Chronologizacja
Pochodzenie
zach. psł. *orz-pačati 'wykrzywiać w różne strony’ > ‘doprowadzać do zakłopotania, zmieszania, wzbudziać wątpliwości', 'doprowadzać do stanu desperacji'
Czasownik niedokonany do podstawowego *orzpačiti. O jego śladzie w polszczyźnie - zob. zrozpaczony .
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Połączenia
- matka, rodzina rozpacza
- rozpaczać nad losem, nad upadkiem czegoś
- rozpaczać po rozstaniu, po stracie kogoś/czegoś, po śmierci
- rozpaczać z jakiegoś powodu
- płakać i rozpaczać
- bardzo, strasznie rozpaczać
Cytaty
|
Po moim wyjeździe tata będzie dalej płacił tyle co teraz, ale odpadną koszty mojego utrzymania. Ciągle rozpaczasz nad deficytem, na to nie starcza, na tamto brakuje. Po wyjeździe będzie lżej. źródło: NKJP: Ewa Nowacka: Małe kochanie, wielka miłość, 1997 |
|
|
Niektórzy rodzice traktują nasz poradnik jak instrukcję obsługi dziecka. [...] Są rozczarowani, że nie piszemy, po czym poznać, że dziecko jest smutne, lub co zrobić, by nie rozpaczało po stracie ukochanego kota. źródło: NKJP: Zofia Milska-Wrzosińska: Para z dzieckiem czyli niezupełnie poprawne politycznie uwagi o rodzicielstwie, 2005 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: niedokonany
Tryb oznajmujący
Czas teraźniejszy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozpaczam |
rozpaczamy |
|||
| 2 os. |
rozpaczasz |
rozpaczacie |
|||
| 3 os. |
rozpacza |
rozpaczają |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpaczałem +(e)m rozpaczał |
rozpaczałam +(e)m rozpaczała |
rozpaczałom +(e)m rozpaczało |
rozpaczaliśmy +(e)śmy rozpaczali |
rozpaczałyśmy +(e)śmy rozpaczały |
| 2 os. |
rozpaczałeś +(e)ś rozpaczał |
rozpaczałaś +(e)ś rozpaczała |
rozpaczałoś +(e)ś rozpaczało |
rozpaczaliście +(e)ście rozpaczali |
rozpaczałyście +(e)ście rozpaczały |
| 3 os. |
rozpaczał |
rozpaczała |
rozpaczało |
rozpaczali |
rozpaczały |
bezosobnik: rozpaczano
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
będę rozpaczał będę rozpaczać |
będę rozpaczała będę rozpaczać |
będę rozpaczało będę rozpaczać |
będziemy rozpaczali będziemy rozpaczać |
będziemy rozpaczały będziemy rozpaczać |
| 2 os. |
będziesz rozpaczał będziesz rozpaczać |
będziesz rozpaczała będziesz rozpaczać |
będziesz rozpaczało będziesz rozpaczać |
będziecie rozpaczali będziecie rozpaczać |
będziecie rozpaczały będziecie rozpaczać |
| 3 os. |
będzie rozpaczał będzie rozpaczać |
będzie rozpaczała będzie rozpaczać |
będzie rozpaczało będzie rozpaczać |
będą rozpaczali będą rozpaczać |
będą rozpaczały będą rozpaczać |
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozpaczajmy |
|
| 2 os. |
rozpaczaj |
rozpaczajcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozpaczałbym bym rozpaczał |
rozpaczałabym bym rozpaczała |
rozpaczałobym bym rozpaczało |
rozpaczalibyśmy byśmy rozpaczali |
rozpaczałybyśmy byśmy rozpaczały |
| 2 os. |
rozpaczałbyś byś rozpaczał |
rozpaczałabyś byś rozpaczała |
rozpaczałobyś byś rozpaczało |
rozpaczalibyście byście rozpaczali |
rozpaczałybyście byście rozpaczały |
| 3 os. |
rozpaczałby by rozpaczał |
rozpaczałaby by rozpaczała |
rozpaczałoby by rozpaczało |
rozpaczaliby by rozpaczali |
rozpaczałyby by rozpaczały |
bezosobnik: rozpaczano by
bezokolicznik: rozpaczać
imiesłów przysłówkowy współczesny:
rozpaczając
gerundium: rozpaczanie
rodzaj gramatyczny: ndk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozpaczanie |
rozpaczania |
| D. | rozpaczania |
rozpaczań |
| C. | rozpaczaniu |
rozpaczaniom |
| B. | rozpaczanie |
rozpaczania |
| N. | rozpaczaniem |
rozpaczaniami |
| Ms. | rozpaczaniu |
rozpaczaniach |
| W. | rozpaczanie |
rozpaczania |
imiesłów przymiotnikowy czynny: rozpaczający
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | rozpaczający |
rozpaczający |
rozpaczający |
rozpaczające |
rozpaczająca |
| D. | rozpaczającego |
rozpaczającego |
rozpaczającego |
rozpaczającego |
rozpaczającej |
| C. | rozpaczającemu |
rozpaczającemu |
rozpaczającemu |
rozpaczającemu |
rozpaczającej |
| B. | rozpaczającego |
rozpaczającego |
rozpaczający |
rozpaczające |
rozpaczającą |
| N. | rozpaczającym |
rozpaczającym |
rozpaczającym |
rozpaczającym |
rozpaczającą |
| Ms. | rozpaczającym |
rozpaczającym |
rozpaczającym |
rozpaczającym |
rozpaczającej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | rozpaczający |
rozpaczający |
rozpaczające |
rozpaczające |
| D. | rozpaczających |
rozpaczających |
rozpaczających |
rozpaczających |
| C. | rozpaczającym |
rozpaczającym |
rozpaczającym |
rozpaczającym |
| B. | rozpaczających |
rozpaczających |
rozpaczających |
rozpaczające |
| N. | rozpaczającymi |
rozpaczającymi |
rozpaczającymi |
rozpaczającymi |
| Ms. | rozpaczających |
rozpaczających |
rozpaczających |
rozpaczających |
Składnia
| Rz osobowy | + | rozpaczać | + |
(nad CZYM)
|