UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kolej

Chronologizacja

SPXVI, SJPXVII, SL, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *kolěja 'ślad pozostawiony przez koła, koleina'

Postać kolej jest wtórna względem dawniejszej koleja.

1.a transport

Definicja

rodzaj transportu, w którym ludzi i towary przewozi się pojazdami po szynach

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  transport

Połączenia

  • austriacka, niemiecka, katowicka, wadowicka...; miejska; prywatna kolej; regionalne koleje; kolej aglomeracyjna, dojazdowa, regionalna; magnetyczna, zębata
  • kolej na Mazowszu; kolej w Dębicy, w Europie Zachodniej, w Japonii...
  • historia; infrastruktura, obiekty, pociąg, szyny, tabor; modernizacja kolei
  • ruch na kolei
  • funkcjonowanie kolei

Cytaty

Od kiedy sieć kolei podziemnej oplotła przedmieścia Londynu, stała się integralną częścią życia wielu mieszkańców miasta.

źródło: NKJP: Matthew Rose: The Wall Street Journal Europe nr 45 dodatek do Gazety Wyborczej nr 275, 1995-11-27

Samorządowcy oczekują powstania w okresie 3 miesięcy planu podnoszenia jakości usług przewozowych, poprawy obsługi pasażerów oraz strategicznego planu funkcjonowania kolei.

źródło: NKJP: Piotr Paterski: Mamy do czynienia z chorą strukturą, Tygodnik Tucholski, 2007

Jest to era odkrycia elektryczności, początków lotnictwa, transportu samochodowego. [...] pierwszych kolei podziemnych, filmów, kamer i wiecznych piór.

źródło: NKJP: Krystyna Konaszewska-Rymarkiewicz: Interpretacja horoskopu - podstawy, 1997

Tniemy inwestycje kolejowe, które i tak są zdecydowanie niewystarczające w stosunku do potrzeb, co stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu na kolei.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 03.12.1997

Dodaje także, że samorząd województwa nadal zamierza inwestować w kolej, widząc przed nią olbrzymie możliwości rozwoju.

źródło: NKJP: M. Barwicka: Nowe pociągi dla kolei: Jaskółki na torach, Tygodnik Ciechanowski, 2007-06-19

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kolej
koleje
D. kolei
kolei
C. kolei
kolejom
B. kolej
koleje
N. koleją
kolejami
Ms. kolei
kolejach
W. kolei
koleje

1.b przedsiębiorstwo

Definicja

przedsiębiorstwo, które zajmuje się funkcjonowaniem kolei - gałęzi transportu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Połączenia

  • administracja, dyrekcja, dyrektor, kierownik, klienci, konduktor, kontrahenci, maszynista, mechanik, straż ochrony, pracownik, prezes, przedstawiciel, rzecznik, władze, właściciel, zarząd; długi, dłużnicy, majątek; prywatyzacja, reforma, restrukturyzacja; kłopoty; oferta kolei
  • pieniądze, środki na kolej
  • koleje i fabryki, koleje i zakłady
  • negocjacje, rozmowy, umowa, współpraca z koleją
  • inwestycje, praca, strajk, sytuacja na kolei
  • kolej funkcjonuje, zamierza zwolnić; dopłaca do czegoś, otrzyma coś, podnosi ceny, ponosi straty; likwiduje połączenie, oferuje coś, uruchamia coś, zmienia trasy
  • dofinansowanie, finansowanie, funkcjonowanie, zadłużenie kolei
  • zarządzać koleją
  • inwestować, zainwestować w kolej

Cytaty

[...] próbował dowiedzieć się czegoś konkretnego od zarządu kolei w sprawie tej lokalnej linii.

źródło: NKJP: Stacja powiat, Dziennik Polski, 2002-06-21

Następnym krokiem ma być wyburzenie dworca PKP, bo ta firma jest właścicielem nieruchomości i bez jej zgody miasto nic nie może tam zrobić. Od roku trwają rozmowy z koleją o warunkach, na których zgodzi się odstąpić nieruchomość [...].

