UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zataczać

Chronologizacja

1470, SStp

Pochodzenie

Kontynuanty psł. *tačati we współczesnej polszczyźnie poświadczone tylko w czasownikach przedrostkowych, np. za-taczać, wy-taczać.
Por. toczyć .
Zob. ciec

1. ręką koło

Definicja

wykonywać koliste ruchy ręką lub przedmiotem trzymanym w ręku

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

zataczać koło, łuk, półkole
zataczać dłonią, ręką

Cytaty

W pewnej chwili nieoczekiwanie wyciąga z kieszeni niewielki notes w skórzanej oprawie i zatacza łuk ręką.

źródło: NKJP: Janusz Miliszkiewicz: Przygoda bycia Polakiem, 2007

- A mało to takich się tutaj kręci? - zapytał retorycznie brodacz [...], a przysłówek „tutaj” podkreślił, zataczając krąg plastikowym widelcem z resztką kiełbasy.

źródło: NKJP: Marek Krajewski, Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2008

Widziałem, jak granat odbija się od nogi żołnierza, przelatuje nad hełmem drugiego, wyłażącego prawym otworem burtowym, jak ten z dachu zatacza łuk lufą karabinka i strzela w moją stronę, trzymając kałasznikowa jedną ręką.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Kisuny, 2008

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zataczam	zataczamy
2 os.	zataczasz	zataczacie
3 os.	zatacza	zataczają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zataczałem +(e)m zataczał	zataczałam +(e)m zataczała	zataczałom +(e)m zataczało	zataczaliśmy +(e)śmy zataczali	zataczałyśmy +(e)śmy zataczały
2 os.	zataczałeś +(e)ś zataczał	zataczałaś +(e)ś zataczała	zataczałoś +(e)ś zataczało	zataczaliście +(e)ście zataczali	zataczałyście +(e)ście zataczały
3 os.	zataczał	zataczała	zataczało	zataczali	zataczały

bezosobnik: zataczano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę zataczał będę zataczać	będę zataczała będę zataczać	będę zataczało będę zataczać	będziemy zataczali będziemy zataczać	będziemy zataczały będziemy zataczać
2 os.	będziesz zataczał będziesz zataczać	będziesz zataczała będziesz zataczać	będziesz zataczało będziesz zataczać	będziecie zataczali będziecie zataczać	będziecie zataczały będziecie zataczać
3 os.	będzie zataczał będzie zataczać	będzie zataczała będzie zataczać	będzie zataczało będzie zataczać	będą zataczali będą zataczać	będą zataczały będą zataczać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zataczajmy
2 os.	zataczaj	zataczajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zataczałbym bym zataczał	zataczałabym bym zataczała	zataczałobym bym zataczało	zataczalibyśmy byśmy zataczali	zataczałybyśmy byśmy zataczały
2 os.	zataczałbyś byś zataczał	zataczałabyś byś zataczała	zataczałobyś byś zataczało	zataczalibyście byście zataczali	zataczałybyście byście zataczały
3 os.	zataczałby by zataczał	zataczałaby by zataczała	zataczałoby by zataczało	zataczaliby by zataczali	zataczałyby by zataczały

bezosobnik: zataczano by

bezokolicznik: zataczać

imiesłów przysłówkowy współczesny: zataczając

gerundium: zataczanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zataczanie	zataczania
D.	zataczania	zataczań
C.	zataczaniu	zataczaniom
B.	zataczanie	zataczania
N.	zataczaniem	zataczaniami
Ms.	zataczaniu	zataczaniach
W.	zataczanie	zataczania

imiesłów przymiotnikowy czynny: zataczający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zataczający	zataczający	zataczający	zataczające	zataczająca
D.	zataczającego	zataczającego	zataczającego	zataczającego	zataczającej
C.	zataczającemu	zataczającemu	zataczającemu	zataczającemu	zataczającej
B.	zataczającego	zataczającego	zataczający	zataczające	zataczającą
N.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającą
Ms.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zataczający	zataczający	zataczające	zataczające
D.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczających
C.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym
B.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczające
N.	zataczającymi	zataczającymi	zataczającymi	zataczającymi
Ms.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczających

imiesłów przymiotnikowy bierny: zataczany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zataczany	zataczany	zataczany	zataczane	zataczana
D.	zataczanego	zataczanego	zataczanego	zataczanego	zataczanej
C.	zataczanemu	zataczanemu	zataczanemu	zataczanemu	zataczanej
B.	zataczanego	zataczanego	zataczany	zataczane	zataczaną
N.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczaną
Ms.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zataczani	zataczani	zataczane	zataczane
D.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczanych
C.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym
B.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczane
N.	zataczanymi	zataczanymi	zataczanymi	zataczanymi
Ms.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczanych

odpowiednik aspektowy: zatoczyć

Składnia

Rz_osobowy

zataczać

CO + CZYM

2. samolot pętlę

Definicja

przemieszczać się po linii koła lub łuku

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

ptak, pojazd, samochód, samolot zatacza koło, łuk, pętlę

Cytaty

	Wtem wielki sęp, który dotąd zataczał koła nad pustynią, zaczął spadać jak kamień ku ziemi. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999
	W ciągu dnia samoloty pojawiały się na kabulskim niebie po południu. Zataczały kilka kręgów nad stolicą, lustrowały front i wracały. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002
	Przez krótki czas napawa się ciszą, w której słychać usypiające brzęczenie much, jednej, drugiej, trzeciej, zataczających beznadziejne pętle pod żyrandolem. źródło: NKJP: Magdalena Tulli:Tryb, 2003
	Przychodziła dzieciarnia i zadzierała głowy, by śledzić ogniste kręgi zataczane przez diabelski młyn. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Taksim, 2009

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zataczam	zataczamy
2 os.	zataczasz	zataczacie
3 os.	zatacza	zataczają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zataczałem +(e)m zataczał	zataczałam +(e)m zataczała	zataczałom +(e)m zataczało	zataczaliśmy +(e)śmy zataczali	zataczałyśmy +(e)śmy zataczały
2 os.	zataczałeś +(e)ś zataczał	zataczałaś +(e)ś zataczała	zataczałoś +(e)ś zataczało	zataczaliście +(e)ście zataczali	zataczałyście +(e)ście zataczały
3 os.	zataczał	zataczała	zataczało	zataczali	zataczały

bezosobnik: zataczano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę zataczał będę zataczać	będę zataczała będę zataczać	będę zataczało będę zataczać	będziemy zataczali będziemy zataczać	będziemy zataczały będziemy zataczać
2 os.	będziesz zataczał będziesz zataczać	będziesz zataczała będziesz zataczać	będziesz zataczało będziesz zataczać	będziecie zataczali będziecie zataczać	będziecie zataczały będziecie zataczać
3 os.	będzie zataczał będzie zataczać	będzie zataczała będzie zataczać	będzie zataczało będzie zataczać	będą zataczali będą zataczać	będą zataczały będą zataczać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zataczajmy
2 os.	zataczaj	zataczajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zataczałbym bym zataczał	zataczałabym bym zataczała	zataczałobym bym zataczało	zataczalibyśmy byśmy zataczali	zataczałybyśmy byśmy zataczały
2 os.	zataczałbyś byś zataczał	zataczałabyś byś zataczała	zataczałobyś byś zataczało	zataczalibyście byście zataczali	zataczałybyście byście zataczały
3 os.	zataczałby by zataczał	zataczałaby by zataczała	zataczałoby by zataczało	zataczaliby by zataczali	zataczałyby by zataczały

bezosobnik: zataczano by

bezokolicznik: zataczać

imiesłów przysłówkowy współczesny: zataczając

gerundium: zataczanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zataczanie	zataczania
D.	zataczania	zataczań
C.	zataczaniu	zataczaniom
B.	zataczanie	zataczania
N.	zataczaniem	zataczaniami
Ms.	zataczaniu	zataczaniach
W.	zataczanie	zataczania

imiesłów przymiotnikowy czynny: zataczający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zataczający	zataczający	zataczający	zataczające	zataczająca
D.	zataczającego	zataczającego	zataczającego	zataczającego	zataczającej
C.	zataczającemu	zataczającemu	zataczającemu	zataczającemu	zataczającej
B.	zataczającego	zataczającego	zataczający	zataczające	zataczającą
N.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającą
Ms.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zataczający	zataczający	zataczające	zataczające
D.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczających
C.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym
B.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczające
N.	zataczającymi	zataczającymi	zataczającymi	zataczającymi
Ms.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczających

imiesłów przymiotnikowy bierny: zataczany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zataczany	zataczany	zataczany	zataczane	zataczana
D.	zataczanego	zataczanego	zataczanego	zataczanego	zataczanej
C.	zataczanemu	zataczanemu	zataczanemu	zataczanemu	zataczanej
B.	zataczanego	zataczanego	zataczany	zataczane	zataczaną
N.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczaną
Ms.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zataczani	zataczani	zataczane	zataczane
D.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczanych
C.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym
B.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczane
N.	zataczanymi	zataczanymi	zataczanymi	zataczanymi
Ms.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczanych

odpowiednik aspektowy: zatoczyć

Składnia

zataczać

3. rzeka łuk

Definicja

przybierać kształt koła lub łuku

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kształty i figury

Połączenia

droga, rzeka zatacza koło, łuk, półkole

Cytaty

Ponieważ szosa prowadząca do miasteczka zataczała dosyć spore koło, policjant dla skrócenia drogi jeździł ścieżką wiodącą na ukos przez pola.

