UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

guzik

Chronologizacja

1564, SPXVI
Inne znaczenie: 'małe stwardnienie na ciele'

Pochodzenie

Zob. guz

1. przy koszuli

Definicja

rzecz zwykle w kształcie małego krążka lub kulki, przyszywana do jednej części czegoś, zwykle ubrania, i przekładana przez dziurkę lub pętelkę w drugiej części po to, żeby połączyć obie części ze sobą

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  zapięcie

Połączenia

  • ułański, wojskowy; ozdobny; blaszany, kościany, metalowy, mosiężny, perłowy, rogowy, srebrny, szklany, złoty; duży, malutki; drugi, kolejny, najniższy, najwyższy, ostatni, pierwszy; oberwany, oderwany, urwany; niedopięty; zgubiony guzik; błyszczące; liczne, wszystkie guziki
  • guzik bluzki, bluzy, kamizelki, koszuli, marynarki, munduru, płaszcza
  • guziki do mundurów; od koszuli, od munduru, od płaszcza, od spodni, od sukni; u bluzki, u kołnierza, u płaszcza
  • guzik z godłem, z kotwicą, z orzełkiem; z napisem
  • guzik przy kołnierzyku, przy koszuli, przy marynarce, przy rozporku; przy szyi
  • guziki i zamki
  • kolor guzików
  • dziurka od guzika
  • koszula, sweterek, rozporek; zapięcie na guziki
  • koszula z guzikami
  • brakuje guzika, guzików
  • dopiąć, odpiąć/odpinać, rozpiąć/rozpinać, zapiąć/zapinać; szarpać; oderwać, urwać; obciąć, odciąć, przyszyć/przyszywać guzik
  • szarpać guzikami
  • zapięty/zapinany na guziki; grać w guziki; chwytać się, łapać się, złapać się, trzymać się za guzik
  • mocować się z guzikami
  • oczki jak guziki
  • zrobić okrągłe jak guziki oczy

Cytaty

Nie wyglądał już tak godnie i poważnie jak poprzednio. Miał rozpięty guzik pod szyją i poluzowany krawat.

źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Wilcza wyspa, 2006

Żwawo, ale bez pośpiechu Massud wyprostował się i zapinając guziki kamizelki, wyszedł przed ganek, gdzie czekał już na niego samochód.

źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002

W hallu oświetlonym kryształowymi kandelabrami czuł się onieśmielony, tym bardziej że portier w czarnym uniformie ze złotymi guzikami od razu zmierzył go groźnym wzrokiem.

źródło: NKJP: Piotre Niklewicz: Niezwykła kariera Antoniego K., 2006

Wierzono, że pomyślność przynosi [...] kominiarz, na widok którego należy złapać się za guzik.

źródło: NKJP: S. Czerwińska, Kalendarz polski: Odpukać w niemalowane drewno, Tygodnik Ciechanowski, 2003-03-30

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. guzik
guziki
D. guzika
guzików
C. guzikowi
guzikom
B. guzik
guziki
N. guzikiem
guzikami
Ms. guziku
guzikach
W. guziku
guziki

2. przycisk

Definicja

przycisk służący do uruchamiania i zatrzymywania jakiegoś urządzenia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  przycisk

Połączenia

  • biały, czarny, czerwony, zielony; drugi, kolejny, pierwszy; boczny; główny; odpowiedni, specjalny, właściwy guzik; guzik automatyczny; atomowy; spustowy migawki
  • guzik alarmu, aparatu, domofonu, dzwonka, interkomu, komputera, latarki, nadajnika, pilota
  • guzik od pilota
  • guzik na pulpicie, na tablicy
  • nacisnąć/naciskać, przycisnąć/przyciskać, wcisnąć/wciskać guzik
  • kliknąć, nacisnąć na guzik
  • jak za naciśnięciem guzika
  • za naciśnięciem guzika

Cytaty

Winda, zgrzytając i dudniąc, przyjeżdża za naciśnięciem guzika, choć nie od razu, i zatrzymuje się powoli, z ogłuszającym łoskotem.

źródło: NKJP: Magdalena Tulli: Tryby, 2003

Czasami, gdy włączył telewizor, trafiał na sejmowe migawki. [...] Szybko naciskał guzik pilota. Oglądał byle co, jakieś kryminały, znane komedie oraz powtórki starych seriali.

źródło: NKJP: Paulina Grych: Numer zerowy, 2007

Byli w kominiarkach, na które dodatkowo naciągnęli kaptury. Nacisnęłam guzik uruchamiający sygnał alarmowy, przyjechali pracownicy agencji ochroniarskiej i policja, ale po rabusiach nie było już śladu.

źródło: NKJP: T.Woicki: Zamaskowani rabusie napadli na sklep, Tygodnik Ciechanowski, 2005-05-04

,Nie tak dawno oficer stale noszący za prezydentem Clintonem walizkę z guzikiem atomowym, zapomniał o niej i przez kilkanaście minut leżała ona sobie spokojnie na biurku.

źródło: NKJP: Włodzimierz Knapp: Nie znamy dnia ani godziny, Dziennik Polski - 1999-07-15

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. guzik
guziki
D. guzika
guzików
C. guzikowi
guzikom
B. guzik
guziki
N. guzikiem
guzikami
Ms. guziku
guzikach
W. guziku
guziki

3. nic

Definicja

pot.  pejorat. 
zupełnie nic

Kwalifikacja tematyczna

ATEMATYCZNY

Relacje znaczeniowe

synonimy:  jajco

Połączenia

  • guzik z tego mam; guzik z tego wyjdzie; ktoś guzik może zrobić
  • guzik kogoś to obchodzi

Cytaty

Sprawia wrażenie, jakby przestraszył się nachalnej anty-okrągłostołowej propagandy w wykonaniu tych, „co by to lepiej zrobili”, a guzik zrobili i guzik mogli zrobić.

źródło: Internet

Spotykał się z dziewczynami i guzik go interesowało, co ja czuję. Wykorzystywał mnie. Wiedział, że go kocham i wszystko mu daruję.

źródło: NKJP: Katarzyna Surmiak-Domańska: Beznadziejna ucieczka przed Basią. Reportaże seksualne, 2007

Nie chcę składać żadnej deklaracji, bo złożyłem taką przed meczem z Karpatami i guzik z tego wyszło - mówi trener Skawinki.

źródło: NKJP: (MARO): Najlepsi grają ze sobą, Dziennik Polski, 2003-09-20

Białostocka - powiedziałem. - Opuściłeś Białostocką. Lecz to była jego podróż i guzik komu do niej, więc nawet nie mrugnął [...].

źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1995

Odmiana

część mowy: rzeczownik

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. guzik
D.
C.
B.
N.
Ms. guzik
W.

Frazeologizmy

ciepły przycisk
gorący guzik
ciepły guzik
gówno prawda
guzik prawda
gówno prawda
guzik prawda
guzik z pętelką
ktoś zapiął coś na ostatni guzik
ktoś dopiął coś na ostatni guzik
ktoś podopinał coś na ostatni guzik
ktoś nie odda ani guzika
ktoś zapiął coś na ostatni guzik
ktoś dopiął coś na ostatni guzik
ktoś podopinał coś na ostatni guzik
ktoś zapina coś na ostatni guzik
ktoś dopina coś na ostatni guzik
stawiam dolary przeciwko orzechom
stawiam dolary przeciwko guzikom
Data ostatniej modyfikacji: 23.05.2025
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj