Chronologizacja
Wyraz poświadczony również w tekście "Bogurodzicy", datowanym często na wiek XIII (niekiedy nawet na okres wcześniejszy), jednak jego najstarszy zachowany zapis pochodzi dopiero z 1407 r.
Pochodzenie
Zob. słyszeć
1. dźwięki
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły
Połączenia
- usłyszeć brzęk, dzwonek, dźwięk, głos, hałas, huk, kroki, krzyki, muzykę, nazwisko, odgłos, pisk, płacz, rozmowę, skrzypienie, słowa, strzały, szelest, szept, szmer, szum, śmiech, trzask, tupanie, tupot, warkot, wołanie, wybuch, zgrzyt
- usłyszeć coś przez drzwi
- usłyszeć coś w słuchawce; w ciszy usłyszeć coś
- usłyszeć coś za plecami
- nagle, naraz, po chwili, wtem usłyszeć coś; usłyszeć wyraźnie
Cytaty
|
[...] usłyszał hałas na dziedzińcu i zrozumiał, że nadeszła chwila oczekiwana. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Początek, 1990 |
|
|
Usłyszawszy mnie, podniósł głowę znad talerza i wskazał miejsce naprzeciw. źródło: NKJP: Radosław Milczarek: Formelana, 2010 |
|
|
Ktoś zadzwonił do drzwi, wyszedł więc czym prędzej. Usłyszałam, jak rozmawia z listonoszem. źródło: NKJP: Ewa Przybylska: Dotyk motyla, 1995 |
|
|
Nim ochłonął ze zdumienia, usłyszał, że ktoś się zbliża. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002 |
|
|
- Halo - usłyszał cichy, zapłakany głos. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
usłyszę |
usłyszymy |
|||
| 2 os. |
usłyszysz |
usłyszycie |
|||
| 3 os. |
usłyszy |
usłyszą |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
usłyszałem +(e)m usłyszał |
usłyszałam +(e)m usłyszała |
usłyszałom +(e)m usłyszało |
usłyszeliśmy +(e)śmy usłyszeli |
usłyszałyśmy +(e)śmy usłyszały |
| 2 os. |
usłyszałeś +(e)ś usłyszał |
usłyszałaś +(e)ś usłyszała |
usłyszałoś +(e)ś usłyszało |
usłyszeliście +(e)ście usłyszeli |
usłyszałyście +(e)ście usłyszały |
| 3 os. |
usłyszał |
usłyszała |
usłyszało |
usłyszeli |
usłyszały |
bezosobnik: usłyszano
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
usłyszmy |
|
| 2 os. |
usłysz |
usłyszcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
usłyszałbym bym usłyszał |
usłyszałabym bym usłyszała |
usłyszałobym bym usłyszało |
usłyszelibyśmy byśmy usłyszeli |
usłyszałybyśmy byśmy usłyszały |
| 2 os. |
usłyszałbyś byś usłyszał |
usłyszałabyś byś usłyszała |
usłyszałobyś byś usłyszało |
usłyszelibyście byście usłyszeli |
usłyszałybyście byście usłyszały |
| 3 os. |
usłyszałby by usłyszał |
usłyszałaby by usłyszała |
usłyszałoby by usłyszało |
usłyszeliby by usłyszeli |
usłyszałyby by usłyszały |
bezosobnik: usłyszano by
bezokolicznik: usłyszeć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
usłyszawszy
gerundium: usłyszenie
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | usłyszenie |
usłyszenia |
| D. | usłyszenia |
usłyszeń |
| C. | usłyszeniu |
usłyszeniom |
| B. | usłyszenie |
usłyszenia |
| N. | usłyszeniem |
usłyszeniami |
| Ms. | usłyszeniu |
usłyszeniach |
| W. | usłyszenie |
usłyszenia |
imiesłów przymiotnikowy bierny: usłyszany
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | usłyszany |
usłyszany |
usłyszany |
usłyszane |
usłyszana |
| D. | usłyszanego |
usłyszanego |
usłyszanego |
usłyszanego |
usłyszanej |
| C. | usłyszanemu |
usłyszanemu |
usłyszanemu |
usłyszanemu |
usłyszanej |
| B. | usłyszanego |
usłyszanego |
usłyszany |
usłyszane |
usłyszaną |
| N. | usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszaną |
| Ms. | usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | usłyszani |
usłyszani |
usłyszane |
usłyszane |
| D. | usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
| C. | usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
| B. | usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszane |
| N. | usłyszanymi |
usłyszanymi |
usłyszanymi |
usłyszanymi |
| Ms. | usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
odpowiednik aspektowy: słyszeć
Składnia
| Rzżywotny | + | usłyszeć | + |
KOGO/CO
|
| Rzżywotny | + | usłyszeć | + |
jak ZDANIE | że ZDANIE
|
| Rzżywotny | + | usłyszeć | + |
MOWA WPROST
|
2. o czymś
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka
Połączenia
- świat usłyszał
