UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

ruszyć

Chronologizacja

XV w., Bor

Pochodzenie

psł. *rušiti (< *ruchi- < *rou̯s-ī-) 'wprawiać w ruch, popychać, poruszać, naruszać, poruszając obalać, zwalać'

Budowa wskazuje na pierwotny czasownik wielokrotny, prawdopodobnie od psł. *rusti ‘ryć, kopać, kopiąc przewracać, poruszać (np. ziemię)’, niepoświadczonego jednak realnie w językach słowiańskich. (Bor)

1. do domu

Definicja

zacząć się przemieszczać w jakimś kierunku we właściwy dla siebie sposób

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

oddział, pochód, tłum; koń; autobus, czołg, pociąg, samochód, wóz ruszył; kolumna; ciężarówka; winda; lawina ruszyła; auto ruszyło
ruszyć do drzwi; do wyjścia; do kuchni; do domu
ruszyć na północ, na zachód...
ruszyć o świcie
ruszyć w kierunku czegoś; w stronę czegoś; w głąb czegoś; w powrotną drogę
ruszyć z miejsca
ruszyć dalej; naprzód; biegiem, pędem, truchtem; galopem, kłusem; korytarzem, schodami, ścieżką; śladem kogoś/czegoś ; ostrożnie; powoli, wolno; szybko; raźno, śmiało, żwawo; ostro; z piskiem opon; natychmiast; wreszcie; rano, wieczorem;
wstać i ruszyć

Cytaty

Zaskoczony minister Roth wstał i ruszył do wyjścia.

źródło: NKJP: Kazimierz Sikorski: Wicepremier dał mu w papę, Super Express, 2006

Ledwo wszedł na stromy stok - ruszyła lawina.

źródło: NKJP: Michał Jagiełło: Wołanie w górach : wypadki i akcje ratunkowe w Tatrach, 1999

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

odpowiednik aspektowy: ruszać

Składnia

ruszyć

(SKĄD) + (DOKĄD)

2. lewą ręką

Definicja

sprawić, że coś zmienia swoje położenie w przestrzeni

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

ruszyć głową, nogą, palcem, ramionami, ręką

Cytaty

Mam niespotykany problem, mianowicie jeżeli jest mróz na dworze, to po całej nocy nie mogę ruszyć kierownicą, tylko mocne szarpnięcie odblokowuje kierownicę i słychać puknięcie.

źródło: Internet

Nie powiedziała nic, ramionami tylko ruszyła i poszła za tamtą.

źródło: NKJP: Halina Auderska: Babie lato, 1974

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

odpowiednik aspektowy: ruszać

Składnia

ruszyć

CZYM

3. rannego

Definicja

wykonać określone działania na jakimś obiekcie

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca

Cytaty

Bomba leżała zbyt blisko budynku, więc baliśmy się ją ruszyć podczas sprzątania lotniska.

źródło: NKJP: Ryszard Sługocki: Na przekór i na bakier, 2008

- Ten płot ma ponad 25 lat - opowiada Michał Strach. - Kiedy stał w całości to jeszcze jakoś się trzymał. Ale gdy robotnicy ruszyli go, zaczął się rozwalać.

źródło: NKJP: (LEG): Sami swoi w Warcie Bolesławieckiej, Gazeta Wrocławska, 2001-05-25

Cieszę się, że mimo różnych cięć podczas tworzenia budżetu Sejm nie ruszył pieniędzy przeznaczonych na dalszą budowę PIONIERA - dodaje prof. Kleiber.

źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Porwane sieci, Polityka, nr 2339, 2002-03-02

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: ruszony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ruszony	ruszony	ruszony	ruszone	ruszona
D.	ruszonego	ruszonego	ruszonego	ruszonego	ruszonej
C.	ruszonemu	ruszonemu	ruszonemu	ruszonemu	ruszonej
B.	ruszonego	ruszonego	ruszony	ruszone	ruszoną
N.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszoną
Ms.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ruszeni	ruszeni	ruszone	ruszone
D.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszonych
C.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym
B.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszone
N.	ruszonymi	ruszonymi	ruszonymi	ruszonymi
Ms.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszonych

odpowiednik aspektowy: ruszać

Składnia

ruszyć

KOGO/CO

4. kogoś ze stanowiska

Definicja

pot.

usunąć kogoś z jakiejś funkcji lub stanowiska, pozbawiając go określonych korzyści

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Połączenia

ruszyć ze stanowiska
być w stanie kogoś ruszyć

Cytaty

I w praktyce dziekan musi zwolnić ze stanowiska najlepszego nawet profesora po osiągnięciu przez niego określonego wieku, a nie jest w stanie ruszyć wiecznego adiunkta.

źródło: NKJP: M.H.: Adiunktura pomostowa, Polityka, nr 2700, 2009-04-11

Michał Listkiewicz został prezesem i nikt nie był w stanie go ruszyć, choć przecież afer nie brakowało.

źródło: NKJP: Ireneusz Maciaś: Na pogrzeby nie jeżdżę, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2004-10-09

Ten ktoś musiałby jednak wiedzieć, że jest nietykalny. Że nikt go nie ruszy w razie zawiadomienia o przestępstwie tak ciężkim, jak uprowadzenie, szantaż i tortury.

źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: ruszony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ruszony	ruszony	ruszony	ruszone	ruszona
D.	ruszonego	ruszonego	ruszonego	ruszonego	ruszonej
C.	ruszonemu	ruszonemu	ruszonemu	ruszonemu	ruszonej
B.	ruszonego	ruszonego	ruszony	ruszone	ruszoną
N.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszoną
Ms.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ruszeni	ruszeni	ruszone	ruszone
D.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszonych
C.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym
B.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszone
N.	ruszonymi	ruszonymi	ruszonymi	ruszonymi
Ms.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszonych

odpowiednik aspektowy: ruszać

Składnia

Rz_osobowy

ruszyć

KOGO + (SKĄD)

5. temat

Definicja

pot.

zacząć zajmować się jakiegoś rodzaju zagadnieniem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka

Połączenia

ruszyć sprawę, temat

Cytaty

Przydałoby się ruszyć sprawę tego spadku, bo znów napięcie finansowe mnie dopadło. Miałam dostać z Krakowa odpowiedź i może umowę, a na razie nic.

źródło: NKJP: Krystyna Kofta: Monografia grzechów z dziennika 1978-1989, 2006

Kilka nazwisk warto rozważyć, ale bez zielonego światła od prezesa Filipiaka nie ruszę tematu – wyjaśniał opiekun „Pasów”.

źródło: NKJP: (FRAP): Nie ma zielonego światła, Gazeta Krakowska, 2005-12-13

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: ruszony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ruszony	ruszony	ruszony	ruszone	ruszona
D.	ruszonego	ruszonego	ruszonego	ruszonego	ruszonej
C.	ruszonemu	ruszonemu	ruszonemu	ruszonemu	ruszonej
B.	ruszonego	ruszonego	ruszony	ruszone	ruszoną
N.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszoną
Ms.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ruszeni	ruszeni	ruszone	ruszone
D.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszonych
C.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym
B.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszone
N.	ruszonymi	ruszonymi	ruszonymi	ruszonymi
Ms.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszonych

odpowiednik aspektowy: ruszać

Składnia

Rz_osobowy

ruszyć

6. o budowie

Definicja

pot.

rozpocząć się w jakimś momencie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Połączenia

program ruszył; sprawa; akcja, kampania; budowa, inwestycja, produkcja, sprzedaż; reforma; ofensywa; wyprawa ruszyła; prace ruszyły
ruszyć wiosną
ruszyć od września, od października
powinien ruszyć

Cytaty

Zanim jednak program ruszy [...], muszą ustalić zasady współpracy.

źródło: NKJP: Do ADR-ów kilka tygodni?, Gazeta Wyborcza, 1995-02-27

Do konkursu przystąpiły dwie firmy. Inwestycja ma ruszyć wiosną przyszłego roku. - Komisja ds. przetargu otworzyła oferty obu firm.

