UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

żeglować

Chronologizacja

1500, SStp

Pochodzenie

śr.-w.-niem. sigelen 'żeglować, płynąć statkiem'

Por.  niem.  segeln 'żeglować, płynąć; szybować'

1.a o żeglarzu

Definicja

płynąć statkiem lub łodzią, które napędzane są wiatrem dmącym w żagle

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny

Połączenia

  • żeglować morzem, rzeką
  • żeglować ku brzegom, ku wyspie
  • żeglować od wyspy do wyspy
  • żeglować pod jakąś banderą; pod prąd, pod wiatr
  • żeglować po morzach i oceanach, po morzu, po niebezpiecznych wodach, po rzece, po Wiśle, po zatoce
  • żeglować przez Atlantyk
  • żeglować przy spokojnym wietrze
  • żeglować w górę rzeki; w trudnych warunkach
  • żeglować wzdłuż wybrzeży
  • żeglować z prądem
  • żeglować samotnie
  • lubić, uczyć się, umieć żeglować
  • umiejętność, sztuka żeglowania

Cytaty

Polacy żeglują dziś po Mazurach i Bałtyku, ale też po Morzu Śródziemnym, u wybrzeży Florydy i wśród karaibskich wysp.

źródło: NKJP: Ryszarda Socha: Bogatemu wiatr w żagle, Polityka, 2002-08-17

[...] wybraliśmy się na wody prawie wówczas nie zbadane, ku tym wyspom, ku którym rzadko kto ośmielał się wówczas żeglować.

źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Zamach na wyspę, 2001

Żeglując pod wiatr i prąd, popełniając wiele błędów i zaznając groźnych przygód, zdołałem [...] doprowadzić „Nord III” do celu.

źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku, 1985

Kończono pospiesznie zbijanie tratw, naprawiano stare barki rybackie, powstańcy uczyli się trudnej sztuki żeglowania.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

Kapitan Nowicki nie ryzykował żeglowania po zdradliwym labiryncie przesmyków wśród wysepek.

źródło: NKJP: Alfred Szklarski: Tomek wśród łowców głów, 1965

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. żegluję
 żeglujemy
2 os. żeglujesz
 żeglujecie
3 os. żegluje
 żeglują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. żeglowałem
+(e)m żeglował
 żeglowałam
+(e)m żeglowała
 żeglowałom
+(e)m żeglowało
 żeglowaliśmy
+(e)śmy żeglowali
 żeglowałyśmy
+(e)śmy żeglowały
2 os. żeglowałeś
+(e)ś żeglował
 żeglowałaś
+(e)ś żeglowała
 żeglowałoś
+(e)ś żeglowało
 żeglowaliście
+(e)ście żeglowali
 żeglowałyście
+(e)ście żeglowały
3 os. żeglował
 żeglowała
 żeglowało
 żeglowali
 żeglowały

bezosobnik: żeglowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę żeglował
będę żeglować
 będę żeglowała
będę żeglować
 będę żeglowało
będę żeglować
 będziemy żeglowali
będziemy żeglować
 będziemy żeglowały
będziemy żeglować
2 os. będziesz żeglował
będziesz żeglować
 będziesz żeglowała
będziesz żeglować
 będziesz żeglowało
będziesz żeglować
 będziecie żeglowali
będziecie żeglować
 będziecie żeglowały
będziecie żeglować
3 os. będzie żeglował
będzie żeglować
 będzie żeglowała
będzie żeglować
 będzie żeglowało
będzie żeglować
 będą żeglowali
będą żeglować
 będą żeglowały
będą żeglować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. żeglujmy
2 os. żegluj
 żeglujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. żeglowałbym
bym żeglował
 żeglowałabym
bym żeglowała
 żeglowałobym
bym żeglowało
 żeglowalibyśmy
byśmy żeglowali
 żeglowałybyśmy
byśmy żeglowały
2 os. żeglowałbyś
byś żeglował
 żeglowałabyś
byś żeglowała
 żeglowałobyś
byś żeglowało
 żeglowalibyście
byście żeglowali
 żeglowałybyście
byście żeglowały
3 os. żeglowałby
by żeglował
 żeglowałaby
by żeglowała
 żeglowałoby
by żeglowało
 żeglowaliby
by żeglowali
 żeglowałyby
by żeglowały

