UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

szlachetność

Chronologizacja

1 połowa XV w., SStp
W postaci: ślachetność/ślachatność

Pochodzenie

Od: szlachta

1.a człowieka

Definicja

cecha kogoś, kto odznacza się wspaniałomyślnością i kieruje się nakazami moralnymi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wzniosłość

Połączenia

ludzka, rycerska, własna; wielka; wrodzona szlachetność
szlachetność bohatera
szlachetność i bezinteresowność, szlachetność i dobroć, szlachetność i uczciwość; bohaterstwo i szlachetność, duma i szlachetność, odwaga i szlachetność
wzór szlachetności
ujmować szlachetnością
wierzyć w czyjąś szlachetność

Cytaty

	[...] Anna Dymna stała się symbolem ekranowego dobra, szlachetności, rzewnych uczuć, jakie w życiu prawie się nie zdarzają, choć pozostają marzeniem. źródło: NKJP: Elżbieta Baniewicz: Anna Dymna - ona to ja, 1997
	Jaki będzie więc film nakręcony na podstawie powieści, w której czerń spotyka się z bielą, prosta, rycerska szlachetność z lisią przebiegłością, brutalność z łagodnością? źródło: NKJP: Klej na miecze, Dziennik Polski, 2000-10-06
	Ufałam mu, tak od dziecka bardzo nieufna. Miał w sobie ujmującą szlachetność i delikatność. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Jasność i dal. Wspomnienia z nie-pamięci, 2003
	Królewna i jej Paź — w tej roli Marcin Szaforz, którym przypisana została liryczna część schematu mają trudniej, ale radzą sobie dobrze, szlachetność bohaterów podbarwiając poczuciem humoru. źródło: NKJP: Henryka Wach-Malicka: Bluetka w krainie żartów, Dziennik Zachodni, 2002-06-03

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	szlachetność	szlachetności
D.	szlachetności	szlachetności

C.	szlachetności	szlachetnościom
B.	szlachetność	szlachetności
N.	szlachetnością	szlachetnościami
Ms.	szlachetności	szlachetnościach
W.	szlachetności	szlachetności

Inne uwagi

Zwykle lp

1.b ducha

Definicja

cecha czegoś, co jest właściwe osobie odznaczającej się wspaniałomyślnością i kierującej się nakazami moralnymi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wzniosłość

Połączenia

szlachetność ducha, serca, uczuć

Cytaty

Kochamy Halkę za jej szlachetność duszy [...]. To opowieść o miłości prostej chłopki, która umie wybaczać.

źródło: NKJP: (ams): Moniuszko urządził mi życie, Dziennik Polski, 2008-01-04

Antony zabił z zazdrości, bo nie mógł dopuścić, by jego kochanka wróciła do męża, za którego wydano ją wbrew jej uczuciom. Okazał jednak romantyczną szlachetność ducha, kłamstwem ratując honor rywala.

źródło: NKJP: Alina Kowalczykowa: Dramat i teatr romantyczny, 1997

[...] okazywanie namiętności gorszyło drobnomieszczan, ale dowodziło szlachetności serca i postępowych przekonań, jak w powieściach Stendhala.

źródło: NKJP: Jan Pieszczachowicz: Koniec wieku: szkice o literaturze, 1994

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	szlachetność	szlachetności
D.	szlachetności	szlachetności

C.	szlachetności	szlachetnościom
B.	szlachetność	szlachetności
N.	szlachetnością	szlachetnościami
Ms.	szlachetności	szlachetnościach
W.	szlachetności	szlachetności

Inne uwagi

Zwykle lp

1.c intencji

Definicja

cecha czegoś, co wyraża czyjąś wspaniałomyślność i kierowanie się nakazami moralnymi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

synonimy:

wzniosłość

Połączenia

szlachetność idei, intencji, motywów, pobudek, zamiarów

Cytaty

	Roszkowski pisze wprawdzie, że von Stauffenberg zdobył się na czyn heroiczny, ale jednocześnie kwestionuje szlachetność motywów pułkownika, przypisując je ciasnym, imperialistycznym interesom niemieckim. źródło: NKJP: Andrzej Szczypiorski: Kilka uwag o Stauffenbergu, Gazeta Wyborcza, 1992-08-29
	Wsłuchując się w debatę nad przedłożonymi projektami ustaw, niewątpliwie trzeba dostrzec szlachetność intencji wnioskodawców, niewątpliwie trzeba dostrzec fakt, że zmierzają one tego, by w istocie ograniczyć przejawy patologii, jakie występują w naszym kraju. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 24.04.2001
	Polska próbowała między wojnami zbudować struktury demokratyczne, ale szlachetność zamiarów nie szła w parze z rzeczywistością polityki i gospodarki. źródło: NKJP: Shlomo Avineri: Powrót do historii, Gazeta Wyborcza, 1993-03-13
	Po Marcu nikt już nie mógł wierzyć w szlachetność celu i czystość intencji przywódców. źródło: NKJP: Ryszard Marek Groński: W marcu jak w karcu, Polityka, 2003-03-08

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	szlachetność	szlachetności
D.	szlachetności	szlachetności

C.	szlachetności	szlachetnościom
B.	szlachetność	szlachetności
N.	szlachetnością	szlachetnościami
Ms.	szlachetności	szlachetnościach
W.	szlachetności	szlachetności

Inne uwagi

Zwykle lp

2. formy

Definicja

cecha czegoś, co budzi uznanie ze względu na harmonię i umiar

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

piękno

Połączenia

szlachetność formy, rysów

Cytaty

	Zdobnictwo w ludowej architekturze orawskiej odznacza się dużym umiarem i szlachetnością formy - pisał Roman Reinfuss. źródło: NKJP: Jolanta Flach: Orawska wyżka, Tygodnik Podhalański nr 37, 1996
	Regularność i szlachetność rysów zakłócała paskudna blizna, pokrywająca zmiażdżony przed laty prawy oczodół. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2000
	Pracujący po raz pierwszy z krakowskim zespołem Wojciech Michniewski nadał orkiestrze symfoniczną pełnię i szlachetność brzmienia. źródło: NKJP: Tańcząca Cio-Cio-San, Dziennik Polski, 2003-07-02
	Pisarstwo Teresy Boguckiej charakteryzuje się nie tylko precyzją myśli, ale i szlachetnością stylu, nader rzadką wśród socjologów. źródło: NKJP: Michał Cichy: Pierwsza dama polskiej publicystyki, Gazeta Wyborcza, 1997-07-23

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	szlachetność	szlachetności
D.	szlachetności	szlachetności

C.	szlachetności	szlachetnościom
B.	szlachetność	szlachetności
N.	szlachetnością	szlachetnościami
Ms.	szlachetności	szlachetnościach
W.	szlachetności	szlachetności

Inne uwagi

Zwykle lp

3. materiału

Definicja

wysoka jakość czegoś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Połączenia

szlachetność materiału

Cytaty

[...] moda włoska miała i ma tę zaletę, że jest nie tylko zachwycająco piękna, ale i praktyczna, za każdym razem odznacza się także szlachetnością materiału, jak i wysoką jakością wykonania.

źródło: NKJP: Magda Huzarska-Szumiec: Kobiece marzenia, Gazeta Krakowska, 2004-01-09

Projektanci połączyli jednak szlachetność metalu z urodą kamienia wapiennego, pochodzącego z Jury Krakowsko-Częstochowskiej, oraz czarnego dębu od wieków zalegającego dno Wisły w okolicach Krakowa.

źródło: NKJP: Andrzej Warzecha: Stołowa rodzin, Dziennik Polski, 2002-04-30

[...] istota twórczej szlachetności wina w różnych miejscach przetrwała, jak choćby podczas czwartków u króla Stasia, gdzie mowy nie było o pijaństwie [...].

źródło: NKJP: Eugeniusz Kabatc: Vinum sacrum et profanum: wino w kulturze, wino w naturze, wino na naszym stole, 2003

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	szlachetność	szlachetności
D.	szlachetności	szlachetności

C.	szlachetności	szlachetnościom
B.	szlachetność	szlachetności
N.	szlachetnością	szlachetnościami
Ms.	szlachetności	szlachetnościach
W.	szlachetności	szlachetności

Inne uwagi

Zwykle lp

Data ostatniej modyfikacji: 18.12.2025