źródło: NKJP: (ATA): Co po wyburzeniu budynku w Żelaznej?, Echo Dnia, 2006-12-15

W wielu regionach Polski, o czym mówił już mój kolega poseł Zakrzewski, kolej likwiduje linie kolejowe i kursy pasażerskie [...].

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 02.03.2000

Powinny być ustawy zakazujące strajku na kolei.

źródło: NKJP: Jacek Pawlicki: Telefoniczna opinia publiczna, Gazeta Wyborcza, 1993-03-05

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kolej
koleje
D. kolei
kolei
C. kolei
kolejom
B. kolej
koleje
N. koleją
kolejami
Ms. kolei
kolejach
W. kolei
koleje

2. pociąg

Definicja

pociąg - pojazd

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Relacje znaczeniowe

synonimy:  pociąg
hiperonimy:  pojazd

Połączenia

  • elektryczna, szerokotorowa; lekka, nowoczesna, superszybka, szybka, szybkobieżna; zabytkowa kolej; kolej normalnotorowa, szynowa, wąskotorowa
  • dojazd, jazda, podróż, przejazd, przewóz, przyjazd, transport, wycieczka, wyjazd wywóz czegoś koleją
  • bilet na kolej
  • kolej i autobus, kolej i metro, kolej i samochód, kolej i tramwaj
  • przystanek, stacja kolei
  • kolej jeździ, przewozi
  • dojechać/dojeżdżać, dotrzeć, dowozić, jechać/jeździć, podróżować, pojechać, przewozić, przybyć, przyjechać/przyjeżdżać, transportować, wyjechać/wyjeżdżać, wysłać/wysyłać koleją

Cytaty

W sentymentalną podróż koleją z Mszany Dolnej do Chabówki i z powrotem wybrał się reporter „Dziennika”.

źródło: NKJP: Pożegnanie z ciuchcią, Dziennik Polski, 2002-10-07

Zanim ktoś wybierze się w podróż koleją, powinien dobrze zapoznać się z różnymi ofertami zakupu biletów na pociąg.

źródło: NKJP: (GEG): Oferty specjalne, Dziennik Polski, 2003-08-04

Jaki jest koszt przewozu koleją i samochodem tej samej ilości towaru [...]?

źródło: NKJP: Sprawozdanie z 49. posiedzenia Senatu RP w dniu 22 czerwca 1995 r.

Kolej przewozi tylko część pasażerów, bo większość dojeżdża autobusami i samochodami osobowymi.

źródło: NKJP: Zbigniew Bąk: Walka o miliard złotych, Echo Dnia, 2004-11-06

Dodatkowym atutem było to, że z Nakła do Suchar można było dojechać koleją wąskotorową.

źródło: NKJP: (MB): Monografia miejscowości powiatu nakielskiego, Nakielski Czas, 2005-07-27

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kolej
koleje
D. kolei
kolei
C. kolei
kolejom
B. kolej
koleje
N. koleją
kolejami
Ms. kolei
kolejach
W. kolei
koleje

3. trasa

Definicja

trasa, którą biegną tory kolejowe

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

Połączenia

  • linia, nasyp, odcinek; przepustowość kolei
  • ziemia pod kolej
  • dom przy kolei
  • poprowadzić kolej

Cytaty

Duże znaczenie komunikacyjne ma linia kolei karpackiej Krosno - Sanok - Przemyśl, od której w Zagórzu odchodzi na pd. boczna linia do Nowego Łupkowa i do Słowacji.

źródło: NKJP: Krystyna Malik, Maria Raciborska: Przewodnik po Polsce, 1996

Miasto nabrało wtedy oddechu oraz zyskało na infrastrukturze: w 1896 r. Francuzi poprowadzili kolej aż do nabrzeża w swojej dzielnicy, gdzie zbudowali port.

źródło: NKJP: O losach Susy decydowało morze, Dziennik Polski, 2003-06-13

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kolej
koleje
D. kolei
kolei
C. kolei
kolejom
B. kolej
koleje
N. koleją
kolejami
Ms. kolei
kolejach
W. kolei
koleje

4. górska

Definicja

wagoniki lub krzesełka, które umieszczone na linie lub na torach prowadzą na jakiś szczyt

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny turystyka

Połączenia

  • górska; 30-letnia, 65-letnia kolej; kolej gondolowa, naziemna
  • kolej i wyciągi
  • budowa, przebudowa kolei
  • uruchomić kolej

Cytaty

Kolejne przedsięwzięcie [...] to górska kolej szynowa, która połączy oba miasteczka.