- usłyszeć odpowiedź, wyrok, zarzuty
- usłyszeć o dziurze ozonowej, o istnieniu czegoś, o masakrze, o morderstwie, o czyimś nieszczęściu, o propozycji, o skandalu, o jakiejś sprawie, o tragedii, o czyjejś wizycie, o wypadku, o jakimś zdarzeniu
- usłyszeć coś od kolegów, od sąsiadów
- w odpowiedzi usłyszeć coś; usłyszeć w radiu, w szkole, w telewizji
- usłyszeć coś z czyichś ust, z wiarygodnego źródła
- chcieć usłyszeć
Cytaty
|
Hamilton z trzecich ust usłyszał, jakoby Genet oświadczył, iż odwoła się ponad głową prezydenta do narodu, jeżeli Waszyngton uniemożliwi mu wyprowadzenie z portu okrętu [...]. źródło: NKJP: Longin Pastusiak, Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002 |
|
|
To, co usłyszał, wprawiło go w zdumienie. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003 |
|
|
Parę lat temu, kiedy usłyszałem o tragedii helikoptera, jaka rozegrała się w Dolinie Olczyskiej, postanowiłem zrobić wystawę. źródło: NKJP: jof: Malarstwo czy fotografia?, Tygodnik Podhalański, 1999, nr 33 |
|
|
Usłyszała od sąsiadów, że zamknął się w mieszkaniu, nikogo nie wpuszcza i całymi godzinami głośno śpiewa po polsku i po rusku. źródło: NKJP: Antoni Kroh: Starorzecza, 2010 |
|
|
Gdy dziadek usłyszał, gdzie się wybieram, postanowił mi towarzyszyć. źródło: NKJP: Marek Ławrynowicz: Korytarz, 2006 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
usłyszę |
usłyszymy |
|||
| 2 os. |
usłyszysz |
usłyszycie |
|||
| 3 os. |
usłyszy |
usłyszą |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
usłyszałem +(e)m usłyszał |
usłyszałam +(e)m usłyszała |
usłyszałom +(e)m usłyszało |
usłyszeliśmy +(e)śmy usłyszeli |
usłyszałyśmy +(e)śmy usłyszały |
| 2 os. |
usłyszałeś +(e)ś usłyszał |
usłyszałaś +(e)ś usłyszała |
usłyszałoś +(e)ś usłyszało |
usłyszeliście +(e)ście usłyszeli |
usłyszałyście +(e)ście usłyszały |
| 3 os. |
usłyszał |
usłyszała |
usłyszało |
usłyszeli |
usłyszały |
bezosobnik: usłyszano
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
usłyszmy |
|
| 2 os. |
usłysz |
usłyszcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
usłyszałbym bym usłyszał |
usłyszałabym bym usłyszała |
usłyszałobym bym usłyszało |
usłyszelibyśmy byśmy usłyszeli |
usłyszałybyśmy byśmy usłyszały |
| 2 os. |
usłyszałbyś byś usłyszał |
usłyszałabyś byś usłyszała |
usłyszałobyś byś usłyszało |
usłyszelibyście byście usłyszeli |
usłyszałybyście byście usłyszały |
| 3 os. |
usłyszałby by usłyszał |
usłyszałaby by usłyszała |
usłyszałoby by usłyszało |
usłyszeliby by usłyszeli |
usłyszałyby by usłyszały |
bezosobnik: usłyszano by
bezokolicznik: usłyszeć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
usłyszawszy
gerundium: usłyszenie
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | usłyszenie |
usłyszenia |
| D. | usłyszenia |
usłyszeń |
| C. | usłyszeniu |
usłyszeniom |
| B. | usłyszenie |
usłyszenia |
| N. | usłyszeniem |
usłyszeniami |
| Ms. | usłyszeniu |
usłyszeniach |
| W. | usłyszenie |
usłyszenia |
imiesłów przymiotnikowy bierny: usłyszany
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | usłyszany |
usłyszany |
usłyszany |
usłyszane |
usłyszana |
| D. | usłyszanego |
usłyszanego |
usłyszanego |
usłyszanego |
usłyszanej |
| C. | usłyszanemu |
usłyszanemu |
usłyszanemu |
usłyszanemu |
usłyszanej |
| B. | usłyszanego |
usłyszanego |
usłyszany |
usłyszane |
usłyszaną |
| N. | usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszaną |
| Ms. | usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | usłyszani |
usłyszani |
usłyszane |
usłyszane |
| D. | usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
| C. | usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
usłyszanym |
| B. | usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszane |
| N. | usłyszanymi |
usłyszanymi |
usłyszanymi |
usłyszanymi |
| Ms. | usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
usłyszanych |
odpowiednik aspektowy: słyszeć
Składnia
| Rzosobowy | + | usłyszeć | + |
(od KOGO) +
CO
|
| Rzosobowy | + | usłyszeć | + |
(od KOGO) +
o CZYM
|
| Rzosobowy | + | usłyszeć | + |
(od KOGO) +
że ZDANIE | ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE | jakoby ZDANIE
|