z Ewą Demarczyk, a nade wszystko jej własny repertuar i jego przyjęcie stopniowo kruszyły te obawy. źródło: NKJP: Roman Radoszewski: Czesław Niemen: kiedy się dziwić przestanę...: monografia artystyczna, 2004
	- Już po wszystkim... - kruszyła szeptem strach pacjenta. źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	kruszę	kruszymy
2 os.	kruszysz	kruszycie
3 os.	kruszy	kruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kruszyłem +(e)m kruszył	kruszyłam +(e)m kruszyła	kruszyłom +(e)m kruszyło	kruszyliśmy +(e)śmy kruszyli	kruszyłyśmy +(e)śmy kruszyły
2 os.	kruszyłeś +(e)ś kruszył	kruszyłaś +(e)ś kruszyła	kruszyłoś +(e)ś kruszyło	kruszyliście +(e)ście kruszyli	kruszyłyście +(e)ście kruszyły
3 os.	kruszył	kruszyła	kruszyło	kruszyli	kruszyły

bezosobnik: kruszono

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę kruszył będę kruszyć	będę kruszyła będę kruszyć	będę kruszyło będę kruszyć	będziemy kruszyli będziemy kruszyć	będziemy kruszyły będziemy kruszyć
2 os.	będziesz kruszył będziesz kruszyć	będziesz kruszyła będziesz kruszyć	będziesz kruszyło będziesz kruszyć	będziecie kruszyli będziecie kruszyć	będziecie kruszyły będziecie kruszyć
3 os.	będzie kruszył będzie kruszyć	będzie kruszyła będzie kruszyć	będzie kruszyło będzie kruszyć	będą kruszyli będą kruszyć	będą kruszyły będą kruszyć

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		kruszmy
2 os.	krusz	kruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	kruszyłbym bym kruszył	kruszyłabym bym kruszyła	kruszyłobym bym kruszyło	kruszylibyśmy byśmy kruszyli	kruszyłybyśmy byśmy kruszyły
2 os.	kruszyłbyś byś kruszył	kruszyłabyś byś kruszyła	kruszyłobyś byś kruszyło	kruszylibyście byście kruszyli	kruszyłybyście byście kruszyły
3 os.	kruszyłby by kruszył	kruszyłaby by kruszyła	kruszyłoby by kruszyło	kruszyliby by kruszyli	kruszyłyby by kruszyły

bezosobnik: kruszono by

bezokolicznik: kruszyć

imiesłów przysłówkowy współczesny: krusząc

gerundium: kruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	kruszenie	kruszenia
D.	kruszenia	kruszeń
C.	kruszeniu	kruszeniom
B.	kruszenie	kruszenia
N.	kruszeniem	kruszeniami
Ms.	kruszeniu	kruszeniach
W.	kruszenie	kruszenia

imiesłów przymiotnikowy czynny: kruszący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	kruszący	kruszący	kruszący	kruszące	krusząca
D.	kruszącego	kruszącego	kruszącego	kruszącego	kruszącej
C.	kruszącemu	kruszącemu	kruszącemu	kruszącemu	kruszącej
B.	kruszącego	kruszącego	kruszący	kruszące	kruszącą
N.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącą
Ms.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	kruszący	kruszący	kruszące	kruszące
D.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszących
C.	kruszącym	kruszącym	kruszącym	kruszącym
B.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszące
N.	kruszącymi	kruszącymi	kruszącymi	kruszącymi
Ms.	kruszących	kruszących	kruszących	kruszących

imiesłów przymiotnikowy bierny: kruszony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	kruszony	kruszony	kruszony	kruszone	kruszona
D.	kruszonego	kruszonego	kruszonego	kruszonego	kruszonej
C.	kruszonemu	kruszonemu	kruszonemu	kruszonemu	kruszonej
B.	kruszonego	kruszonego	kruszony	kruszone	kruszoną
N.	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszoną
Ms.	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	kruszeni	kruszeni	kruszone	kruszone
D.	kruszonych	kruszonych	kruszonych	kruszonych
C.	kruszonym	kruszonym	kruszonym	kruszonym
B.	kruszonych	kruszonych	kruszonych	kruszone
N.	kruszonymi	kruszonymi	kruszonymi	kruszonymi
Ms.	kruszonych	kruszonych	kruszonych	kruszonych

odpowiednik aspektowy: skruszyć

Składnia

kruszyć

Frazeologizmy

ktoś kruszy kopie

Data ostatniej modyfikacji: 26.05.2014