źródło: NKJP: (aba): To nie koniec kłopotów, Dziennik Bałtycki, 2004-12-28

Gdy w styczniu 1945 r. ruszyła ofensywa Armii Czerwonej, zaskakujące było tempo poruszania się wojsk.

źródło: NKJP: (kpor): Strażnicy znad Pilicy, Dziennik Polski, 2004-07-16

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

odpowiednik aspektowy: ruszać

7. o fabryce

Definicja

pot.

zacząć prowadzić jakiegoś rodzaju działalność

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Biznes handel i usługi

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Cytaty

Prace są już na ukończeniu. Teraz konieczny jest jeszcze tylko odbiór przez sanepid oraz uregulowanie wszystkich formalności prawnych. - Chciałabym, aby ten zakład ruszył już od 1 maja, ale to nie jest realne. Przymierzamy się raczej do końcówki maja...

źródło: NKJP: BES: Otwiera się na seniorów, Dziennik Polski, 2008-04-15

Wniosek pozytywnie zaopiniowała Państwowa Komisja Akredytacyjna, a wiceminister edukacji obiecał marszałkowi [...], że szkoła ruszy od semestru zimowego.

źródło: NKJP: Małgorzata Iskra: Wyjść z góralskich portek, Gazeta Krakowska, 2004-10-04

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

odpowiednik aspektowy: ruszać

8. z robotą

Definicja

pot.

zacząć zajmować się określonego rodzaju aktywnością

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca rodzaje pracy

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Połączenia

ruszyć do ataku, do boju, do natarcia, do szturmu, do walki
ruszyć na spotkanie; na poszukiwanie czegoś; na podbój, na wojnę
ruszyć po pomoc
ruszyć w pogoń, w pościg; w drogę, w podróż, w teren
ruszyć z robotą

Cytaty

	Wyglądał na trzeźwego. Pozostała część ekipy była natomiast tak skacowana po weekendzie, że z robotą ruszyli dopiero w południe. źródło: NKJP: Mariusz Ziomecki: Lato nieśmiertelnych, 2002
	Dzięki opowieściom dziadka nie tylko ruszył na poszukiwanie zaginionych członków rodziny, ale stał się też filologiem klasycznym. źródło: NKJP: Justyna Sobolewska: Daleko od sztetla, Polityka, nr 2688, 2009-01-17
	Tamci zorientowali się, że uciekam, ruszyli w pościg. źródło: NKJP: Marcin Wojciechowski: Pomarańczowy majdan, 2006
	Natychmiast po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych w Lipawie, na początku listopada 1920 r., oddziały Bałachowicza i Petlury ruszyły do akcji, posuwając się dość znacznie naprzód. źródło: NKJP: Waldemar Michowicz: Historia dyplomacji polskiej, 1995
	Nie wiadomo też, jak banki poradzą sobie z ogromną rzeszą klientów, którzy po 20 grudnia ruszą po odbiór świadectw depozytowych i nie wykorzystanych pieniędzy. źródło: NKJP: Giełda w listopadzie, Gazeta Wyborcza, 1993-12-02

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

odpowiednik aspektowy: ruszać

Składnia

Rz_osobowy

ruszyć

do CZEGO | na CO | po CO | w CO | z CZYM

9. na czołgi

Definicja

pot.

zacząć atakować

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Wojsko i wojna czynności, przedmioty, miejsca związane z wojskiem i wojną

Cytaty

23 listopada 1798 roku wojska neapolitańskie ruszyły na Rzym.

źródło: NKJP: Marek Borucki: Polacy w Rzymie: od czasów Mieszka I do Jana Pawła II , 1995

Reaktor po reaktorze, bomba po bombie, rakieta po rakiecie, człowiek po człowieku. Sami to podpalą. Ale zanim to się stanie - ruszą na nas. W ostatnim paroksyzmie, jak śmiertelnie ranny niedźwiedź, rozorają nas, zgniotą, zakrwawią...

źródło: NKJP: Michał Komar: O obrotach losów i ciał, 1998

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

odpowiednik aspektowy: ruszać

Składnia

Rz_osobowy

ruszyć

na KOGO/CO

10. kogoś ruszyła porażka

Definicja

pot.

przejąć się czymś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

Cytaty

Wówczas dyrektor znowu zaprosił mnie do siebie i ostro powiedział: „Krzysiek, dam ci szansę, ale jak do końca roku się nie poprawisz, to nie masz tu czego szukać. Wywalę cię. Nie będę miał żadnych skrupułów. Zrozumiałeś?”. Ruszyło mnie. Uczyłem się w każdej wolnej chwili.

źródło: NKJP: Małgorzata Wach: Każdy ma swoje Kilimandżaro, 2008

Może ruszyło go to, że się nie odezwałam od niedzieli wieczór do wczoraj wieczór.

źródło: Internet: f.kafeteria.pl

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	ruszę	ruszymy
2 os.	ruszysz	ruszycie
3 os.	ruszy	ruszą

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłem +(e)m ruszył	ruszyłam +(e)m ruszyła	ruszyłom +(e)m ruszyło	ruszyliśmy +(e)śmy ruszyli	ruszyłyśmy +(e)śmy ruszyły
2 os.	ruszyłeś +(e)ś ruszył	ruszyłaś +(e)ś ruszyła	ruszyłoś +(e)ś ruszyło	ruszyliście +(e)ście ruszyli	ruszyłyście +(e)ście ruszyły
3 os.	ruszył	ruszyła	ruszyło	ruszyli	ruszyły

bezosobnik: ruszono

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		ruszmy
2 os.	rusz	ruszcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	ruszyłbym bym ruszył	ruszyłabym bym ruszyła	ruszyłobym bym ruszyło	ruszylibyśmy byśmy ruszyli	ruszyłybyśmy byśmy ruszyły
2 os.	ruszyłbyś byś ruszył	ruszyłabyś byś ruszyła	ruszyłobyś byś ruszyło	ruszylibyście byście ruszyli	ruszyłybyście byście ruszyły
3 os.	ruszyłby by ruszył	ruszyłaby by ruszyła	ruszyłoby by ruszyło	ruszyliby by ruszyli	ruszyłyby by ruszyły

bezosobnik: ruszono by

bezokolicznik: ruszyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: ruszywszy

gerundium: ruszenie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	ruszenie	ruszenia
D.	ruszenia	ruszeń
C.	ruszeniu	ruszeniom
B.	ruszenie	ruszenia
N.	ruszeniem	ruszeniami
Ms.	ruszeniu	ruszeniach
W.	ruszenie	ruszenia

imiesłów przymiotnikowy bierny: ruszony

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	ruszony	ruszony	ruszony	ruszone	ruszona
D.	ruszonego	ruszonego	ruszonego	ruszonego	ruszonej
C.	ruszonemu	ruszonemu	ruszonemu	ruszonemu	ruszonej
B.	ruszonego	ruszonego	ruszony	ruszone	ruszoną
N.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszoną
Ms.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	ruszeni	ruszeni	ruszone	ruszone
D.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszonych
C.	ruszonym	ruszonym	ruszonym	ruszonym
B.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszone
N.	ruszonymi	ruszonymi	ruszonymi	ruszonymi
Ms.	ruszonych	ruszonych	ruszonych	ruszonych

odpowiednik aspektowy: ruszać

Składnia

ruszyć

KOGO

Frazeologizmy

ani rusz
ani rusz bez czegoś/kogoś
co rusz
co i rusz
coś ruszyło z martwego punktu
ktoś nie kiwnął palcem
ktoś nie ruszył palcem
ktoś nie może ruszyć ręką ani nogą
ktoś nie jest w stanie ruszyć ręką ani nogą
ktoś nie tknął palcem kogoś
ktoś nie ruszył palcem kogoś
ktoś ruszył głową
ktoś ruszył mózgiem
ktoś ruszył konceptem
ktoś ruszył tyłek
ktoś ruszył dupę
pospolite ruszenie
sumienie ruszyło kogoś

Data ostatniej modyfikacji: 19.08.2018