UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

machnąć

Chronologizacja

XVI w., SPXVI

Pochodzenie

Zob. machać

1. ogonem

Definicja

wykonać szybki wahadłowy lub okrężny ruch

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  poruszyć

Połączenia

  • machnąć dłonią, ogonem, ręką, nogą, skrzydłami; chusteczką, chorągiewką, laską, lizakiem, ścierką
  • machnąć w jakimś kierunku
  • machnąć z rezygnacją
  • machnąć lekceważąco, niedbale, niecierpliwie, pogardliwie; od niechcenia

Cytaty

- Idę! Idę! - krzyknęła głośno i machnęła powitalnie ręką.

źródło: NKJP: Irena Jurgielewiczowa: Ten obcy, 1961

- Cicho! - krzyknął Pogwizd, machnąwszy kosturem.

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 1996

Policjant machnął nogą podcinając krzesło, na którym siedział Wójcik.

źródło: NKJP: Jacek Rębacz: Zakopane: sezon na samobójców, 2006

Podszedł do bramy [...] i uchylił ciężkie skrzydło. Machnął zwiniętym biczem, zachęcając do przejścia.

źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. machnę
 machniemy
2 os. machniesz
 machniecie
3 os. machnie
 machną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. machnąłem
+(e)m machnął
 machnęłam
+(e)m machnęła
 machnęłom
+(e)m machnęło
 machnęliśmy
+(e)śmy machnęli
 machnęłyśmy
+(e)śmy machnęły
2 os. machnąłeś
+(e)ś machnął
 machnęłaś
+(e)ś machnęła
 machnęłoś
+(e)ś machnęło
 machnęliście
+(e)ście machnęli
 machnęłyście
+(e)ście machnęły
3 os. machnął
 machnęła
 machnęło
 machnęli
 machnęły

bezosobnik: machnięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. machnijmy
2 os. machnij
 machnijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. machnąłbym
bym machnął
 machnęłabym
bym machnęła
 machnęłobym
bym machnęło
 machnęlibyśmy
byśmy machnęli
 machnęłybyśmy
byśmy machnęły
2 os. machnąłbyś
byś machnął
 machnęłabyś
byś machnęła
 machnęłobyś
byś machnęło
 machnęlibyście
byście machnęli
 machnęłybyście
byście machnęły
3 os. machnąłby
by machnął
 machnęłaby
by machnęła
 machnęłoby
by machnęło
 machnęliby
by machnęli
 machnęłyby
by machnęły

bezosobnik: machnięto by

bezokolicznik: machnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: machnąwszy

gerundium: machnięcie

odpowiednik aspektowy: machać

Składnia

Rzżywotny + machnąć +
CZYM

2. legitymacją

Definicja

pokazać w sposób mający wywołać reakcję obserwatora

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  pokazać

Połączenia

  • machnąć komuś kartką, legitymacją, jakimś świstkiem
  • machnąć przed nosem, przed oczami

Cytaty

I kiedy użył słowa „oszaleli”, oczy Bora błysnęły, jakby ktoś machnął mu przed nosem czerwonym płótnem.

źródło: NKJP: Hubert Klimko Dobrzaniecki: Kołysanka dla wisielca, 2007

- Porucznik Dembosz - machnęła wyjętą z lewej kieszeni legitymacją.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004

Przed szóstą rano, mijając członka komuny pilnującego wejścia, machnął dokumentem, zakrywając palcem datę.

źródło: NKJP: Max Cegielski: Masala, 2002

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. machnę
 machniemy
2 os. machniesz
 machniecie
3 os. machnie
 machną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. machnąłem
+(e)m machnął
 machnęłam
+(e)m machnęła
 machnęłom
+(e)m machnęło
 machnęliśmy
+(e)śmy machnęli
 machnęłyśmy
+(e)śmy machnęły
2 os. machnąłeś
+(e)ś machnął
 machnęłaś
+(e)ś machnęła
 machnęłoś
+(e)ś machnęło
 machnęliście
+(e)ście machnęli
 machnęłyście
+(e)ście machnęły
3 os. machnął
 machnęła
 machnęło
 machnęli
 machnęły

bezosobnik: machnięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. machnijmy
2 os. machnij
 machnijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. machnąłbym
bym machnął
 machnęłabym
bym machnęła
 machnęłobym
bym machnęło
 machnęlibyśmy
byśmy machnęli
 machnęłybyśmy
byśmy machnęły
2 os. machnąłbyś
byś machnął
 machnęłabyś
byś machnęła
 machnęłobyś
byś machnęło
 machnęlibyście
byście machnęli
 machnęłybyście
byście machnęły
3 os. machnąłby
by machnął
 machnęłaby
by machnęła
 machnęłoby
by machnęło
 machnęliby
by machnęli
 machnęłyby
by machnęły

bezosobnik: machnięto by

bezokolicznik: machnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: machnąwszy

gerundium: machnięcie

odpowiednik aspektowy: machać

Składnia

Rzosobowy + machnąć +
(KOMU) + CZYM

3. po głowie

Definicja

zadać cios

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

synonimy:  pieprznąć, prześwięcić, przywalić, uderzyć

Połączenia

  • machnąć batem, kijem, pasem, pięścią, rózgą
  • machnąć po plecach, po twarzy
  • machnąć w głowę
  • machnąć mocno; z całej siły

Cytaty

Kasprzak stęknął i machnął dłonią zaciśniętą w pięść. Napastnik uchylił się, a pięść profesora trafiła w dach samochodu.

