Chronologizacja
Pochodzenie
Z przedrostkiem s- od daw. ciszyć 'uciszać' < psł. *tišiti 'uspokajać, czynić cichym'; zob. cichy
1. muzykę
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | przyciszyć |
Połączenia
- ściszyć głos, rozmowy; muzykę, radio, telewizor
- nieco, trochę ściszyć
Cytaty
|
I choć nikogo nie było w pobliżu ściszył głos i zaczął szeptać. - Jak mogłeś go rozpoznać, minęło tyle lat. źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005 |
|
|
Tuż przy szpitalu, gdzie leżą chorzy, zorganizowano wielki festyn zakończony dyskoteką. [...] Chorych nękano porażającą dawką decybeli do godziny drugiej w nocy. Muzykę ściszono dopiero po interwencji policji. źródło: NKJP: Jerzy Kosiba: Dyskoteka pod szpitalem, Gazeta Krakowska, 2001-07-10 |
|
|
[...] po chwili, obejmując ją serdecznie, powiedział nieco ściszonym głosem: - Proszę przyjechać do mnie do Watykanu. źródło: NKJP: Audiencja prywatna, Dziennik Polski, 1999-06-11 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
ściszę |
ściszymy |
|||
| 2 os. |
ściszysz |
ściszycie |
|||
| 3 os. |
ściszy |
ściszą |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ściszyłem +(e)m ściszył |
ściszyłam +(e)m ściszyła |
ściszyłom +(e)m ściszyło |
ściszyliśmy +(e)śmy ściszyli |
ściszyłyśmy +(e)śmy ściszyły |
| 2 os. |
ściszyłeś +(e)ś ściszył |
ściszyłaś +(e)ś ściszyła |
ściszyłoś +(e)ś ściszyło |
ściszyliście +(e)ście ściszyli |
ściszyłyście +(e)ście ściszyły |
| 3 os. |
ściszył |
ściszyła |
ściszyło |
ściszyli |
ściszyły |
bezosobnik: ściszono
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
ściszmy |
|
| 2 os. |
ścisz |
ściszcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ściszyłbym bym ściszył |
ściszyłabym bym ściszyła |
ściszyłobym bym ściszyło |
ściszylibyśmy byśmy ściszyli |
ściszyłybyśmy byśmy ściszyły |
| 2 os. |
ściszyłbyś byś ściszył |
ściszyłabyś byś ściszyła |
ściszyłobyś byś ściszyło |
ściszylibyście byście ściszyli |
ściszyłybyście byście ściszyły |
| 3 os. |
ściszyłby by ściszył |
ściszyłaby by ściszyła |
ściszyłoby by ściszyło |
ściszyliby by ściszyli |
ściszyłyby by ściszyły |
bezosobnik: ściszono by
bezokolicznik: ściszyć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
ściszywszy
gerundium: ściszenie
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | ściszenie |
ściszenia |
| D. | ściszenia |
ściszeń |
| C. | ściszeniu |
ściszeniom |
| B. | ściszenie |
ściszenia |
| N. | ściszeniem |
ściszeniami |
| Ms. | ściszeniu |
ściszeniach |
| W. | ściszenie |
ściszenia |
imiesłów przymiotnikowy bierny: ściszony
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | ściszony |
ściszony |
ściszony |
ściszone |
ściszona |
| D. | ściszonego |
ściszonego |
ściszonego |
ściszonego |
ściszonej |
| C. | ściszonemu |
ściszonemu |
ściszonemu |
ściszonemu |
ściszonej |
| B. | ściszonego |
ściszonego |
ściszony |
ściszone |
ściszoną |
| N. | ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszoną |
| Ms. | ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszonej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | ściszeni |
ściszeni |
ściszone |
ściszone |
| D. | ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
| C. | ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
| B. | ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
ściszone |
| N. | ściszonymi |
ściszonymi |
ściszonymi |
ściszonymi |
| Ms. | ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
odpowiednik aspektowy: ściszać
Składnia
|
+ | ściszyć | + |
CO
|
2. kolorystykę
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | przyciszyć |
Cytaty
|
Jacek Sienicki, artysta o kilkudziesięcioletnim dorobku, jeszcze bardziej stonował, ściszył kolorystykę. Spotkamy teraz wysublimowane szarości, głębokie brązy, czasem czernie [...]. źródło: NKJP: Światło, mrok i materia, Dziennik Polski, 2000-05-22 |
|
|
Wszelkie ostrości kolorystyczne zostały ściszone, stonowane, wszystko więc było srebrnoszare, bladozielone, bladobłękitne, bladofioletowe, koloru malwy, delikatnie różowe. źródło: NKJP: Artur Hutnikiewicz: Młoda Polska, 1994 |
|
|
Szczerość młodzieńczych przeżyć, życzliwość dla ludzi, pamięć o przyjaciołach, powściągliwość sądów, ściszona, pełna niedopowiedzeń narracja – to wszystko robiło wrażenie. źródło: NKJP: Wiesław Wodecki: Biały kruk, Gazeta Wrocławska, 2002-08-06 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
ściszę |
ściszymy |
|||
| 2 os. |
ściszysz |
ściszycie |
|||
| 3 os. |
ściszy |
ściszą |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ściszyłem +(e)m ściszył |
ściszyłam +(e)m ściszyła |
ściszyłom +(e)m ściszyło |
ściszyliśmy +(e)śmy ściszyli |
ściszyłyśmy +(e)śmy ściszyły |
| 2 os. |
ściszyłeś +(e)ś ściszył |
ściszyłaś +(e)ś ściszyła |
ściszyłoś +(e)ś ściszyło |
ściszyliście +(e)ście ściszyli |
ściszyłyście +(e)ście ściszyły |
| 3 os. |
ściszył |
ściszyła |
ściszyło |
ściszyli |
ściszyły |
bezosobnik: ściszono
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
ściszmy |
|
| 2 os. |
ścisz |
ściszcie |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ściszyłbym bym ściszył |
ściszyłabym bym ściszyła |
ściszyłobym bym ściszyło |
ściszylibyśmy byśmy ściszyli |
ściszyłybyśmy byśmy ściszyły |
| 2 os. |
ściszyłbyś byś ściszył |
ściszyłabyś byś ściszyła |
ściszyłobyś byś ściszyło |
ściszylibyście byście ściszyli |
ściszyłybyście byście ściszyły |
| 3 os. |
ściszyłby by ściszył |
ściszyłaby by ściszyła |
ściszyłoby by ściszyło |
ściszyliby by ściszyli |
ściszyłyby by ściszyły |
bezosobnik: ściszono by
bezokolicznik: ściszyć
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
ściszywszy
gerundium: ściszenie
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | ściszenie |
ściszenia |
| D. | ściszenia |
ściszeń |
| C. | ściszeniu |
ściszeniom |
| B. | ściszenie |
ściszenia |
| N. | ściszeniem |
ściszeniami |
| Ms. | ściszeniu |
ściszeniach |
| W. | ściszenie |
ściszenia |
imiesłów przymiotnikowy bierny: ściszony
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | ściszony |
ściszony |
ściszony |
ściszone |
ściszona |
| D. | ściszonego |
ściszonego |
ściszonego |
ściszonego |
ściszonej |
| C. | ściszonemu |
ściszonemu |
ściszonemu |
ściszonemu |
ściszonej |
| B. | ściszonego |
ściszonego |
ściszony |
ściszone |
ściszoną |
| N. | ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszoną |
| Ms. | ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszonej |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | ściszeni |
ściszeni |
ściszone |
ściszone |
| D. | ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
| C. | ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
ściszonym |
| B. | ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
ściszone |
| N. | ściszonymi |
ściszonymi |
ściszonymi |
ściszonymi |
| Ms. | ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
ściszonych |
Inne uwagi
Zwykle imb
Składnia
|
|
+ | ściszyć | + |
CO
|