źródło: NKJP: Nie czekać na cud, Dziennik Polski, 2001-01-26

W latach 1937-1938 uruchomiono kolej na Gubałówkę oraz na Górę Parkową w Krynicy. Po wojnie wybudowano jeszcze kolej na Butorowy Wierch oraz niedawno na Palenicę w Szczawnicy.

źródło: NKJP: Paweł Rożyński: Biznes na linie, Gazeta Wyborcza, 1994-04-25

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kolej
koleje
D. kolei
kolei
C. kolei
kolejom
B. kolej
koleje
N. koleją
kolejami
Ms. kolei
kolejach
W. kolei
koleje

5. czas

Definicja

właściwy czas na wykonanie przez kogoś jakiejś czynności

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu

Połączenia

  • kolej na dyrektora, na juniorów, na kabaret, na kobiety, na ministra, na młodzież, na pana (ministra finansów, posła), na posłów; na Szwecję, na Śląski, na Tajwan...; na budowę, na modernizację, na montaż, na naprawę, na prezentację, na realizację, na remont, na wykonanie czegoś; na część artystyczną, na finał, na konkursy, na odznaczenia i dyplomy, na odznaczenia i wyróżnienia, na przedstawienie, na przyjęcie, na występ kogoś, na zabawę; na dyskusje, na komentarze, na pytania, na refleksję, na rozmowę; na podwyżki, na podatki, na spadki; na coś innego, na sprawy jakieś, na zmiany
  • nadeszła/nadchodzi, przyszła/przychodzi kolej na kogoś/coś
  • czyjaś kolej; teraz kolej na kogoś/coś

Cytaty

Po oficjalnym otwarciu przyszła kolej na zabawę.

źródło: NKJP: (SŁ): Gry i zabawy dla dzieci i dorosłych, Nakielski Czas, 2006-07-26

Na konferencji dla czeskich dziennikarzy powiedział, że na razie górą są jeszcze Czesi, ale teraz kolej na Polaków.

źródło: NKJP: Olgierd Kwiatkowski: Piłka nożna, Gazeta Wyborcza, 1997-03-12

Gdy przyszła moja kolej, pani w okienku powiedziała mi, że nie wypłaci pieniędzy, bo nie mam upoważnienia od żony.

źródło: NKJP: (ElZem): Bez pieczątki nie ma kasy!, Echo Dnia, 2005-05-11

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kolej
koleje
D. kolei
kolei
C. kolei
kolejom
B. kolej
koleje
N. koleją
kolejami
Ms. kolei
kolejach
W. kolei
koleje

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + kolej +
na KOGO
bez ograniczeń + kolej +
na CO

6. bieg

Definicja

określony bieg rzeczy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie prawdy i wartości życiowe

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu

Połączenia

  • naturalna, normalna kolej rzeczy
  • kolej losu, rzeczy; koleje bitwy, konkursu, procesu, spotkania, walki, wojny, wydarzeń, życia

Cytaty

Naturalną koleją rzeczy powinno być w tej chwili objęcie takimi samymi ˝przywilejami˝ małoletnich ofiar wojny.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 29.03.2000

Śledziliśmy koleje konkursu i wiemy, że obaj kandydaci uzyskali taką samą ilość głosów.

źródło: NKJP: Samodzielna inicjatywa uczniów ZSŻŚ w Nakle, Nakielski Czas, 2003-10-08

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kolej
koleje
D. kolei
kolei
C. kolei
kolejom
B. kolej
koleje
N. koleją
kolejami
Ms. kolei
kolejach
W. kolei
koleje

Inne uwagi

Zwykle lm

Frazeologizmy

kolej podziemna
kolej żelazna
kolejka tyrolska
kolej tyrolska
ktoś ma nie po kolei w głowie
ktoś ma nie wszystko po kolei
z kolei
Data ostatniej modyfikacji: 12.03.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj