Chronologizacja
Pochodzenie
Zob. czaić
1. w ukryciu
Definicja
Wymowa
[czaić sie] lub pot. [czajić sie]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwyczaje i zachowania zwierząt
Połączenia
- wróg; potwór czai się
- czaić się wśród drzew
- czaić się za plecami; za drzewem, za rogiem
Cytaty
W przeszłości nieprzenikniona ciemność wzbudzała lęk. W mroku czaiły się dzikie zwierzęta, wrogowie i duchy. źródło: NKJP: Agnieszka Krzemińska: Świetlana przyszłość, Polityka, nr 2698, 2009-03-28 |
|
Zośka musiała opowiadać szczegóły nocnej wyprawy. Jak na rogatce na wieść, że do Jabłonnej jedzie, żegnano ją drwinami a uśmiechami, jak pod Żeraniem zdało się jej, że ktoś za krzakiem się czai [...]. źródło: NKJP: Wacław Gąsiorowski: Huragan, 2000 |
|
Sikkarysta przypadł na kolana. Ujął nóż w rękę. Czaił się przez moment. Potem gwałtownie skoczył ku tamtemu. źródło: NKJP: Jan Dobraczyński: Święty miecz, 1949 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
1 os. |
czaję się |
czaimy się |
|||
2 os. |
czaisz się |
czaicie się |
|||
3 os. |
czai się |
czają się |
Czas przeszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
czaiłem się +(e)m się czaił |
czaiłam się +(e)m się czaiła |
czaiłom się +(e)m się czaiło |
czailiśmy się +(e)śmy się czaili |
czaiłyśmy się +(e)śmy się czaiły |
2 os. |
czaiłeś się +(e)ś się czaił |
czaiłaś się +(e)ś się czaiła |
czaiłoś się +(e)ś się czaiło |
czailiście się +(e)ście się czaili |
czaiłyście się +(e)ście się czaiły |
3 os. |
czaił się |
czaiła się |
czaiło się |
czaili się |
czaiły się |
bezosobnik: czajono się
Czas przyszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
będę się czaił będę się czaić |
będę się czaiła będę się czaić |
będę się czaiło będę się czaić |
będziemy się czaili będziemy się czaić |
będziemy się czaiły będziemy się czaić |
2 os. |
będziesz się czaił będziesz się czaić |
będziesz się czaiła będziesz się czaić |
będziesz się czaiło będziesz się czaić |
będziecie się czaili będziecie się czaić |
będziecie się czaiły będziecie się czaić |
3 os. |
będzie się czaił będzie się czaić |
będzie się czaiła będzie się czaić |
będzie się czaiło będzie się czaić |
będą się czaili będą się czaić |
będą się czaiły będą się czaić |
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
1 os. |
czajmy się |
|
2 os. |
czaj się |
czajcie się |
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
czaiłbym się bym się czaił |
czaiłabym się bym się czaiła |
czaiłobym się bym się czaiło |
czailibyśmy się byśmy się czaili |
czaiłybyśmy się byśmy się czaiły |
2 os. |
czaiłbyś się byś się czaił |
czaiłabyś się byś się czaiła |
czaiłobyś się byś się czaiło |
czailibyście się byście się czaili |
czaiłybyście się byście się czaiły |
3 os. |
czaiłby się by się czaił |
czaiłaby się by się czaiła |
czaiłoby się by się czaiło |
czailiby się by się czaili |
czaiłyby się by się czaiły |
bezosobnik: czajono by się
bezokolicznik: czaić się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
czając się
gerundium: czajenie się
rodzaj gramatyczny: ndk
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
M. | czajenie się |
czajenia się |
D. | czajenia się |
czajeń się |
C. | czajeniu się |
czajeniom się |
B. | czajenie się |
czajenia się |
N. | czajeniem się |
czajeniami się |
Ms. | czajeniu się |
czajeniach się |
W. | czajenie się |
czajenia się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: czający się
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | czający się |
czający się |
czający się |
czające się |
czająca się |
D. | czającego się |
czającego się |
czającego się |
czającego się |
czającej się |
C. | czającemu się |
czającemu się |
czającemu się |
czającemu się |
czającej się |
B. | czającego się |
czającego się |
czający się |
czające się |
czającą się |
N. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającą się |
Ms. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającej się |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | czający się |
czający się |
czające się |
czające się |
D. | czających się |
czających się |
czających się |
czających się |
C. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
B. | czających się |
czających się |
czających się |
czające się |
N. | czającymi się |
czającymi się |
czającymi się |
czającymi się |
Ms. | czających się |
czających się |
czających się |
czających się |
Składnia
Rzżywotny | + | czaić się | + |
GDZIE
|
2. zagrażać
Definicja
Wymowa
[czaić sie] lub pot. [czajić sie]
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Połączenia
- niebezpieczeństwo, śmierć, zagrożenie, zdrada, zło czai się
- czaić się wszędzie
Cytaty
Zło czai się wszędzie. Musimy dołożyć starań, żeby nie pozwolić mu zakwitnąć — mówił do młodych ludzi Bogdan Ficek. źródło: NKJP: Wojciech Trzcionka: Izie w hołdzie, Dziennik Zachodni, 2003-01-25 |
|
Na wyschniętych równinach Uzbekistanu woda była zawsze źródłem życia. A w wodzie czaiła się śmierć. źródło: NKJP: Lucjan Wolanowski: Upał i gorączka, 1996 |
|
Lecz na kamiennym dziedzińcu trwała ponura cisza. W mroku nadal czaiły się złe moce, ale chłopiec już opanował lęk. źródło: NKJP: Dorota Terakowska: Władca Lewawu, 1989 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
1 os. |
czaję się |
czaimy się |
|||
2 os. |
czaisz się |
czaicie się |
|||
3 os. |
czai się |
czają się |
Czas przeszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
czaiłem się +(e)m się czaił |
czaiłam się +(e)m się czaiła |
czaiłom się +(e)m się czaiło |
czailiśmy się +(e)śmy się czaili |
czaiłyśmy się +(e)śmy się czaiły |
2 os. |
czaiłeś się +(e)ś się czaił |
czaiłaś się +(e)ś się czaiła |
czaiłoś się +(e)ś się czaiło |
czailiście się +(e)ście się czaili |
czaiłyście się +(e)ście się czaiły |
3 os. |
czaił się |
czaiła się |
czaiło się |
czaili się |
czaiły się |
bezosobnik: czajono się
Czas przyszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
będę się czaił będę się czaić |
będę się czaiła będę się czaić |
będę się czaiło będę się czaić |
będziemy się czaili będziemy się czaić |
będziemy się czaiły będziemy się czaić |
2 os. |
będziesz się czaił będziesz się czaić |
będziesz się czaiła będziesz się czaić |
będziesz się czaiło będziesz się czaić |
będziecie się czaili będziecie się czaić |
będziecie się czaiły będziecie się czaić |
3 os. |
będzie się czaił będzie się czaić |
będzie się czaiła będzie się czaić |
będzie się czaiło będzie się czaić |
będą się czaili będą się czaić |
będą się czaiły będą się czaić |
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
1 os. |
czajmy się |
|
2 os. |
czaj się |
czajcie się |
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
czaiłbym się bym się czaił |
czaiłabym się bym się czaiła |
czaiłobym się bym się czaiło |
czailibyśmy się byśmy się czaili |
czaiłybyśmy się byśmy się czaiły |
2 os. |
czaiłbyś się byś się czaił |
czaiłabyś się byś się czaiła |
czaiłobyś się byś się czaiło |
czailibyście się byście się czaili |
czaiłybyście się byście się czaiły |
3 os. |
czaiłby się by się czaił |
czaiłaby się by się czaiła |
czaiłoby się by się czaiło |
czailiby się by się czaili |
czaiłyby się by się czaiły |
bezosobnik: czajono by się
bezokolicznik: czaić się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
czając się
gerundium: czajenie się
rodzaj gramatyczny: ndk
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
M. | czajenie się |
czajenia się |
D. | czajenia się |
czajeń się |
C. | czajeniu się |
czajeniom się |
B. | czajenie się |
czajenia się |
N. | czajeniem się |
czajeniami się |
Ms. | czajeniu się |
czajeniach się |
W. | czajenie się |
czajenia się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: czający się
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | czający się |
czający się |
czający się |
czające się |
czająca się |
D. | czającego się |
czającego się |
czającego się |
czającego się |
czającej się |
C. | czającemu się |
czającemu się |
czającemu się |
czającemu się |
czającej się |
B. | czającego się |
czającego się |
czający się |
czające się |
czającą się |
N. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającą się |
Ms. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającej się |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | czający się |
czający się |
czające się |
czające się |
D. | czających się |
czających się |
czających się |
czających się |
C. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
B. | czających się |
czających się |
czających się |
czające się |
N. | czającymi się |
czającymi się |
czającymi się |
czającymi się |
Ms. | czających się |
czających się |
czających się |
czających się |
Składnia
