UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

oślepić

Chronologizacja

1408, Bańk

Pochodzenie

Zob. ślepy

1. trwale

Definicja

trwale pozbawić kogoś fizycznej możliwości widzenia, uszkadzając jego narządy wzroku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

Połączenia

  • kazać oślepić;
  • zostać oślepionym

Cytaty

Na liście czarnych charakterów znalazły się pełna fałszu Izebel i mściwa Herodiada, które swoimi intrygami doprowadziły do skazania i egzekucji Nabota oraz Jana Chrzciciela, przekupna Dalila, za sprawą której pojmano i oślepiono Samsona [...].

źródło: NKJP: Dariusz Piwowarczyk: Słynni rycerze Europy: Rycerze w służbie dam i dworu, 2009

Proces ten zakończył się przegraną Zbigniewa, wskutek czego Bolesław oślepił brata, o czym aluzyjnie kronikarz napomknął nieco dalej.

źródło: NKJP: Krzysztof Pawłowski: Retoryka starożytna w kronice Kadłubka. Sztuka narracji, 2003

Ich jednoczesna napaść [...] zmusiła polskiego króla do ucieczki do Czech, którymi rządził wtedy książę Uldaryk, [...] którego Chrobry w swoim czasie kazał oślepić.

źródło: NKJP: Andrzej Zieliński: Kronika przyprawionej gęby, Polityka, 2008-12-20

Schwytany, gdy szukał azylu w świątyni, został oślepiony i wkrótce zmarł.

źródło: NKJP: Dariusz Piwowarczyk: Słynni rycerze Europy. Rycerze Chrystusa, 2007

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oślepię
 oślepimy
2 os. oślepisz
 oślepicie
3 os. oślepi
 oślepią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oślepiłem
+(e)m oślepił
 oślepiłam
+(e)m oślepiła
 oślepiłom
+(e)m oślepiło
 oślepiliśmy
+(e)śmy oślepili
 oślepiłyśmy
+(e)śmy oślepiły
2 os. oślepiłeś
+(e)ś oślepił
 oślepiłaś
+(e)ś oślepiła
 oślepiłoś
+(e)ś oślepiło
 oślepiliście
+(e)ście oślepili
 oślepiłyście
+(e)ście oślepiły
3 os. oślepił
 oślepiła
 oślepiło
 oślepili
 oślepiły

bezosobnik: oślepiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oślepmy
2 os. oślep
 oślepcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oślepiłbym
bym oślepił
 oślepiłabym
bym oślepiła
 oślepiłobym
bym oślepiło
 oślepilibyśmy
byśmy oślepili
 oślepiłybyśmy
byśmy oślepiły
2 os. oślepiłbyś
byś oślepił
 oślepiłabyś
byś oślepiła
 oślepiłobyś
byś oślepiło
 oślepilibyście
byście oślepili
 oślepiłybyście
byście oślepiły
3 os. oślepiłby
by oślepił
 oślepiłaby
by oślepiła
 oślepiłoby
by oślepiło
 oślepiliby
by oślepili
 oślepiłyby
by oślepiły

bezosobnik: oślepiono by

bezokolicznik: oślepić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: oślepiwszy

gerundium: oślepienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: oślepiony

odpowiednik aspektowy: oślepiać

Składnia

bez ograniczeń + oślepić +
KOGO

2. blaskiem

Definicja

utrudnić bądź chwilowo uniemożliwić widzenie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego zmysły

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zaślepić

Połączenia

  • chmura pyłu, kurz, pył; blask oślepił; słońce, światło oślepiło; reflektory oślepiły
  • oślepić oczy; kierowców
  • oślepić lampą, słońcem, światłem; dymem

Cytaty

Słońce oślepiło go na chwilę tak, że na początku ujrzał przed sobą jedynie kontur człowieczej postaci.

źródło: NKJP: Tomasz Kołodziejczak: Krew i kamień, 2003

Arithon kopnął w szary piasek u swych stóp i chmura pyłu oślepiła oczy księcia.

źródło: NKJP: Klątwa Upiora Mgieł, Esensja, 2006-02

Niewiele widział oślepiony reflektorami samochodu stojącego za plecami Krzyśka.

źródło: NKJP: Piotr Krawczyk: Plamka światła, 1997

Zgnębiony upałem i oślepiony dymem klęczałem nad ogniskiem, próbując je rozdmuchać.

źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1997

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oślepię
 oślepimy
2 os. oślepisz
 oślepicie
3 os. oślepi
 oślepią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oślepiłem
+(e)m oślepił
 oślepiłam
+(e)m oślepiła
 oślepiłom
+(e)m oślepiło
 oślepiliśmy
+(e)śmy oślepili
 oślepiłyśmy
+(e)śmy oślepiły
2 os. oślepiłeś
+(e)ś oślepił
 oślepiłaś
+(e)ś oślepiła
 oślepiłoś
+(e)ś oślepiło
 oślepiliście
+(e)ście oślepili
 oślepiłyście
+(e)ście oślepiły
3 os. oślepił
 oślepiła
 oślepiło
 oślepili
 oślepiły

bezosobnik: oślepiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oślepmy
2 os. oślep
 oślepcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oślepiłbym
bym oślepił
 oślepiłabym
bym oślepiła
 oślepiłobym
bym oślepiło
 oślepilibyśmy
byśmy oślepili
 oślepiłybyśmy
byśmy oślepiły
2 os. oślepiłbyś
byś oślepił
 oślepiłabyś
byś oślepiła
 oślepiłobyś
byś oślepiło
 oślepilibyście
byście oślepili
 oślepiłybyście
byście oślepiły
3 os. oślepiłby
by oślepił
 oślepiłaby
by oślepiła
 oślepiłoby
by oślepiło
 oślepiliby
by oślepili
 oślepiłyby
by oślepiły

bezosobnik: oślepiono by

bezokolicznik: oślepić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: oślepiwszy

gerundium: oślepienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: oślepiony

odpowiednik aspektowy: oślepiać

Składnia

bez ograniczeń + oślepić +
KOGO/CO + (CZYM)

3. o uczuciu

Definicja

odebrać umiejętność racjonalnego postępowania i oceny sytuacji

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zaślepić

Połączenia

  • miłość, nienawiść, radość oślepiła; uczucie oślepiło

Cytaty

„Radość oślepiła wszystkich tak bardzo, że przestali widzieć smutną afrykańską rzeczywistość” - pisał o wyborze Obamy kameruński dziennik „The Entrepreneur”.

źródło: NKJP: Marta Zaraska: Wielki brat, Polityka, 2009-01-31

I właśnie wtedy nadeszło to straszne uczucie. Oślepiło mnie na moment jak uderzenie w tył głowy.

źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004

Czyż Twoja miłość nie oślepiła człowieka do końca ślepą wiarą w to, że dobro zwycięży zło?

źródło: NKJP: Jakow Gołosowker, przeł. Henryk Paprocki: Wizja apostaty, Gazeta Wyborcza, 1996-04-06

- Gniew mnie oślepił i skrzywdziłem go.

źródło: NKJP: Bogdan Wojdowski: Chleb rzucony umarłym, 1975

Co do powiedzenia rodzinie - [...] Mogą ci nie uwierzyć, a ciotka zafascynowana nim, oślepiona miłością, na pewno w to nie uwierzy, chyba że zobaczy dowody.

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oślepię
 oślepimy
2 os. oślepisz
 oślepicie
3 os. oślepi
 oślepią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oślepiłem
+(e)m oślepił
 oślepiłam
+(e)m oślepiła
 oślepiłom
+(e)m oślepiło
 oślepiliśmy
+(e)śmy oślepili
 oślepiłyśmy
+(e)śmy oślepiły
2 os. oślepiłeś
+(e)ś oślepił
 oślepiłaś
+(e)ś oślepiła
 oślepiłoś
+(e)ś oślepiło
 oślepiliście
+(e)ście oślepili
 oślepiłyście
+(e)ście oślepiły
3 os. oślepił
 oślepiła
 oślepiło
 oślepili
 oślepiły

bezosobnik: oślepiono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. oślepmy
2 os. oślep
 oślepcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. oślepiłbym
bym oślepił
 oślepiłabym
bym oślepiła
 oślepiłobym
bym oślepiło
 oślepilibyśmy
byśmy oślepili
 oślepiłybyśmy
byśmy oślepiły
2 os. oślepiłbyś
byś oślepił
 oślepiłabyś
byś oślepiła
 oślepiłobyś
byś oślepiło
 oślepilibyście
byście oślepili
 oślepiłybyście
byście oślepiły
3 os. oślepiłby
by oślepił
 oślepiłaby
by oślepiła
 oślepiłoby
by oślepiło
 oślepiliby
by oślepili
 oślepiłyby
by oślepiły

bezosobnik: oślepiono by

bezokolicznik: oślepić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: oślepiwszy

gerundium: oślepienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: oślepiony

odpowiednik aspektowy: oślepiać

Składnia

bez ograniczeń + oślepić +
KOGO
Data ostatniej modyfikacji: 02.12.2016
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN