Chronologizacja
Pochodzenie
internac.
ang. Realism
fr. réalisme (pocz. XIX w.)
niem. Realismus (2 połowa XVIII w.)
z p.-łac. realis 'prawdziwy, rzeczywisty'
Bezpośrednim źródłem zapożyczenia do polszczyzny był - jak w wypadku wielu zapożyczeń na -izm - język francuski.
1. postawa życiowa
Definicja
Noty o użyciu
Ms. lp wymawiany: [realiźmie] lub [realizmie].
Wymowa
[realism] lub [realizm]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Połączenia
- chłodny, głęboki, trzeźwy, zimny; życiowy realizm; realizm ekonomiczny, gospodarczy, polityczny
- realizm w działaniach, w ocenie
- realizm i odpowiedzialność, realizm i pragmatyzm; obiektywizm i realizm, rozsądek i realizm
- przejaw; brak, doza; poczucie; wymóg realizmu
- realizm cechuje kogoś; nakazuje coś
- wymagać; pozbawiony realizmu
- zachować realizm
- kierować się realizmem
- nawoływać do realizmu
Cytaty
|
Dziś partia Iliescu twierdzi, że głosiła trzeźwy realizm, podczas gdy utopiści z rządzącej koalicji trawili czas na mrzonki. źródło: NKJP: Dawid Warszawski: Rumunia przed szczytem NATO w Madrycie, Gazeta Wyborcza, 1997-07-05 |
|
|
Podejście rządu do budżetu na rok 1992 charakteryzowało się większym realizmem i pragmatyzmem. Wyrażało się to m.in. w aprobacie wysokiego deficytu budżetowego. źródło: NKJP: Stanisław Owsiak: Finanse publiczne, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | realizm |
realizmy |
|
| D. | realizmu |
realizmów |
|
| C. | realizmowi |
realizmom |
|
| B. | realizm |
realizmy |
|
| N. | realizmem |
realizmami |
|
| Ms. | realizmie |
realizmach |
|
| W. | realizmie |
realizmy |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. w literaturze i sztuce
Definicja
Noty o użyciu
Używany jako składnik terminów specjalistycznych, np. realizm magiczny , realizm krytyczny .
Ms. lp wymawiany: [realiźmie] lub [realizmie].
Wymowa
[realism] lub [realizm]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka prądy, kierunki i kategorie artystyczne
Połączenia
- powieściowy realizm
- realizm fotografii, obrazu, opowieści, treści; szczegółów
- realizm w literaturze, w muzyce, w sztuce
- realizm i naturalizm, realizm i symbolizm; idealizm i realizm, romantyzm i realizm
- twórca; sztuka; epoka, konwencja, zasada realizmu
- spór, walka o realizm
Cytaty
|
Realizm i naturalizm nawet przy największym wkładzie inwencji indywidualnej artysty z natury rzeczy były sztuką odtwórczą, naśladowczą. źródło: NKJP: Artur Hutnikiewicz: Młoda Polska, 1994 |
|
|
Polski realizm, wspólnie z realizmem rosyjskim, był niezwykle oryginalny - w porównaniu z osiągnięciami niemieckimi, włoskimi, a nawet francuskimi. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą: rozmowy z artystami, 1998 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | realizm |
realizmy |
|
| D. | realizmu |
realizmów |
|
| C. | realizmowi |
realizmom |
|
| B. | realizm |
realizmy |
|
| N. | realizmem |
realizmami |
|
| Ms. | realizmie |
realizmach |
|
| W. | realizmie |
realizmy |
Inne uwagi
Zwykle lp
3. w filozofii
Definicja
Noty o użyciu
Ms. lp wymawiany: [realiźmie] lub [realizmie].
Wymowa
[realism] lub [realizm]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka filozofia
Połączenia
- realizm metafizyczny
Cytaty
|
[...] reprezentuje pluralistyczny realizm metafizyczny, uznaje rzeczywistość istniejącą obiektywnie i niezależnie od podmiotu i aktów poznawczych. źródło: NKJP: Marta Kudelska: Hinduizm - jedność w różnorodności, 2006 |
|
|
Platon może być uważany za twórcę realizmu skrajnego, głoszącego, że powszechniki istnieją samodzielnie i samoistnie, niezależnie od przedmiotów jednostkowych. źródło: NKJP: Roman Murawski: Filozofia matematyki: zarys dziejów, 1995 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | realizm |
realizmy |
|
| D. | realizmu |
realizmów |
|
| C. | realizmowi |
realizmom |
|
| B. | realizm |
realizmy |
|
| N. | realizmem |
realizmami |
|
| Ms. | realizmie |
realizmach |
|
| W. | realizmie |
realizmy |
Inne uwagi
Zwykle lp