Chronologizacja
Pochodzenie
łac. philosophia
z gr. philosophía 'wiedza racjonalna; nauka'
1.a nauka
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka filozofia
Połączenia
- klasyczna, starożytna, współczesna filozofia
- filozofia języka, nauki, przyrody
- filozofia i logika, filozofia i matematyka
- dział, dziedzina; problemy, zagadnienia filozofii
- zajmować się filozofią
Cytaty
|
Filozofia zajmuje się odkrywaniem istoty naszej rzeczywistości, porządkuje prawdy, określa pojęcia, formułuje tezy, precyzuje zasady, wykazuje związki logiczne. źródło: NKJP: Mieczysław Maliński: Naukowiec, Dziennik Polski, 2005-06-24 |
|
|
Przed rokiem 1600 retorykę i logikę traktowano jako pełnoprawne dziedziny filozofii, a przekonywające argumenty uznawano za tak samo istotne jak dedukcyjne łańcuchy twierdzeń. źródło: NKJP: Piotr Dehnel: Dekonstrukcja – rozumienie – interpretacja Studia z filozofii współczesnej i nie tylko, 2006 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | filozofia |
filozofie |
|
| D. | filozofii |
filozofii |
neut |
| filozofij |
char | ||
| C. | filozofii |
filozofiom |
|
| B. | filozofię |
filozofie |
|
| N. | filozofią |
filozofiami |
|
| Ms. | filozofii |
filozofiach |
|
| W. | filozofio |
filozofie |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
+ | filozofia | + |
CZEGO
|
1.b kierunek studiów
Definicja
Noty o użyciu
Używane w nazwach własnych (np. Wydział Filozofii i Socjologii UW).
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia
Połączenia
- absolwent, magister, student; instytut, wydział filozofii
- skończyć, studiować, ukończyć filozofię
Cytaty
|
Mógł dalej studiować filozofię na uniwersytecie w Hamburgu. źródło: NKJP: Marek Kamiński: Nie tylko biegun, 1996 |
|
|
Michał jest psychologiem, ale i magistrem filozofii. źródło: NKJP: Wojciech Tochman: Wściekły pies, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | filozofia |
filozofie |
|
| D. | filozofii |
filozofii |
neut |
| filozofij |
char | ||
| C. | filozofii |
filozofiom |
|
| B. | filozofię |
filozofie |
|
| N. | filozofią |
filozofiami |
|
| Ms. | filozofii |
filozofiach |
|
| W. | filozofio |
filozofie |
Inne uwagi
Zwykle lp
1.c wydział
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Edukacja i oświata studia
Połączenia
- krakowska, lwowska, warszawska... filozofia
- dostać się, zdać/zdawać na filozofię
- dziekan, prodziekan; budynek filozofii
Cytaty
|
Jakaś szycha z KW skontaktowała się z dziekanem filozofii [...]. źródło: NKJP: Anna Bojarska: Siostry B., 1996 |
|
|
Wróciłem przez wydział geografii do budynku filozofii ze zdartym gardłem - nie mogłem zupełnie mówić [...]. źródło: NKJP: Internet |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | filozofia |
filozofie |
|
| D. | filozofii |
filozofii |
neut |
| filozofij |
char | ||
| C. | filozofii |
filozofiom |
|
| B. | filozofię |
filozofie |
|
| N. | filozofią |
filozofiami |
|
| Ms. | filozofii |
filozofiach |
|
| W. | filozofio |
filozofie |
2. Kanta
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka filozofia
Połączenia
- filozofia marksistowska, tomistyczna; buddyjska, chrześcijańska
- filozofia zen
- filozofia Bergsona, Heideggera, Kanta...