Rznieżywotny | + | czaić się | + |
GDZIE
|
3. w oczach
Definicja
Wymowa
[czaić sie] lub pot. [czajić sie]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- lęk, nienawiść, niepokój, strach czai się
- czaić się na dnie czegoś
- czaić się po kątach
- czaić się w głosie, w oczach; w tle
Cytaty
Laura zacisnęła usta. Zauważyłam, że oprócz paniki, w jej oczach czai się... śmiech. źródło: NKJP: Ewa Siarkiewicz: Kuźnia głupców, 2009 |
|
Mimo iż wiedziałem, że to nie wojna, na dnie duszy czaił się lęk. źródło: NKJP: Jarosław Abramow-Newerly: Młyn w piekarni, 2002 |
|
„Francuski numer” to komedia przewrotna - nudna i przygnębiająca, ale w jej tle czai się dramat, który widz wyczuwa już od pierwszych kadrów. źródło: NKJP: Sławomir Mizerski: Francuski numer, Polityka, nr 2546, 2006-03-18 |
|
W ciemnych, mokrych pobłyskach jego źrenic czaił się strach, śmiertelny strach przed nami. źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2000 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
1 os. |
czaję się |
czaimy się |
|||
2 os. |
czaisz się |
czaicie się |
|||
3 os. |
czai się |
czają się |
Czas przeszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
czaiłem się +(e)m się czaił |
czaiłam się +(e)m się czaiła |
czaiłom się +(e)m się czaiło |
czailiśmy się +(e)śmy się czaili |
czaiłyśmy się +(e)śmy się czaiły |
2 os. |
czaiłeś się +(e)ś się czaił |
czaiłaś się +(e)ś się czaiła |
czaiłoś się +(e)ś się czaiło |
czailiście się +(e)ście się czaili |
czaiłyście się +(e)ście się czaiły |
3 os. |
czaił się |
czaiła się |
czaiło się |
czaili się |
czaiły się |
bezosobnik: czajono się
Czas przyszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
będę się czaił będę się czaić |
będę się czaiła będę się czaić |
będę się czaiło będę się czaić |
będziemy się czaili będziemy się czaić |
będziemy się czaiły będziemy się czaić |
2 os. |
będziesz się czaił będziesz się czaić |
będziesz się czaiła będziesz się czaić |
będziesz się czaiło będziesz się czaić |
będziecie się czaili będziecie się czaić |
będziecie się czaiły będziecie się czaić |
3 os. |
będzie się czaił będzie się czaić |
będzie się czaiła będzie się czaić |
będzie się czaiło będzie się czaić |
będą się czaili będą się czaić |
będą się czaiły będą się czaić |
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
1 os. |
czajmy się |
|
2 os. |
czaj się |
czajcie się |
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
czaiłbym się bym się czaił |
czaiłabym się bym się czaiła |
czaiłobym się bym się czaiło |
czailibyśmy się byśmy się czaili |
czaiłybyśmy się byśmy się czaiły |
2 os. |
czaiłbyś się byś się czaił |
czaiłabyś się byś się czaiła |
czaiłobyś się byś się czaiło |
czailibyście się byście się czaili |
czaiłybyście się byście się czaiły |
3 os. |
czaiłby się by się czaił |
czaiłaby się by się czaiła |
czaiłoby się by się czaiło |
czailiby się by się czaili |
czaiłyby się by się czaiły |
bezosobnik: czajono by się
bezokolicznik: czaić się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
czając się
gerundium: czajenie się
rodzaj gramatyczny: ndk
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
M. | czajenie się |
czajenia się |
D. | czajenia się |
czajeń się |
C. | czajeniu się |
czajeniom się |
B. | czajenie się |
czajenia się |
N. | czajeniem się |
czajeniami się |
Ms. | czajeniu się |
czajeniach się |
W. | czajenie się |
czajenia się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: czający się
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | czający się |
czający się |
czający się |
czające się |
czająca się |
D. | czającego się |
czającego się |
czającego się |
czającego się |
czającej się |
C. | czającemu się |
czającemu się |
czającemu się |
czającemu się |
czającej się |
B. | czającego się |
czającego się |
czający się |
czające się |
czającą się |
N. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającą się |
Ms. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającej się |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | czający się |
czający się |
czające się |
czające się |
D. | czających się |
czających się |
czających się |
czających się |
C. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
B. | czających się |
czających się |
czających się |
czające się |
N. | czającymi się |
czającymi się |
czającymi się |
czającymi się |
Ms. | czających się |
czających się |
czających się |
czających się |
Składnia
Rznieżywotny | + | czaić się | + |
GDZIE
|
4. ze wstydu
Definicja
Wymowa
[czaić sie] lub pot. [czajić sie]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Cytaty
Pół litra wypija za jednym razem. Wypijasz, Andzia? Powiedz koleżance, może weźmie przykład i przestanie się czaić. źródło: NKJP: Piotr Zaremba: Plama na suficie, 2004 |
|
Shogun zepsuł końcówkę czwartej rundy .Hendo był wtedy bardzo bliski nokautu, a Shogun zamiast się ostro rzucić niepotrzebnie się czaił. źródło: Internet: www.sporty-walki.org |
|
Jak wiesz co się stało, to napisz, co się czaisz? Wstydzisz się? źródło: Internet: walbrzych.naszemiasto.pl |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
1 os. |
czaję się |
czaimy się |
|||
2 os. |
czaisz się |
czaicie się |
|||
3 os. |
czai się |
czają się |
Czas przeszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
czaiłem się +(e)m się czaił |
czaiłam się +(e)m się czaiła |
czaiłom się +(e)m się czaiło |
czailiśmy się +(e)śmy się czaili |
czaiłyśmy się +(e)śmy się czaiły |
2 os. |
czaiłeś się +(e)ś się czaił |
czaiłaś się +(e)ś się czaiła |
czaiłoś się +(e)ś się czaiło |
czailiście się +(e)ście się czaili |
czaiłyście się +(e)ście się czaiły |
3 os. |
czaił się |
czaiła się |
czaiło się |
czaili się |
czaiły się |
bezosobnik: czajono się
Czas przyszły
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
będę się czaił będę się czaić |
będę się czaiła będę się czaić |
będę się czaiło będę się czaić |
będziemy się czaili będziemy się czaić |
będziemy się czaiły będziemy się czaić |
2 os. |
będziesz się czaił będziesz się czaić |
będziesz się czaiła będziesz się czaić |
będziesz się czaiło będziesz się czaić |
będziecie się czaili będziecie się czaić |
będziecie się czaiły będziecie się czaić |
3 os. |
będzie się czaił będzie się czaić |
będzie się czaiła będzie się czaić |
będzie się czaiło będzie się czaić |
będą się czaili będą się czaić |
będą się czaiły będą się czaić |
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
1 os. |
czajmy się |
|
2 os. |
czaj się |
czajcie się |
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|---|
m | ż | n | mo | -mo | |
1 os. |
czaiłbym się bym się czaił |
czaiłabym się bym się czaiła |
czaiłobym się bym się czaiło |
czailibyśmy się byśmy się czaili |
czaiłybyśmy się byśmy się czaiły |
2 os. |
czaiłbyś się byś się czaił |
czaiłabyś się byś się czaiła |
czaiłobyś się byś się czaiło |
czailibyście się byście się czaili |
czaiłybyście się byście się czaiły |
3 os. |
czaiłby się by się czaił |
czaiłaby się by się czaiła |
czaiłoby się by się czaiło |
czailiby się by się czaili |
czaiłyby się by się czaiły |
bezosobnik: czajono by się
bezokolicznik: czaić się
imiesłów przysłówkowy współczesny:
czając się
gerundium: czajenie się
rodzaj gramatyczny: ndk
liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
---|---|---|
M. | czajenie się |
czajenia się |
D. | czajenia się |
czajeń się |
C. | czajeniu się |
czajeniom się |
B. | czajenie się |
czajenia się |
N. | czajeniem się |
czajeniami się |
Ms. | czajeniu się |
czajeniach się |
W. | czajenie się |
czajenia się |
imiesłów przymiotnikowy czynny: czający się
liczba pojedyncza | |||||
---|---|---|---|---|---|
m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
M. | czający się |
czający się |
czający się |
czające się |
czająca się |
D. | czającego się |
czającego się |
czającego się |
czającego się |
czającej się |
C. | czającemu się |
czającemu się |
czającemu się |
czającemu się |
czającej się |
B. | czającego się |
czającego się |
czający się |
czające się |
czającą się |
N. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającą się |
Ms. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającej się |
liczba mnoga | ||||
---|---|---|---|---|
p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
M. | czający się |
czający się |
czające się |
czające się |
D. | czających się |
czających się |
czających się |
czających się |
C. | czającym się |
czającym się |
czającym się |
czającym się |
B. | czających się |
czających się |
czających się |
czające się |
N. | czającymi się |
czającymi się |
czającymi się |
czającymi się |
Ms. | czających się |
czających się |
czających się |
czających się |