Chronologizacja
Pochodzenie
Od: dźwiękonaśladowczego czasownika zgrzytać . W st.pol. skrzytać / skrżytać 'zgrzytać, wydawać charakterystyczny głos'. Czasownik (wskazujący na intensywność akcji) z przyrostkiem *-it- / *-ъt- od psł. *skrъgati, *skrъžǫ 'wydawać skrzeczący, chrapliwy głos, skrzeczeć, zgrzytać'.
1. dźwięk
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii dźwięki
Połączenia
- głośny, lekki, ostry, przeraźliwy; metaliczny; niemiły; nieprzyjemny zgrzyt
- zgrzyt drzwi, klucza, zamka; łyżew, noża; metalu, żwiru; hamulców; tramwajów
- usłyszeć; wydawać zgrzyt
Cytaty
|
Kolega Arthura uchylił drzwiczki z lekkim zgrzytem. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006 |
|
|
Nagle rozległ się zgrzyt klucza w zamku, po chwili słychać było, jak ojciec rozbiera się w przedpokoju. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Podróż, 1979 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zgrzyt |
zgrzyty |
|
| D. | zgrzytu |
zgrzytów |
|
| C. | zgrzytowi |
zgrzytom |
|
| B. | zgrzyt |
zgrzyty |
|
| N. | zgrzytem |
zgrzytami |
|
| Ms. | zgrzycie |
zgrzytach |
|
| W. | zgrzycie |
zgrzyty |
2. sprzeczka
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich
Połączenia
- pierwsze, żadne zgrzyty
- zgrzyt pomiędzy kimś
- zgrzyt na linii czegoś; zgrzyt w rozmowie
- gdzieś, między kimś powstaje zgrzyt
- unikać zgrzytów
- wywołać zgrzyt
Cytaty
|
Dochodzi też do pierwszych zgrzytów pomiędzy gładko do tej pory współpracującymi okupantami. źródło: NKJP: Marek Oramus: Niebezpieczne wizje, Polityka, 2000-01-01 |
|
|
Niepotrzebne zgrzyty na bok. Dzieci udowodniły, iż wspólnie można się bawić – dodaje Cieślak. źródło: NKJP: Bartosz Cieślak: Ponad wszelkie podziały, Mazowieckie To i Owo, 2006-10-12 |
|
|
Kłopoty zaczęły się z powodu zgrzytów na linii zarząd stowarzyszenia — cukrownia. źródło: NKJP: (TWO): Mocno przygaszona Radość, Dziennik Zachodni, 2003-10-06 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zgrzyt |
zgrzyty |
|
| D. | zgrzytu |
zgrzytów |
|
| C. | zgrzytowi |
zgrzytom |
|
| B. | zgrzyt |
zgrzyty |
|
| N. | zgrzytem |
zgrzytami |
|
| Ms. | zgrzycie |
zgrzytach |
|
| W. | zgrzycie |
zgrzyty |
3. przykre zdarzenie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- niemiły zgrzyt
- coś pozostawia zgrzyt
Cytaty
|
Ale w tym momencie uświadomił sobie, że od rana nosi w sercu jakąś drobną drzazgę, że coś go uraziło, ale nie pamiętał co i w jakich okolicznościach powstał ten niemiły zgrzyt, który mu popsuł humor. źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Opowiadania drastyczne, 1968 |
|
|
Jedynym zgrzytem turnieju było zachowanie grupki kibiców Legii (na zdjęciu), które nie licowało z powagą i nastrojem tego wydarzenia. źródło: NKJP: Ponad dwa tysiące, Mazowieckie To i Owo, 2001-08-01 |
|
|
Niemiłym zgrzytem okazał się brak informacji w Pomocy programu. źródło: NKJP: DK: Norman kontra wirusy, Enter, 2003 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zgrzyt |
zgrzyty |
|
| D. | zgrzytu |
zgrzytów |
|
| C. | zgrzytowi |
zgrzytom |
|
| B. | zgrzyt |
zgrzyty |
|
| N. | zgrzytem |
zgrzytami |
|
| Ms. | zgrzycie |
zgrzytach |
|
| W. | zgrzycie |
zgrzyty |
4. w krajobrazie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie słownictwo oceniające
Połączenia
- wyraźny zgrzyt
- zgrzyt w krajobrazie
- coś powoduje zgrzyt
Cytaty
|
Mimo że ten motyw stanowi wyraźny zgrzyt w heroicznej biografii, jaką powinien legitymować się odważny ranczer, w dodatku weteran wojny secesyjnej, ma on tutaj swoją rację bytu. źródło: NKJP: Łukasz Twaróg: Bez siły lub przemocą, Esensja, 2007-12 |
|
|
Na wzgórzu kościół z resztek dawnej cerkwi. Dla miłośnika Beskidu Niskiego zgrzyt w krajobrazie. Dla starych Rusinów chyba profanacja. źródło: NKJP: Tomasz Poller: Pocztówka z Klimkówki, Zielone Brygady. Pismo Ekologów, 1995-09-01 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zgrzyt |
zgrzyty |
|
| D. | zgrzytu |
zgrzytów |
|
| C. | zgrzytowi |
zgrzytom |
|
| B. | zgrzyt |
zgrzyty |
|
| N. | zgrzytem |
zgrzytami |
|
| Ms. | zgrzycie |
zgrzytach |
|
| W. | zgrzycie |
zgrzyty |