UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

leksykon

Chronologizacja

1861, SJPWil

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	leksykon	leksykony
D.	leksykonu	leksykonów
C.	leksykonowi	leksykonom
B.	leksykon	leksykony
N.	leksykonem	leksykonami
Ms.	leksykonie	leksykonach
W.	leksykonie	leksykony

Pochodzenie

ang. lexicon

niem. Lexikon

ros. leksikon

z p.-gr. leksikón

1. biograficzny

Definicja

publikacja zawierająca teksty informujące o określonych zagadnieniach, uporządkowane alfabetycznie według wybranych słów lub terminów

Noty o użyciu

Często występuje w tytułach publikacji, np. Leksykon kompozytorów XX wieku , Piastowie. Leksykon biograficzny .

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu wydawnictwa

Relacje znaczeniowe

synonimy:

słownik

Połączenia

kieszonkowy, podręczny leksykon; leksykon biograficzny
leksykony i albumy, leksykony i encyklopedie, leksykony i książki, leksykony i podręczniki, leksykony i poradniki, leksykony i słowniki
współautor leksykonu
leksykon zawiera coś
wydać leksykon
znaleźć coś w leksykonie

Cytaty

	To już czwarty tom przewodnika po filmie fabularnym XX wieku. Dotychczas omówione zostały filmy z okresu od 1913 do 1966 roku. Ten znakomity leksykon już jest obszerną dokumentacją osiągnięć X Muzy [...]. źródło: NKJP: Cosmo wie wszystko, Cosmopolitan, 2000
	Takiego leksykonu biograficznego nie mają kraje o największych tradycjach olimpijskich. Zygmunt Głuszek przez całe życie kompletował i doskonalił noty biograficzne 2138 polskich sportowców, którzy startowali w letnich i zimowych igrzyskach olimpijskich. źródło: NKJP: Tadeusz Olszański: Tabele na medal, Polityka, 2000-02-19
	Fundacja Kultury Wsi przygotowywała leksykon twórców ludowych obejmujący ok. 2500 biogramów. źródło: NKJP: Izabella Bukraba-Rylska: Socjologia wsi polskiej, 2008
	Kaczka, najpiękniejsza z pięknych, pływa po Motławie w centrum miasta [...]. To mandarynka. Pochodzi z Azji [...]. Sprawdziliśmy w „Leksykonie zwierząt” Hansa D. Dossenbacha. Rzeczywiście tak wygląda mandarynka. źródło: NKJP: Mandarynka pod Żurawiem Dziennik Bałtycki 2001-02-05
	We wszystkich encyklopediach i leksykonach Balthus nazywany jest malarzem francuskim. źródło: NKJP: Piotr Szarota: Anioły w podkolanówkach, Gazeta Wyborcza, 1998-09-25

Składnia

	+	leksykon	+	(KOGO/CZEGO)
	+	leksykon	+	(JAKI)

2. językowy

Definicja

książk.

słownik - publikacja zawierająca zbiór wyrazów jakiegoś języka

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Środki masowego przekazu wydawnictwa

Relacje znaczeniowe

synonimy:

mównik, słownik, wokabularz

Cytaty

Na rynku księgarskim pojawił się nowy leksykon. Tym razem jest to słownik zawierający wyrażenia i zwroty dotyczące seksu, używane w języku polskim obecnie, jak i przed wielu laty. [...] „Słownik seksualizmów polskich” zawiera wyrazy wzięte z języka współczesnego i staropolskiego.

źródło: NKJP: Seksualizm polski, Dziennik Polski, 1999-04-14

[...] daremnie byśmy szukali haseł „patriota” czy „patriotyzm” w fundamentalnym słowniku S.B. Lindego. W leksykonach językowych zaczynają się one pojawiać dopiero w drugiej połowie XIX stulecia [...]. W ostatnio wydanym „Praktycznym słowniku współczesnej polszczyzny” (Poznań 2000) czytamy, że patriotyzm wyraża się w poświęceniu dla ojczyzny dóbr najcenniejszych [...].

źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Służba ojczyźnie, służba sakiewce, 2004-01-10

Z danych [...], jakie przynosi „Uniwersalny słownik języka polskiego” - najnowszy z leksykonów polszczyzny ogólnej, wynika, iż wyrażenie „od stóp do głów” swoje przenośne znaczenie: 'całkowicie, zupełnie, całą postać od dołu do góry' dzieli wraz z innymi utrwalonymi połączeniami w rodzaju: „od czubka głowy do pięt”; „po czubek głowy”.

źródło: NKJP: Stanisław Koziara: Wokół semantyki i genezy frazeologizmu „od stóp do głów” Studia Paedagogica, 2008

Składnia

	+	leksykon	+	(JAKI)
	+	leksykon	+	(CZEGO)

3. słownictwo

Definicja

książk.

ogół wyrazów występujących w danym języku, jakiejś jego części lub tekstach charakteryzujących się wspólną cechą

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Relacje znaczeniowe

synonimy:

leksyka, słownictwo

Cytaty

	Nie dość, że nie mamy pewności co do tego, jakie współcześnie istniejące słowa wchodzą w zakres leksykonu polszczyzny, to jeszcze nie wiemy, jaką przyjąć cezurę czasową dla naszego języka. Czy do słownika Polaków zaliczyć tylko słowa, którymi się aktywnie posługujemy, czy [...] także te, które znamy biernie [...]. źródło: Internet: rjp.pan.pl
	Brak w leksykonie języka mongolskiego odpowiednika wyrazu „prestiż” może oznaczać pewną naturalność tej cechy w odniesieniu do osób znajdujących się na najwyższym poziomie hierarchii społecznej. źródło: Oyungerel Tangad: Kategorie tradycyjnej moralności w życiu społecznym współczesnych Mongołów, Zeszyty Etnologii Wrocławskiej, 2016 (zew.uni.wroc.pl)
	Trudno nie zaobserwować, że pod kątem estetycznym hindi to jeden z najpiękniejszych języków świata. [...] To jeden z języków który nadal po tylu latach pozostaje pod silnym wpływem sanskrytu, co jest szczególnie widoczne w jego leksykonie. źródło: Internet: egzotycznejezyki.pl
	Pamięta i rozumie, że to właśnie z książek dzieci uczą się świata, więc ich misją powinno być poszerzanie horyzontów i wzbogacanie leksykonu [...]. źródło: Internet: kzet.pl

4. w językoznawstwie

Definicja

jęz.

wyróżniany w gramatyce transformacyjno-generatywnej zbiór haseł leksykalnych wraz z informacjami dotyczącymi ich cech kategorialnych, subkategoryzacyjnych i selekcyjnych

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Cytaty

W generatywnym modelu Jackendoffa leksykon nie stanowi zbioru jednostek językowych, lecz magazyn potrójnej wiedzy: o strukturach fonologicznych, syntaktycznych i pojęciowych, umożliwiającej ustanawianie połączeń między jednostkami (wyrazowymi lub większymi) [...].

źródło: Nawoja Mikołajczak-Matyja: Hierarchiczna struktura leksykonu umysłowego: relacje semantyczne w leksykonie widzących i niewidomych użytkowników języka, 2008 (books.google.pl)

Reguły łączenia wyrazów (tzw. reguły projekcyjne) z leksykonu opierają się właśnie na informacjach czerpanych ze znaczników semantycznych.

źródło: Ida Kurcz: Język a reprezentacja świat w umyśle, 1987 (books.google.pl)

Data ostatniej modyfikacji: 08.10.2018