- stworzyć filozofię
Cytaty
|
Podmiot, zgodnie z filozofią Marksa, nie jest ahistoryczny i metafizycznie przejrzysty, stanowi bowiem produkt stosunków społecznych. źródło: NKJP: Marcin Orliński: Cena cukru, jesionka i kot, Zeszyty Poetyckie, 2010 |
|
|
Filozofie pluralistyczne głoszą, że istnieje wiele podstawowych składników świata. źródło: NKJP: Michał Tempczyk: Teoria chaosu a filozofia, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | filozofia |
filozofie |
|
| D. | filozofii |
filozofii |
neut |
| filozofij |
char | ||
| C. | filozofii |
filozofiom |
|
| B. | filozofię |
filozofie |
|
| N. | filozofią |
filozofiami |
|
| Ms. | filozofii |
filozofiach |
|
| W. | filozofio |
filozofie |
Składnia
|
|
+ | filozofia | + |
KOGO/CZEGO
|
3. życiowa
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Połączenia
- moja, własna; prosta filozofia; filozofia życiowa
- filozofia ojca, premiera, prezydenta
- kierować się filozofią
Cytaty
|
Zawsze podzielmy się zupą z naszym bliźnim... Taka była filozofia mojego ojca. źródło: NKJP: Pe: Byłem kucharzem w CIA, Wieczór Wybrzeża, 1998-04-17 |
|
|
To także ludzie mający różne poglądy ideowe, wyznający różne filozofie życiowe. źródło: NKJP: Wojciech Załuska: Nie wierzę w ten rząd, Gazeta Wyborcza, 1993-11-26 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | filozofia |
filozofie |
|
| D. | filozofii |
filozofii |
neut |
| filozofij |
char | ||
| C. | filozofii |
filozofiom |
|
| B. | filozofię |
filozofie |
|
| N. | filozofią |
filozofiami |
|
| Ms. | filozofii |
filozofiach |
|
| W. | filozofio |
filozofie |
4. rządzenia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Połączenia
- filozofia postępowania, reformy, sportu, rządzenia, treningu
- krytykować filozofię
Cytaty
|
Zmieniła się filozofia sportu, stosunki między zawodnikami i działaczami. źródło: NKJP: Stefan Tuszyński: Lekkoatletyka. VI Mistrzostwa Świata, Gazeta Wyborcza, 1997-08-09 |
|
|
- Mamy różne filozofie rządzenia - powiedział premier [...]. źródło: NKJP: (pap): Dwie filozofie, Dziennik Polski, 2008-06-09 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | filozofia |
filozofie |
|
| D. | filozofii |
filozofii |
neut |
| filozofij |
char | ||
| C. | filozofii |
filozofiom |
|
| B. | filozofię |
filozofie |
|
| N. | filozofią |
filozofiami |
|
| Ms. | filozofii |
filozofiach |
|
| W. | filozofio |
filozofie |
Składnia
|
|
+ | filozofia | + |
CZEGO
|
Informacja normatywna
W tym znaczeniu uznawane za błędne.
5. żadna
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
ATEMATYCZNY
Połączenia
- wielka, żadna filozofia
- coś nie jest filozofią
Cytaty
|
Polowanie jest dość trudną sztuką, ale pieczenie to żadna filozofia. źródło: NKJP: Edmund Niziurski: Księga urwisów, 1954 |
|
|
Czy to taka wielka filozofia zakupić trochę farb i nawet wraz z dziećmi pomalować ściany szpitalne w różne zwierzątka i stwory? źródło: NKJP: Forum czytelników, Gazeta Poznańska, 2001-12-12 |
|
|
Panie prokuratorze, czy dla Urzędu Ochrony Państwa jest jakąś filozofią sformułować pismo w takiej formie, żeby to było zawiadomienie o przestępstwie? źródło: NKJP: Stenogram z 10. posiedzenia Komisji Śledczej, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | filozofia |
filozofie |
|
| D. | filozofii |
filozofii |
neut |
| filozofij |
char | ||
| C. | filozofii |
filozofiom |
|
| B. | filozofię |
filozofie |
|
| N. | filozofią |
filozofiami |
|
| Ms. | filozofii |
filozofiach |
|
| W. | filozofio |
filozofie |
Inne uwagi
Zwykle lp