Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *otjьtnǫti 'zacząć przywracać zdolność odbierania wrażeń zmysłowych, odczuwania, spostrzegania, czynić przytomnym'
Pierwotna polska postać *octnąć przeszła w ocknąć ze zmianą grupy spółgłoskowej *-ctn- > -ckn-
1. ze snu
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | obudzić się, zbudzić się |
Połączenia
- ocknąć się na ławce, na podłodze
- ocknąć się w środku nocy
- ocknąć się z drzemki, ze snu
- ocknąć się nagle, po chwili, późno
Cytaty
|
Potem przysnęła; ocknęła się dopiero, gdy megafon wychrypiał nazwę jej stacji. źródło: NKJP: Grażyna Plebanek: Przystupa, 2007 |
|
|
Po chwili zapadł w sen. Ocknął się po kilku godzinach, spocony od parnej nocy. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Uwikłanie, 2007 |
|
|
Gdy razu pewnego zapadł w drzemkę, zobaczył atomy splatające się w łańcuchy i wyginające jak węże. [...] Porażony tą wizją uczony raptownie ocknął się ze snu i resztę nocy spędził na opracowaniu struktury związku. źródło: NKJP: Drzemka, Dziennik Polski, 2000-08-28 |
|
|
W pewnej chwili zwierzę ocknęło się, zerwało z uprzęży i pogalopowało drogą w kierunku Korczyny. źródło: Internet |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
ocknę się |
ockniemy się |
|||
| 2 os. |
ockniesz się |
ockniecie się |
|||
| 3 os. |
ocknie się |
ockną się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ocknąłem się +(e)m się ocknął |
ocknęłam się +(e)m się ocknęła |
ocknęłom się +(e)m się ocknęło |
ocknęliśmy się +(e)śmy się ocknęli |
ocknęłyśmy się +(e)śmy się ocknęły |
| 2 os. |
ocknąłeś się +(e)ś się ocknął |
ocknęłaś się +(e)ś się ocknęła |
ocknęłoś się +(e)ś się ocknęło |
ocknęliście się +(e)ście się ocknęli |
ocknęłyście się +(e)ście się ocknęły |
| 3 os. |
ocknął się |
ocknęła się |
ocknęło się |
ocknęli się |
ocknęły się |
bezosobnik: ocknięto się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
ocknijmy się |
|
| 2 os. |
ocknij się |
ocknijcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ocknąłbym się bym się ocknął |
ocknęłabym się bym się ocknęła |
ocknęłobym się bym się ocknęło |
ocknęlibyśmy się byśmy się ocknęli |
ocknęłybyśmy się byśmy się ocknęły |
| 2 os. |
ocknąłbyś się byś się ocknął |
ocknęłabyś się byś się ocknęła |
ocknęłobyś się byś się ocknęło |
ocknęlibyście się byście się ocknęli |
ocknęłybyście się byście się ocknęły |
| 3 os. |
ocknąłby się by się ocknął |
ocknęłaby się by się ocknęła |
ocknęłoby się by się ocknęło |
ocknęliby się by się ocknęli |
ocknęłyby się by się ocknęły |
bezosobnik: ocknięto by się
bezokolicznik: ocknąć się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
ocknąwszy się
gerundium: ocknięcie się
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
| D. | ocknięcia się |
ocknięć się |
| C. | ocknięciu się |
ocknięciom się |
| B. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
| N. | ocknięciem się |
ocknięciami się |
| Ms. | ocknięciu się |
ocknięciach się |
| W. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
odpowiednik aspektowy: ocykać się
Składnia
| Rz żywotny | + | ocknąć się | + |
(z CZEGO)
|
2. z zamyślenia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | oprzytomnieć |
Połączenia
- pacjent ocknął się
- ocknąć się w szpitalu, w szpitalnym łóżku
- ocknąć się z gorączki, z omdlenia, z narkozy, z rozmarzenia, ze śpiączki, ze wspomnień, z zadumy, z zamroczenia, z zamyślenia, z zapatrzenia
- ocknąć się nagle, po chwili
- ocknąć się i oprzytomnieć
Cytaty
|
Jest parę takich miejsc w Nowym Jorku, gdzie człowiek, idąc ulicą, zamyśla się wyjątkowo głęboko, a kiedy się ocknie, widzi dookoła siebie już całkiem inny świat. źródło: NKJP: Kamila Sławińska: Nowy Jork. Przewodnik niepraktyczny, 2008 |
|
|
Operowany pacjent, starszy mężczyzna z poparzoną twarzą, ocknął się z narkozy. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006 |
|
|
Ocknął się z zamyślenia i chwycił ją za rękę. źródło: NKJP: Kinga Dunin: Obciach, 1999 |
|
|
Z kolan zsunęła mu się książka i uderzyła głucho o posadzkę. Ocknął się raptownie i spojrzał na zegarek. źródło: NKJP: Małgorzata Saramonowicz: Sanatorium, 2005 |
|
|
Mężczyzna na chwilę stracił przytomność. Gdy się ocknął, napastnika już nie było. źródło: NKJP: K. Kowalski: Zatrzymany przez antyterrorystów, Tygodnik Ciechanowski , 2005-05-11 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
ocknę się |
ockniemy się |
|||
| 2 os. |
ockniesz się |
ockniecie się |
|||
| 3 os. |
ocknie się |
ockną się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ocknąłem się +(e)m się ocknął |
ocknęłam się +(e)m się ocknęła |
ocknęłom się +(e)m się ocknęło |
ocknęliśmy się +(e)śmy się ocknęli |
ocknęłyśmy się +(e)śmy się ocknęły |
| 2 os. |
ocknąłeś się +(e)ś się ocknął |
ocknęłaś się +(e)ś się ocknęła |
ocknęłoś się +(e)ś się ocknęło |
ocknęliście się +(e)ście się ocknęli |
ocknęłyście się +(e)ście się ocknęły |
| 3 os. |
ocknął się |
ocknęła się |
ocknęło się |
ocknęli się |
ocknęły się |
bezosobnik: ocknięto się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
ocknijmy się |
|
| 2 os. |
ocknij się |
ocknijcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ocknąłbym się bym się ocknął |
ocknęłabym się bym się ocknęła |
ocknęłobym się bym się ocknęło |
ocknęlibyśmy się byśmy się ocknęli |
ocknęłybyśmy się byśmy się ocknęły |
| 2 os. |
ocknąłbyś się byś się ocknął |
ocknęłabyś się byś się ocknęła |
ocknęłobyś się byś się ocknęło |
ocknęlibyście się byście się ocknęli |
ocknęłybyście się byście się ocknęły |
| 3 os. |
ocknąłby się by się ocknął |
ocknęłaby się by się ocknęła |
ocknęłoby się by się ocknęło |
ocknęliby się by się ocknęli |
ocknęłyby się by się ocknęły |
bezosobnik: ocknięto by się
bezokolicznik: ocknąć się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
ocknąwszy się
gerundium: ocknięcie się
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
| D. | ocknięcia się |
ocknięć się |
| C. | ocknięciu się |
ocknięciom się |
| B. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
| N. | ocknięciem się |
ocknięciami się |
| Ms. | ocknięciu się |
ocknięciach się |
| W. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
odpowiednik aspektowy: ocykać się
Składnia
| Rz osobowy | + | ocknąć się | + |
(z CZEGO)
|
3. o uczuciach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | obudzić się | |
| hiperonimy: | powstać |
Połączenia
- ocknął się instynkt; ocknęła się namiętność
Cytaty
|
Zrozumieli wreszcie Polacy, że sami nic nie zdziałają, że w jedności siła. I wtedy ocknęła się w Polakach słowiańska duma, ocknął się rozum. źródło: NKJP: (AMK): Ćwierć wieku w Unii, Dziennik Polski, 2003-03-15 |
|
|
Izydor nie wiedział, co ze sobą począć, gdzie się ukryć. Trwało to kilka miesięcy, aż ocknął się w nim instynkt i Izydor postanowił się ratować. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy, 1996 |
|
|
Dawno oczekiwana namiętność ocknęła się w nich dopiero w chwili pożegnania, w cieniu korytarza, gdy przylgnęli do siebie tracąc oddech, w uniesieniu i zapamiętaniu, spóźnieni o całą miłość, która uleciała i przepadła. źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń, Wielbłąd na stepie, 1978 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
ocknę się |
ockniemy się |
|||
| 2 os. |
ockniesz się |
ockniecie się |
|||
| 3 os. |
ocknie się |
ockną się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ocknąłem się +(e)m się ocknął |
ocknęłam się +(e)m się ocknęła |
ocknęłom się +(e)m się ocknęło |
ocknęliśmy się +(e)śmy się ocknęli |
ocknęłyśmy się +(e)śmy się ocknęły |
| 2 os. |
ocknąłeś się +(e)ś się ocknął |
ocknęłaś się +(e)ś się ocknęła |
ocknęłoś się +(e)ś się ocknęło |
ocknęliście się +(e)ście się ocknęli |
ocknęłyście się +(e)ście się ocknęły |
| 3 os. |
ocknął się |
ocknęła się |
ocknęło się |
ocknęli się |
ocknęły się |
bezosobnik: ocknięto się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
ocknijmy się |
|
| 2 os. |
ocknij się |
ocknijcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ocknąłbym się bym się ocknął |
ocknęłabym się bym się ocknęła |
ocknęłobym się bym się ocknęło |
ocknęlibyśmy się byśmy się ocknęli |
ocknęłybyśmy się byśmy się ocknęły |
| 2 os. |
ocknąłbyś się byś się ocknął |
ocknęłabyś się byś się ocknęła |
ocknęłobyś się byś się ocknęło |
ocknęlibyście się byście się ocknęli |
ocknęłybyście się byście się ocknęły |
| 3 os. |
ocknąłby się by się ocknął |
ocknęłaby się by się ocknęła |
ocknęłoby się by się ocknęło |
ocknęliby się by się ocknęli |
ocknęłyby się by się ocknęły |
bezosobnik: ocknięto by się
bezokolicznik: ocknąć się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
ocknąwszy się
gerundium: ocknięcie się
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
| D. | ocknięcia się |
ocknięć się |
| C. | ocknięciu się |
ocknięciom się |
| B. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
| N. | ocknięciem się |
ocknięciami się |
| Ms. | ocknięciu się |
ocknięciach się |
| W. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
Składnia
| Rznieżywotny | + | ocknąć się | + |
w KIM
|
4. poniewczasie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka nazwy działań intelektualnych człowieka
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | obudzić się |
Połączenia
- rząd ocknął się; ministerstwo ocknęło się
- ocknąć się za późno
- ocknąć się poniewczasie
Cytaty
|
Z pomocą przyszły nawet trzy ministerstwa, ocknąwszy się poniewczasie z tego, co narobił rząd. źródło: NKJP: Instytut, Dziennik Polski, 2000-01-21 |
|
|
Myślę, że rząd ocknął się po zakończeniu przez Sejm prac na projektem tej ustawy i dostrzegł szereg mankamentów, które już wcześniej były wskazywane. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 16.12.1998 |
|
|
Obyśmy nie ocknęli się za późno. źródło: NKJP: Sprawozdanie z 91. posiedzenia Senatu RP w dniu 14 lutego 1997 r. |
|
|
Pieniądze są przeznaczone wyłącznie na bieżącą akcję ratunkową, a poza tym są jeszcze tysiące ofert pracy i mieszkania dla uchodźców. Tyle że USA ocknęły się dopiero w zeszły piątek, do tego czasu mieszkańcy Nowego Orleanu byli pozostawieni sami sobie. źródło: NKJP: Andrzej Łomanowski: Czas Apokalipsy, Ozon, 2005 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
ocknę się |
ockniemy się |
|||
| 2 os. |
ockniesz się |
ockniecie się |
|||
| 3 os. |
ocknie się |
ockną się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ocknąłem się +(e)m się ocknął |
ocknęłam się +(e)m się ocknęła |
ocknęłom się +(e)m się ocknęło |
ocknęliśmy się +(e)śmy się ocknęli |
ocknęłyśmy się +(e)śmy się ocknęły |
| 2 os. |
ocknąłeś się +(e)ś się ocknął |
ocknęłaś się +(e)ś się ocknęła |
ocknęłoś się +(e)ś się ocknęło |
ocknęliście się +(e)ście się ocknęli |
ocknęłyście się +(e)ście się ocknęły |
| 3 os. |
ocknął się |
ocknęła się |
ocknęło się |
ocknęli się |
ocknęły się |
bezosobnik: ocknięto się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
ocknijmy się |
|
| 2 os. |
ocknij się |
ocknijcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
ocknąłbym się bym się ocknął |
ocknęłabym się bym się ocknęła |
ocknęłobym się bym się ocknęło |
ocknęlibyśmy się byśmy się ocknęli |
ocknęłybyśmy się byśmy się ocknęły |
| 2 os. |
ocknąłbyś się byś się ocknął |
ocknęłabyś się byś się ocknęła |
ocknęłobyś się byś się ocknęło |
ocknęlibyście się byście się ocknęli |
ocknęłybyście się byście się ocknęły |
| 3 os. |
ocknąłby się by się ocknął |
ocknęłaby się by się ocknęła |
ocknęłoby się by się ocknęło |
ocknęliby się by się ocknęli |
ocknęłyby się by się ocknęły |
bezosobnik: ocknięto by się
bezokolicznik: ocknąć się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
ocknąwszy się
gerundium: ocknięcie się
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
| D. | ocknięcia się |
ocknięć się |
| C. | ocknięciu się |
ocknięciom się |
| B. | ocknięcie się |
ocknięcia się |
| N. | ocknięciem się |
ocknięciami się |
| Ms. | ocknięciu się |
ocknięciach się |
| W. | ocknięcie się |
ocknięcia się |