źródło: NKJP: Marek Krajewski: Głowa Minotaura, 2009

Anglik cofnął się dwa kroki, obejrzał na skradającego się ku niemu boczkiem Azjatę, prędko, kuląc ramiona, przykucnął, podniósł z podłogi swój topór i machnął nim prosto w goły goleń wysokiego, który był tuż, tuż.

źródło: NKJP: Piotr Siemion: Niskie Łąki, 2000

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. machnę
 machniemy
2 os. machniesz
 machniecie
3 os. machnie
 machną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. machnąłem
+(e)m machnął
 machnęłam
+(e)m machnęła
 machnęłom
+(e)m machnęło
 machnęliśmy
+(e)śmy machnęli
 machnęłyśmy
+(e)śmy machnęły
2 os. machnąłeś
+(e)ś machnął
 machnęłaś
+(e)ś machnęła
 machnęłoś
+(e)ś machnęło
 machnęliście
+(e)ście machnęli
 machnęłyście
+(e)ście machnęły
3 os. machnął
 machnęła
 machnęło
 machnęli
 machnęły

bezosobnik: machnięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. machnijmy
2 os. machnij
 machnijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. machnąłbym
bym machnął
 machnęłabym
bym machnęła
 machnęłobym
bym machnęło
 machnęlibyśmy
byśmy machnęli
 machnęłybyśmy
byśmy machnęły
2 os. machnąłbyś
byś machnął
 machnęłabyś
byś machnęła
 machnęłobyś
byś machnęło
 machnęlibyście
byście machnęli
 machnęłybyście
byście machnęły
3 os. machnąłby
by machnął
 machnęłaby
by machnęła
 machnęłoby
by machnęło
 machnęliby
by machnęli
 machnęłyby
by machnęły

bezosobnik: machnięto by

bezokolicznik: machnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: machnąwszy

gerundium: machnięcie

Składnia

Rzosobowy + machnąć +
CZYM + (po CZYM | w CO)

4. artykuł

Definicja

pot. 
wykonać szybko i bez wysiłku

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  wykonać

Połączenia

  • machnąć artykuł, pismo, referat

Cytaty

Łazi po Harlemie i maluje po murach: czasem machnie jakiegoś świętego Sebastiana, czasem znanego boksera.

źródło: NKJP: Kamila Sławińska: Nowy Jork. Przewodnik niepraktyczny, 2008

Mógłby pan tam w trybie, dajmy na to, przyspieszonym [...] machnąć te dwie brakujące klasy, oczywiście pracując, a potem zarysowałyby się możliwości pracy bardziej interesującej.

źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści, 1997

Przecież machnąłem sporo zdjęć nad Dunajcem, po jednej i drugiej stronie słowackiej granicy.

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Obłęd, 1980

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. machnę
 machniemy
2 os. machniesz
 machniecie
3 os. machnie
 machną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. machnąłem
+(e)m machnął
 machnęłam
+(e)m machnęła
 machnęłom
+(e)m machnęło
 machnęliśmy
+(e)śmy machnęli
 machnęłyśmy
+(e)śmy machnęły
2 os. machnąłeś
+(e)ś machnął
 machnęłaś
+(e)ś machnęła
 machnęłoś
+(e)ś machnęło
 machnęliście
+(e)ście machnęli
 machnęłyście
+(e)ście machnęły
3 os. machnął
 machnęła
 machnęło
 machnęli
 machnęły

bezosobnik: machnięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. machnijmy
2 os. machnij
 machnijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. machnąłbym
bym machnął
 machnęłabym
bym machnęła
 machnęłobym
bym machnęło
 machnęlibyśmy
byśmy machnęli
 machnęłybyśmy
byśmy machnęły
2 os. machnąłbyś
byś machnął
 machnęłabyś
byś machnęła
 machnęłobyś
byś machnęło
 machnęlibyście
byście machnęli
 machnęłybyście
byście machnęły
3 os. machnąłby
by machnął
 machnęłaby
by machnęła
 machnęłoby
by machnęło
 machnęliby
by machnęli
 machnęłyby
by machnęły

bezosobnik: machnięto by

bezokolicznik: machnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: machnąwszy

gerundium: machnięcie

imiesłów przymiotnikowy bierny: machnięty

Składnia

Rzosobowy + machnąć +
CO

Frazeologizmy

ktoś zrobił dziecko komuś
ktoś machnął dziecko komuś
ktoś machnął ręką na kogoś/coś
Data ostatniej modyfikacji: 23.05.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN