UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

państwo

Chronologizacja

1 połowa XV w., SStp

Pochodzenie

st.pol. państwo

Zob. pan. St.pol. państwo to rzeczownik zbiorowy i rzeczownik abstrakcyjny z przyr. -stwo od pan.

1.a polskie

Definicja

zorganizowana politycznie duża grupa ludzi, przeważnie tej samej narodowości, z niezależną formą rządów, zajmująca terytorium o ściśle określonych granicach

Wymowa

[państfo]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa

Połączenia

potężne, silne; nowe, obce, własne; nowoczesne; niepodległe, niezależne, odrębne, samodzielne, suwerenne, wolne; federalne, narodowe, wielonarodowe; demokratyczne, prawne, praworządne, rozwinięte; totalitarne, zaborcze państwo; państwo moskiewskie, niemieckie, polskie...; barbarzyńskie; kapitalistyczne, ludowe, socjalistyczne; świeckie, wyznaniowe; podziemne; członkowskie (Unii Europejskiej), kandydujące, sojusznicze, unijne; państwa afrykańskie, bałtyckie, skandynawskie; zachodnie...
państwo Izrael
państwa NATO, Osi, Unii Europejskiej
państwo o gospodarce rynkowej, o jakimś ustroju; w Europie
państwo i naród, państwo i społeczeństwo
głowa, naczelnik, obywatel, obywatelka, prezydent, przywódca, władze; budżet, granice, interes, skarb, stan, stolica, teren, ustrój; dzieje państwa; na koszt państwa
eurodeputowani z 25 państw
funkcje, (kierownicze, najwyższe) stanowiska, władza w państwie
należny państwu
państwo funkcjonuje
służyć, szkodzić, wyrządzać szkody, zagrozić/zagrażać państwu
wzmocnić, założyć państwo
administrować, kierować, rządzić, zarządzać państwem

Cytaty

	Na szczęście znalazło się europejskie państwo, które przyjęło tułaczy, a klimat kraju służył czerwonym pelargoniom. źródło: NKJP: Paulina Grych: Numer zerowy, 2007
	Po rewolucji nastał okres przejściowy, a potem Egipt odrodził się jako potężne państwo. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999
	W państwie Inków od XIV wieku stosowano nawożenie upraw ziemniaka ptasimi odchodami, zawierającymi duże ilości azotanów. źródło: NKJP: Wacław Leszczyński: Historia ziemniaka, Ziemniak Polski, 2007
	[...] jeszcze nie są znane zasady podziału unijnych środków finansowych na lata 2014 - 2020. I być może uda się zmienić je tak, aby państwa, nowe państwa Unii Europejskiej nadal były traktowane jak biedniejsi krewni, którym należy pomagać. źródło: NKJP: K. Kowalski: Czy Warszawa jest potrzebna pozostałej części Mazowsza?, Tygodnik Ciechanowski, 2007-11-01
	Dostrzegamy pewną stabilność polskiej polityki zagranicznej poprawę stosunków z uprzemysłowionymi państwami, w tym z EWG, zmniejszenie ciężaru zadłużenia, zniesienie obowiązku wizowego w stosunkach z wieloma państwami, a także kontynuację udziału w pokojowych operacjach ONZ. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 08.05.1992

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	państwo	państwa
D.	państwa	państw
C.	państwu	państwom
B.	państwo	państwa
N.	państwem	państwami
Ms.	państwie	państwach
W.	państwo	państwa

1.b władza

Definicja

ogół ludzi i instytucji reprezentujących państwo (organizację) i nim zarządzających

Wymowa

[państfo]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa

Połączenia

polityka, pomoc państwa
pozew, przestępstwo, spisek przeciw/przeciwko państwu
relacje, stosunki, układ... między państwem a kościołem, między obywatelem a państwem
państwo przejęło coś
płacić państwu (podatki)
spiskować przeciwko państwu
na państwie ciąży obowiązek...

Cytaty

	Rząd polski prowadzi z państwem Watykan negocjacje. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 03.07.1996
	To tylko dawniej totalitarne państwo decydowało o każdym szczególe. źródło: NKJP: Piotr Siemion: Finimondo : komedia romantyczna, 2004
	Odtąd herezja stała się przestępstwem ściganym przez państwo. źródło: NKJP: Ewa Cechnicka: Znak Anny, 1997
	Zalegalizowano pobyt tych ludzi, ale pozostawiono ich samym sobie. Teraz trzeba doprowadzić do sytuacji, w której albo będą mogli liczyć na pomoc państwa, albo organizacji pozarządowych. źródło: NKJP: M. Barwicka: Najwięcej cudzoziemców osiedla się w naszym regionie, Tygodnik Ciechanowski, 2004-11-10
	Bez rzeczowej analizy, uwzględniającej zadania samorządu i państwa, mechaniczne cięcia w administracji nic nie dadzą. źródło: NKJP: Współpracownik: Czy powiaty są potrzebne?, Tygodnik Ciechanowski, 2004-11-01

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	państwo	państwa
D.	państwa	państw
C.	państwu	państwom
B.	państwo	państwa
N.	państwem	państwami
Ms.	państwie	państwach
W.	państwo	państwa

1.c kraj

Definicja

terytorium państwa - organizacji

Wymowa

[państfo]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny

Relacje znaczeniowe

synonimy:

kraina, kraj

Połączenia

ościenne, sąsiednie państwo
państwo graniczy, sąsiaduje; leży gdzieś

Cytaty

	Sądzimy, że w końcu XX w., w państwie leżącym w środku Europy, w państwie szczycącym się 500-letnią tradycją parlamentaryzmu, minister finansów ma obowiązek wiedzieć, że wysokość podatków nakładanych na obywateli może być określona tylko ustawą podatkową. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 31.03.1995
	Od Zachodu oddzielały nas paszporty i wizy wymagane przy wyjeździe do każdego kraju. Bez nich można było krążyć tylko w granicach państw obozu, a i to dopiero na późnym etapie socjalizmu. źródło: NKJP: Krystyna Kurczab-Redlich: Głową o mur Kremla, 2007
	Czy po 1 maja będzie można podróżować samochodem po państwach UE bez zielonej karty? źródło: NKJP: (PAP): Dziennik Polski - Podróże, 2004-04-23
	Średnio królewiecki kierowca, aby przejechać tranzytem przez dwa niewielkie państwa dzielące obwód od Rosji musi zapłacić ok. 660 USD. źródło: NKJP: (RH): Drogi tranzyt, IKAT Gazeta Braniewska

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	państwo	państwa
D.	państwa	państw
C.	państwu	państwom
B.	państwo	państwa
N.	państwem	państwami
Ms.	państwie	państwach
W.	państwo	państwa

2. para małżeńska

Definicja

mąż i żona

Wymowa

[państfo]

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina członkowie rodziny

Relacje znaczeniowe

synonimy:

małżeństwo

Połączenia

bogaci, mili, starsi państwo
obydwoje państwo
państwo Bednorzowie, Wrońscy, Żabińscy...
dom, kuchnia, mieszkanie... państwa Wrońskich
państwo przeżyli razem ileś lat; kupili dom, mają ogród, wynajmują mieszkanie...

Cytaty

	W domu miało nie być nikogo, gdyż obydwoje państwo, ich dzieci oraz służba tego właśnie dnia mieli wyjechać do domu letniskowego w Trebnitz. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Dżuma w Breslau, 2007
	[...] pamiętam też, że mama odwiedziła kiedyś państwa Żabińskich, uroczą parę mieszkającą naprzeciwko filharmonii warszawskiej. źródło: NKJP: Monika Rakusa: 39,9, 2008
	Starsi państwo, jak zdrowie im na to pozwala, jeżdżą na nabożeństwa do Warszawy. źródło: NKJP: I. Koba : Ostatni mariawita, Tygodnik Ciechanowski, 2006-12-26
	Starosta podziękował także prowadzącym placówki w naszym regionie: państwu Danucie i Janowi Ziółkowskim [...]. źródło: NKJP: MB: Dzień pracownika socjalnego, Nakielski Czas, 2005-11-30
	Podczas rozmowy z państwem Kożuchami dowiedzieliśmy się, że pan Daniel był bardzo żywiołowym dzieckiem. źródło: NKJP: (pp); W domu u nowego wójta Śliwic, Tygodnik Tucholski, 2007

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: p1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.		państwo
D.		państwa
C.		państwu
B.		państwa
N.		państwem
Ms.		państwu
W.		państwo

Skróty

	pp.
	p.

3. szanowni

Definicja

grupa osób różnej płci, do której ktoś zwraca się w sytuacji oficjalnej

Wymowa

[państfo]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia osób wchodzących w relacje międzyludzkie

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Połączenia

drodzy, szanowni państwo
państwo dyskutanci, obecni; ministrowie, posłowie, radni
doręczyć coś; dziękować, podziękować; odpowiedzieć, przedstawić coś, udzielić/udzielać głosu, zwrócić uwagę państwu
wystąpić/występować przed państwem

Cytaty

	Stanęła przy nich kelnerka. - Szanowni państwo, goście żądają abyście byli ciszej, ponieważ im przeszkadzacie. źródło: NKJP: Radovan Brenkus: Nieskończenie błękitna zabawa, Akant, 2008-10
	Pozwólcie państwo, że przedstawię paru członków mojej rodziny. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1966
	Drodzy państwo, przedstawię teraz zasady dzisiejszej gry oraz dalszy program wieczoru. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003
	Po kolejnych spotkaniach powstawały prośby-apele o pomoc do państwa, naszych czytelników, zawierające informacje o stanie zdrowia młodego mężczyzny. źródło: NKJP: I. Koba: Róże dla Przemka, Tygodnik Ciechanowski, 2008-06-11
	Państwo pozwolą, że usiądę - mówię. - Zmęczonym. źródło: NKJP: Ryszard Kapuściński: Busz po polsku, 2007

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: p1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.		państwo
D.		państwa
C.		państwu
B.		państwa
N.		państwem
Ms.		państwu
W.		państwo

4. wielcy

Definicja

ludzie uważający za elitę i zachowujący się zgodnie z własnymi wyobrażeniami o zwyczajach wyższych sfer

Wymowa

[państfo]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Połączenia

sami, wielcy państwo

Cytaty

[...] niewiele starszy byłem od ciebie, tyle że już czeladnik wyzwolony, majster ufał, słał mnie samego, nie byle gdzie, nawet w Aleje Ujazdowskie, gdzie samo państwo, gdzie mieszkania, te od frontu, po trzysta złotych komornego, a musisz wiedzieć, jajko było za pięć groszy.

źródło: NKJP: Tadeusz Zimecki: Ja, Franek..., 2001

Powiem ci, że nawet zazdrościłem po cichu, bo ja zawsze tylko do roboty, czasem nawet nie mogłem na ląd schodzić, a wy, wielcy państwo, na zakupy, na narty, do muzeów...

źródło: NKJP: Włodzimierz Kowalewski: Excentrycy, 2007

Poza tym dziwię się, że to takie państwo, a na szofera ich nie stać, sami się rwą do kierownicy.

źródło: NKJP: W. Hagedorny: Rozsądek i okolice: Pijany samochód, Tygodnik Ciechanowski, 2003-07-31

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: p1

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.		państwo
D.		państwa
C.		państwu
B.		państwa
N.		państwem
Ms.		państwu
W.		państwo

Frazeologizmy

państwo opiekuńcze
państwo policyjne
Państwo Środka
państwo w państwie

Data ostatniej modyfikacji: 05.03.2025