źródło: NKJP: Tadeusz Nowak: A jak królem, a jak katem będziesz, 1967

Minąwszy zakręt, jaki w tym miejscu zataczała rzeka, ujrzeli przed sobą gród.

źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1952

Wszystkie trasy rowerowe zaczynają się i kończą w Rymanowie, zataczając kręgi wokół miasta.

źródło: NKJP: (ST): Turyści na nowych szlakach, Dziennik Polski - Podkarpacie, 2001-04-26

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	zataczam	zataczamy
2 os.	zataczasz	zataczacie
3 os.	zatacza	zataczają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zataczałem +(e)m zataczał	zataczałam +(e)m zataczała	zataczałom +(e)m zataczało	zataczaliśmy +(e)śmy zataczali	zataczałyśmy +(e)śmy zataczały
2 os.	zataczałeś +(e)ś zataczał	zataczałaś +(e)ś zataczała	zataczałoś +(e)ś zataczało	zataczaliście +(e)ście zataczali	zataczałyście +(e)ście zataczały
3 os.	zataczał	zataczała	zataczało	zataczali	zataczały

bezosobnik: zataczano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę zataczał będę zataczać	będę zataczała będę zataczać	będę zataczało będę zataczać	będziemy zataczali będziemy zataczać	będziemy zataczały będziemy zataczać
2 os.	będziesz zataczał będziesz zataczać	będziesz zataczała będziesz zataczać	będziesz zataczało będziesz zataczać	będziecie zataczali będziecie zataczać	będziecie zataczały będziecie zataczać
3 os.	będzie zataczał będzie zataczać	będzie zataczała będzie zataczać	będzie zataczało będzie zataczać	będą zataczali będą zataczać	będą zataczały będą zataczać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		zataczajmy
2 os.	zataczaj	zataczajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	zataczałbym bym zataczał	zataczałabym bym zataczała	zataczałobym bym zataczało	zataczalibyśmy byśmy zataczali	zataczałybyśmy byśmy zataczały
2 os.	zataczałbyś byś zataczał	zataczałabyś byś zataczała	zataczałobyś byś zataczało	zataczalibyście byście zataczali	zataczałybyście byście zataczały
3 os.	zataczałby by zataczał	zataczałaby by zataczała	zataczałoby by zataczało	zataczaliby by zataczali	zataczałyby by zataczały

bezosobnik: zataczano by

bezokolicznik: zataczać

imiesłów przysłówkowy współczesny: zataczając

gerundium: zataczanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	zataczanie	zataczania
D.	zataczania	zataczań
C.	zataczaniu	zataczaniom
B.	zataczanie	zataczania
N.	zataczaniem	zataczaniami
Ms.	zataczaniu	zataczaniach
W.	zataczanie	zataczania

imiesłów przymiotnikowy czynny: zataczający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zataczający	zataczający	zataczający	zataczające	zataczająca
D.	zataczającego	zataczającego	zataczającego	zataczającego	zataczającej
C.	zataczającemu	zataczającemu	zataczającemu	zataczającemu	zataczającej
B.	zataczającego	zataczającego	zataczający	zataczające	zataczającą
N.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającą
Ms.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zataczający	zataczający	zataczające	zataczające
D.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczających
C.	zataczającym	zataczającym	zataczającym	zataczającym
B.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczające
N.	zataczającymi	zataczającymi	zataczającymi	zataczającymi
Ms.	zataczających	zataczających	zataczających	zataczających

imiesłów przymiotnikowy bierny: zataczany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zataczany	zataczany	zataczany	zataczane	zataczana
D.	zataczanego	zataczanego	zataczanego	zataczanego	zataczanej
C.	zataczanemu	zataczanemu	zataczanemu	zataczanemu	zataczanej
B.	zataczanego	zataczanego	zataczany	zataczane	zataczaną
N.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczaną
Ms.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zataczani	zataczani	zataczane	zataczane
D.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczanych
C.	zataczanym	zataczanym	zataczanym	zataczanym
B.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczane
N.	zataczanymi	zataczanymi	zataczanymi	zataczanymi
Ms.	zataczanych	zataczanych	zataczanych	zataczanych

Składnia

Rz_nieżywotny

zataczać

Frazeologizmy

coś zatacza coraz szersze kręgi
coś zatacza coraz większe kręgi
coś zatacza szersze kręgi
historia zatacza koło

Data ostatniej modyfikacji: 02.12.2014