bezosobnik: żeglowano by

bezokolicznik: żeglować

imiesłów przysłówkowy współczesny: żeglując

gerundium: żeglowanie

imiesłów przymiotnikowy czynny: żeglujący

odpowiednik aspektowy: pożeglować

Składnia

Rzosobowy + żeglować +
(GDZIE)

1.b o żaglowcu

Definicja

płynąć, wykorzystując żagle i siłę wiatru

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport wodny

Połączenia

  • łódź, statek żegluje; karawele żeglują
  • żeglować morzem, rzeką
  • żeglować po morzu, po wzburzonych wodach, po rzece
  • żeglować pod prąd; pod jakąś banderą
  • żeglować przez Atlantyk
  • żeglować z prądem

Cytaty

[...] jego statki żeglowały przez Przylądek Dobrej Nadziei do Indii.

źródło: NKJP: Krzysztof Rutkowski: Pasaż z lodem, Gazeta Wyborcza, 1995-07-25

Odrą żeglował pod prąd mały barkas [...].

źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Narrenturm, 2002

Wokół jeziora [...] - a tak wielkie i głębokie jest ono, że mógłby żeglować po nim statek o szerokich burtach - zgromadzone były rzesze kobiet i mężczyzn, przybranych w pióropusze.

źródło: NKJP: Adam Elbanowski: Nowe królestwo Grenady. Historia naturalna, obyczajowa i domniemana, 2006

Z oddali dolatywały gwizdy parostatków żeglujących po Dnieprze.

źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Gdy owoc dojrzewa, 1958

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. żegluję
 żeglujemy
2 os. żeglujesz
 żeglujecie
3 os. żegluje
 żeglują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. żeglowałem
+(e)m żeglował
 żeglowałam
+(e)m żeglowała
 żeglowałom
+(e)m żeglowało
 żeglowaliśmy
+(e)śmy żeglowali
 żeglowałyśmy
+(e)śmy żeglowały
2 os. żeglowałeś
+(e)ś żeglował
 żeglowałaś
+(e)ś żeglowała
 żeglowałoś
+(e)ś żeglowało
 żeglowaliście
+(e)ście żeglowali
 żeglowałyście
+(e)ście żeglowały
3 os. żeglował
 żeglowała
 żeglowało
 żeglowali
 żeglowały

bezosobnik: żeglowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę żeglował
będę żeglować
 będę żeglowała
będę żeglować
 będę żeglowało
będę żeglować
 będziemy żeglowali
będziemy żeglować
 będziemy żeglowały
będziemy żeglować
2 os. będziesz żeglował
będziesz żeglować
 będziesz żeglowała
będziesz żeglować
 będziesz żeglowało
będziesz żeglować
 będziecie żeglowali
będziecie żeglować
 będziecie żeglowały
będziecie żeglować
3 os. będzie żeglował
będzie żeglować
 będzie żeglowała
będzie żeglować
 będzie żeglowało
będzie żeglować
 będą żeglowali
będą żeglować
 będą żeglowały
będą żeglować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. żeglujmy
2 os. żegluj
 żeglujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. żeglowałbym
bym żeglował
 żeglowałabym
bym żeglowała
 żeglowałobym
bym żeglowało
 żeglowalibyśmy
byśmy żeglowali
 żeglowałybyśmy
byśmy żeglowały
2 os. żeglowałbyś
byś żeglował
 żeglowałabyś
byś żeglowała
 żeglowałobyś
byś żeglowało
 żeglowalibyście
byście żeglowali
 żeglowałybyście
byście żeglowały
3 os. żeglowałby
by żeglował
 żeglowałaby
by żeglowała
 żeglowałoby
by żeglowało
 żeglowaliby
by żeglowali
 żeglowałyby
by żeglowały

bezosobnik: żeglowano by

bezokolicznik: żeglować

imiesłów przysłówkowy współczesny: żeglując

gerundium: żeglowanie

imiesłów przymiotnikowy czynny: żeglujący

odpowiednik aspektowy: pożeglować

Składnia

Rznieżywotny + żeglować +
(GDZIE)

2. o chmurach

Definicja

książk. 
przemieszczać się powoli i płynnie

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

  • księżyc, tłum żegluje; balony, chmury, nitki babiego lata, obłoki, ptaki żeglują
  • żeglować nad miastem, nad wodą
  • żeglować po niebie
  • żeglować pod niebem

Cytaty

Wielka ważka żegluje nad piaszczystą zatoczką, a potem zawraca i muska nóżkami wodę.

źródło: NKJP: Hanna Kowalewska: Tego lata, w Zawrociu, 1998

Za oknem w żarze indyjskiej jesieni żeglowały nitki pajęcze.

źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Kamienne tablice, 1966

[...] partyzanci wyszli z izby. Józef stał w drzwiach i patrzył za nimi. Za chwilę pogasł żar papierosów i leśni żołnierze rozpłynęli się w żeglujących nad polami smugach jesiennej mgły.

źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007

W nocy błądziła w mieście strasznie wysokich domów, między którymi żeglowały balony z gondolami pełnymi pasażerów.

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1987

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. żegluję
 żeglujemy
2 os. żeglujesz
 żeglujecie
3 os. żegluje
 żeglują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. żeglowałem
+(e)m żeglował
 żeglowałam
+(e)m żeglowała
 żeglowałom
+(e)m żeglowało
 żeglowaliśmy
+(e)śmy żeglowali
 żeglowałyśmy
+(e)śmy żeglowały
2 os. żeglowałeś
+(e)ś żeglował
 żeglowałaś
+(e)ś żeglowała
 żeglowałoś
+(e)ś żeglowało
 żeglowaliście
+(e)ście żeglowali
 żeglowałyście
+(e)ście żeglowały
3 os. żeglował
 żeglowała
 żeglowało
 żeglowali
 żeglowały

bezosobnik: żeglowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę żeglował
będę żeglować
 będę żeglowała
będę żeglować
 będę żeglowało
będę żeglować
 będziemy żeglowali
będziemy żeglować
 będziemy żeglowały
będziemy żeglować
2 os. będziesz żeglował
będziesz żeglować
 będziesz żeglowała
będziesz żeglować
 będziesz żeglowało
będziesz żeglować
 będziecie żeglowali
będziecie żeglować
 będziecie żeglowały
będziecie żeglować
3 os. będzie żeglował
będzie żeglować
 będzie żeglowała
będzie żeglować
 będzie żeglowało
będzie żeglować
 będą żeglowali
będą żeglować
 będą żeglowały
będą żeglować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. żeglujmy
2 os. żegluj
 żeglujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. żeglowałbym
bym żeglował
 żeglowałabym
bym żeglowała
 żeglowałobym
bym żeglowało
 żeglowalibyśmy
byśmy żeglowali
 żeglowałybyśmy
byśmy żeglowały
2 os. żeglowałbyś
byś żeglował
 żeglowałabyś
byś żeglowała
 żeglowałobyś
byś żeglowało
 żeglowalibyście
byście żeglowali
 żeglowałybyście
byście żeglowały
3 os. żeglowałby
by żeglował
 żeglowałaby
by żeglowała
 żeglowałoby
by żeglowało
 żeglowaliby
by żeglowali
 żeglowałyby
by żeglowały

bezosobnik: żeglowano by

bezokolicznik: żeglować

imiesłów przysłówkowy współczesny: żeglując

gerundium: żeglowanie

imiesłów przymiotnikowy czynny: żeglujący

Składnia

Rznieżywotny + żeglować +
(GDZIE)

3. o internautach

Definicja

książk. 
spędzać czas na przeglądaniu stron internetowych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Komunikacja na odległość Internet

Relacje znaczeniowe

synonimy:  surfować

Połączenia

  • żeglować po Internecie, po witrynach
  • żeglować w Internecie, w sieci

Cytaty

[...] pożądaną umiejętnością, umożliwiającą sprawne żeglowanie w sieci i ocenę źródła informacji, jest prawidłowa interpretacja odczytywanych adresów poszczególnych komputerów.

źródło: NKJP: Beata Winkler: Jaki to adres?, Enter, 2000, nr 2

W ramach wytchnienia od obowiązków w pracy zaglądał na czat i spędzał tam coraz więcej czasu. W końcu od żeglowania po wirtualnym świecie przeszedł do realnych czynów. Niewinne początkowo spotkania szybko zamieniły się w burzliwy romans.

źródło: NKJP: Zofia Milska-wrzosińska: Para z dzieckiem, czyli niezupełnie poprawne politycznie uwagi o rodzicielstwie, 2005

Dziś, kto chce, może żeglować po witrynach [...] pełnych ścieżek ucieczki od rzeczywistości w świat rozrywki i ułudy.

źródło: NKJP: Marek Ostrowski: Fakt, to fikcja, Polityka, 2004-12-25

Kto nie chce oglądać tego, co wszyscy, nawiązuje prywatne kontakty drogą internetową. [...] Tyle że żeglowanie po Internecie oznacza poruszanie się wśród mnóstwa informacyjnego śmiecia.

źródło: NKJP: Rozmowa wprost, Wprost, 1997, nr 52

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. żegluję
 żeglujemy
2 os. żeglujesz
 żeglujecie
3 os. żegluje
 żeglują

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. żeglowałem
+(e)m żeglował
 żeglowałam
+(e)m żeglowała
 żeglowałom
+(e)m żeglowało
 żeglowaliśmy
+(e)śmy żeglowali
 żeglowałyśmy
+(e)śmy żeglowały
2 os. żeglowałeś
+(e)ś żeglował
 żeglowałaś
+(e)ś żeglowała
 żeglowałoś
+(e)ś żeglowało
 żeglowaliście
+(e)ście żeglowali
 żeglowałyście
+(e)ście żeglowały
3 os. żeglował
 żeglowała
 żeglowało
 żeglowali
 żeglowały

bezosobnik: żeglowano

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. będę żeglował
będę żeglować
 będę żeglowała
będę żeglować
 będę żeglowało
będę żeglować
 będziemy żeglowali
będziemy żeglować
 będziemy żeglowały
będziemy żeglować
2 os. będziesz żeglował
będziesz żeglować
 będziesz żeglowała
będziesz żeglować
 będziesz żeglowało
będziesz żeglować
 będziecie żeglowali
będziecie żeglować
 będziecie żeglowały
będziecie żeglować
3 os. będzie żeglował
będzie żeglować
 będzie żeglowała
będzie żeglować
 będzie żeglowało
będzie żeglować
 będą żeglowali
będą żeglować
 będą żeglowały
będą żeglować

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. żeglujmy
2 os. żegluj
 żeglujcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. żeglowałbym
bym żeglował
 żeglowałabym
bym żeglowała
 żeglowałobym
bym żeglowało
 żeglowalibyśmy
byśmy żeglowali
 żeglowałybyśmy
byśmy żeglowały
2 os. żeglowałbyś
byś żeglował
 żeglowałabyś
byś żeglowała
 żeglowałobyś
byś żeglowało
 żeglowalibyście
byście żeglowali
 żeglowałybyście
byście żeglowały
3 os. żeglowałby
by żeglował
 żeglowałaby
by żeglowała
 żeglowałoby
by żeglowało
 żeglowaliby
by żeglowali
 żeglowałyby
by żeglowały

bezosobnik: żeglowano by

bezokolicznik: żeglować

imiesłów przysłówkowy współczesny: żeglując

gerundium: żeglowanie

imiesłów przymiotnikowy czynny: żeglujący

Składnia

Rzosobowy + żeglować +
(GDZIE)
Data ostatniej modyfikacji: 16.04.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN