UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

błękit

Chronologizacja

SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

Zob.  błękitny 

1.a kolor

Definicja

kolor błękitny

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  niebieskość

Połączenia

  • chabrowy, lazurowy, morski, szary; jasny, ciemny; blady, głęboki, jaskrawy, ostry, soczysty, spłowiały, sprany, wypłowiały, zgaszony; czysty, przejrzysty, przydymiony; chłodny, zimny; złamany błękit
  • błękit oczu, źrenic; morza, oceanu, rzeki, jeziora; nieba, niebios; przestrzeni
  • kolor, odcień, tonacja; przewaga błękitu
  • ktoś/coś w błękicie/błękitach
  • coś wpada w błękit

Cytaty

Pożółkłe drzewa kołyszą się lekko na porannej bryzie; zza mgieł wyłania się błękit zatoki zostawionej po lewej stronie.

źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku

[…] biegniemy do najbliższej z trzech piramid, zbudowanej z potężnych kamiennych ciosów, ale pomagając sobie nawzajem, wspinamy się na nie, pokonując cierpliwie ten nierówny pochyły stok, i wreszcie osiągamy szczyt,
owa tafla błękitu to Nil, który rozlewa się tu szeroko, stąd, z góry, widać to wyraźnie […].

źródło: NKJP: Andrzej Czcibor-Piotrowski: Cud w Esfahanie

Śniło mu się, jak wyciąga rękę i dotyka planety, i wówczas glob, unurzany w boleśnie jaskrawych błękitach, bielach i żółciach, wybucha mu w twarz.

źródło: NKJP: Jacek Dukaj: Czarne oceany, 2004

Lubię czernie, błękity, więc w tych tonacjach są moje kostiumy.

źródło: NKJP: Dziennik Polski - 2000-12-22 - Sport - Siła i wrażliwość

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. błękit
 błękity
D. błękitu
 błękitów
C. błękitowi
 błękitom
B. błękit
 błękity
N. błękitem
 błękitami
Ms. błękicie
 błękitach
W. błękicie
 błękity

Składnia

bez ograniczeń + błękit +
(CZEGO)

1.b barwnik

Definicja

barwnik koloru niebieskiego stosowany do produkcji farb malarskich i drukarskich oraz do barwienia tkanin

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  barwnik, pigment

Połączenia

  • błękit anilinowy, bawełniany, indygowy, kobaltowy, metylowy, metylenowy, żelazowy
  • błękit metylu
  • używać błękitu
  • stosować błękit

Cytaty

Dzięki temu komórki układu jednojądrzastych makrofagów mają zdolność przyżyciowego pochłaniania barwników, np. błękitu trypanu i karminu litu [...].

źródło: NKJP: Jan Zarzycki, Jan Kuryszko: Anatomia mikroskopowa zwierząt i człowieka

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. błękit
 błękity
D. błękitu
 błękitów
C. błękitowi
 błękitom
B. błękit
 błękity
N. błękitem
 błękitami
Ms. błękicie
 błękitach
W. błękicie
 błękity

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + błękit +
CZEGO
bez ograniczeń + błękit +
JAKI

1.c ubranie

Definicja

ubranie w kolorze błękitnym

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie cechy ubrań

Połączenia

  • ktoś w błękicie, ktoś w błękitach

Cytaty

Aż jednego razu, kiedy w marcu 68 roku przyszedł z wizytą, zamiast niej powitali go panowie w błękitach, chyba dużo mniej uprzejmi od tych, którzy rozmawiali kiedyś z jego ojcem.

źródło: NKJP: Janusz Głowacki: Rose Café i inne opowieści

I wreszcie dla mnie najpiękniejszy w zbiorach Rijksmuseum obraz Jana Vermeera: 'Kobieta czytająca list’, zwana często ‘Kobietą w Błękicie’.

źródło: Internet

Widziałem dwa rodzaje: łysych w błękitnych kombinezonach i takiego z porośniętą sierścią twarzą i spiczastymi uszami.[...] I wierz mi, każdy, kto wchodzi w jakieś konszachty z tymi kolesiami w błękicie, to jakby prosił, żeby go przepuścić przez maszynkę do mięsa!

źródło: NKJP: Andre Norton: Galaktyczni rozbitkowie

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. błękit
 błękity
D. błękitu
 błękitów
C. błękitowi
 błękitom
B. błękit
 błękity
N. błękitem
 błękitami
Ms. błękicie
 błękitach
W. błękicie
 błękity

2. niebo

Definicja

książk. 
bezchmurne niebo

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat

Połączenia

  • granatowy; ciemniejący, świetlisty; mglisty, pogodny; bezkresny, daleki, wielki błękit
  • kawałek, pas, plama, płat, płachta, przestrzeń, skrawek, smuga; kres; oko błękitu;
  • zasnuć błękit
  • szybować, poszybować ku błękitom
  • przepływać przez błękit
  • fruwać pod błękitem
  • latać w błękicie; płynąć, sunąć, toczyć się po błękicie
  • oczy jak dwa błękity

Cytaty

Spoglądali w jasny, wysłoneczniony, wysoki błękit z nieufnością i lękiem, jakby nagle zostali oszukani.

źródło: NKJP: Andrzej Zaniewski: Król Tanga

Zobaczył, jak na tle jasnego błękitu, wysoko nad dachami lśniących wieżowców City, skąpany w słonecznym świetle upalnego majowego popołudnia unosi się ogromny sterowiec.

źródło: NKJP: Cezary Michalski: Siła odpychania

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. błękit
 błękity
D. błękitu
 błękitów
C. błękitowi
 błękitom
B. błękit
 błękity
N. błękitem
 błękitami
Ms. błękicie
 błękitach
W. błękicie
 błękity

Frazeologizmy

błękit królewski
Data ostatniej modyfikacji: 06.02.2014
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN