UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

oddychać

Chronologizacja

1524, SPXVI

Pochodzenie

psł. *otъdychati

1. ustami

Definicja

wciągać powietrze, dostarczając organizmowi tlenu niezbędnego do życia

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

Połączenia

oddychać czystym (świeżym, górskim…) powietrzem, świeżością, tlenem; przeponą, skrzelami, ustami
oddychać przez maseczkę, przez nos, przez usta
oddychać w rytm czegoś
oddychać z trudem
oddychać ciężko, głęboko, miarowo, płytko, równo, równomiernie, rytmicznie, samodzielnie, szybko
nie móc oddychać, nie mieć czym oddychać

Cytaty

	Helena spała obok i oddychała lekko przez uchylone usta. źródło: NKJP: Anna Bolecka: Concerto d'amore, 2004
	Nie patrzył nikomu w oczy i oddychając płytko, myślał o swoich sprawach. źródło: NKJP: Mirosław M. Bujko: Wyspy szerszenia, 2008
	Nie mógł oddychać, jakby coś go zatkało. źródło: NKJP: K.Jakubowski: Fałszywy corhydron na Mazowszu?, 2006-12-04
	Zwierzę oddychało ciężko, widać było, że jest bardzo przestraszone i zdenerwowane. źródło: Internet
	Ziemia musi być lekka, żeby roślina oddychała. źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	oddycham	oddychamy
2 os.	oddychasz	oddychacie
3 os.	oddycha	oddychają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oddychałem +(e)m oddychał	oddychałam +(e)m oddychała	oddychałom +(e)m oddychało	oddychaliśmy +(e)śmy oddychali	oddychałyśmy +(e)śmy oddychały
2 os.	oddychałeś +(e)ś oddychał	oddychałaś +(e)ś oddychała	oddychałoś +(e)ś oddychało	oddychaliście +(e)ście oddychali	oddychałyście +(e)ście oddychały
3 os.	oddychał	oddychała	oddychało	oddychali	oddychały

bezosobnik: oddychano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę oddychał będę oddychać	będę oddychała będę oddychać	będę oddychało będę oddychać	będziemy oddychali będziemy oddychać	będziemy oddychały będziemy oddychać
2 os.	będziesz oddychał będziesz oddychać	będziesz oddychała będziesz oddychać	będziesz oddychało będziesz oddychać	będziecie oddychali będziecie oddychać	będziecie oddychały będziecie oddychać
3 os.	będzie oddychał będzie oddychać	będzie oddychała będzie oddychać	będzie oddychało będzie oddychać	będą oddychali będą oddychać	będą oddychały będą oddychać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		oddychajmy
2 os.	oddychaj	oddychajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oddychałbym bym oddychał	oddychałabym bym oddychała	oddychałobym bym oddychało	oddychalibyśmy byśmy oddychali	oddychałybyśmy byśmy oddychały
2 os.	oddychałbyś byś oddychał	oddychałabyś byś oddychała	oddychałobyś byś oddychało	oddychalibyście byście oddychali	oddychałybyście byście oddychały
3 os.	oddychałby by oddychał	oddychałaby by oddychała	oddychałoby by oddychało	oddychaliby by oddychali	oddychałyby by oddychały

bezosobnik: oddychano by

bezokolicznik: oddychać

imiesłów przysłówkowy współczesny: oddychając

gerundium: oddychanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	oddychanie	oddychania
D.	oddychania	oddychań
C.	oddychaniu	oddychaniom
B.	oddychanie	oddychania
N.	oddychaniem	oddychaniami
Ms.	oddychaniu	oddychaniach
W.	oddychanie	oddychania

imiesłów przymiotnikowy czynny: oddychający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	oddychający	oddychający	oddychający	oddychające	oddychająca
D.	oddychającego	oddychającego	oddychającego	oddychającego	oddychającej
C.	oddychającemu	oddychającemu	oddychającemu	oddychającemu	oddychającej
B.	oddychającego	oddychającego	oddychający	oddychające	oddychającą
N.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającą
Ms.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	oddychający	oddychający	oddychające	oddychające
D.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychających
C.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym
B.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychające
N.	oddychającymi	oddychającymi	oddychającymi	oddychającymi
Ms.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychających

odpowiednik aspektowy: odetchnąć

Składnia

oddychać

(CZYM)

2. materiał oddycha

Definicja

przepuszczać powietrze przez swoją powierzchnię

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie cechy ubrań

Połączenia

drewno, materiał, tkanina oddycha

Cytaty

[...] preferował beczki nowe, które uwalniają świeże, silne aromaty. […] drewno, oddychając, powoduje, że wino czerwone dojrzewa idealnie.

źródło: NKJP: A. Pankowski: Ritratti, czyli małżeństwo wina ze sztuką po włosku,Tygodnik Ciechanowski, 2005-02-05

Najlepsze garnitury się gniotą niestety, ale za to są przewiewne, materiał oddycha i czujesz się w nich swobodnie.

źródło: Internet

Sztuczny gips waży niecały kilogram, jest odporny na wodę i „oddychający”, nie ma więc mowy o odparzeniach.

źródło: NKJP: Maciej Gajek: Wszystkie kolory gipsu, Ozon, 2005, nr 22

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	oddycham	oddychamy
2 os.	oddychasz	oddychacie
3 os.	oddycha	oddychają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oddychałem +(e)m oddychał	oddychałam +(e)m oddychała	oddychałom +(e)m oddychało	oddychaliśmy +(e)śmy oddychali	oddychałyśmy +(e)śmy oddychały
2 os.	oddychałeś +(e)ś oddychał	oddychałaś +(e)ś oddychała	oddychałoś +(e)ś oddychało	oddychaliście +(e)ście oddychali	oddychałyście +(e)ście oddychały
3 os.	oddychał	oddychała	oddychało	oddychali	oddychały

bezosobnik: oddychano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę oddychał będę oddychać	będę oddychała będę oddychać	będę oddychało będę oddychać	będziemy oddychali będziemy oddychać	będziemy oddychały będziemy oddychać
2 os.	będziesz oddychał będziesz oddychać	będziesz oddychała będziesz oddychać	będziesz oddychało będziesz oddychać	będziecie oddychali będziecie oddychać	będziecie oddychały będziecie oddychać
3 os.	będzie oddychał będzie oddychać	będzie oddychała będzie oddychać	będzie oddychało będzie oddychać	będą oddychali będą oddychać	będą oddychały będą oddychać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		oddychajmy
2 os.	oddychaj	oddychajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oddychałbym bym oddychał	oddychałabym bym oddychała	oddychałobym bym oddychało	oddychalibyśmy byśmy oddychali	oddychałybyśmy byśmy oddychały
2 os.	oddychałbyś byś oddychał	oddychałabyś byś oddychała	oddychałobyś byś oddychało	oddychalibyście byście oddychali	oddychałybyście byście oddychały
3 os.	oddychałby by oddychał	oddychałaby by oddychała	oddychałoby by oddychało	oddychaliby by oddychali	oddychałyby by oddychały

bezosobnik: oddychano by

bezokolicznik: oddychać

imiesłów przysłówkowy współczesny: oddychając

gerundium: oddychanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	oddychanie	oddychania
D.	oddychania	oddychań
C.	oddychaniu	oddychaniom
B.	oddychanie	oddychania
N.	oddychaniem	oddychaniami
Ms.	oddychaniu	oddychaniach
W.	oddychanie	oddychania

imiesłów przymiotnikowy czynny: oddychający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	oddychający	oddychający	oddychający	oddychające	oddychająca
D.	oddychającego	oddychającego	oddychającego	oddychającego	oddychającej
C.	oddychającemu	oddychającemu	oddychającemu	oddychającemu	oddychającej
B.	oddychającego	oddychającego	oddychający	oddychające	oddychającą
N.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającą
Ms.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	oddychający	oddychający	oddychające	oddychające
D.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychających
C.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym
B.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychające
N.	oddychającymi	oddychającymi	oddychającymi	oddychającymi
Ms.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychających

Składnia

Rz _nieżywotny

oddychać

3. spalinami

Definicja

wdychać zapach lub jakieś substancje wraz z powietrzem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

oddychać dymem, spalinami, wonią, zapachem

Cytaty

Głęboko oddychał zapachami nocy, chłonął świeży powiew od parku Sosnowego, patrzył w ciemną gęstwinę i na czubki drzew.

źródło: NKJP: Autor: Excentrycy, 2007

Pełnymi płucami oddychał zapachem bzów i jaśminu, wonią siana.

źródło: NKJP: Wiesława Maria Korczyńska: Wróć..., 2001

Nie chcę, żeby oddychała dymem. Urodzi za trzy miesiące.

źródło: NKJP: Małgorzata Wyszyńska: Miłość w czasach zarazy, Gazeta Wyborcza, 1996-02-14

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	oddycham	oddychamy
2 os.	oddychasz	oddychacie
3 os.	oddycha	oddychają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oddychałem +(e)m oddychał	oddychałam +(e)m oddychała	oddychałom +(e)m oddychało	oddychaliśmy +(e)śmy oddychali	oddychałyśmy +(e)śmy oddychały
2 os.	oddychałeś +(e)ś oddychał	oddychałaś +(e)ś oddychała	oddychałoś +(e)ś oddychało	oddychaliście +(e)ście oddychali	oddychałyście +(e)ście oddychały
3 os.	oddychał	oddychała	oddychało	oddychali	oddychały

bezosobnik: oddychano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę oddychał będę oddychać	będę oddychała będę oddychać	będę oddychało będę oddychać	będziemy oddychali będziemy oddychać	będziemy oddychały będziemy oddychać
2 os.	będziesz oddychał będziesz oddychać	będziesz oddychała będziesz oddychać	będziesz oddychało będziesz oddychać	będziecie oddychali będziecie oddychać	będziecie oddychały będziecie oddychać
3 os.	będzie oddychał będzie oddychać	będzie oddychała będzie oddychać	będzie oddychało będzie oddychać	będą oddychali będą oddychać	będą oddychały będą oddychać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		oddychajmy
2 os.	oddychaj	oddychajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oddychałbym bym oddychał	oddychałabym bym oddychała	oddychałobym bym oddychało	oddychalibyśmy byśmy oddychali	oddychałybyśmy byśmy oddychały
2 os.	oddychałbyś byś oddychał	oddychałabyś byś oddychała	oddychałobyś byś oddychało	oddychalibyście byście oddychali	oddychałybyście byście oddychały
3 os.	oddychałby by oddychał	oddychałaby by oddychała	oddychałoby by oddychało	oddychaliby by oddychali	oddychałyby by oddychały

bezosobnik: oddychano by

bezokolicznik: oddychać

imiesłów przysłówkowy współczesny: oddychając

gerundium: oddychanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	oddychanie	oddychania
D.	oddychania	oddychań
C.	oddychaniu	oddychaniom
B.	oddychanie	oddychania
N.	oddychaniem	oddychaniami
Ms.	oddychaniu	oddychaniach
W.	oddychanie	oddychania

imiesłów przymiotnikowy czynny: oddychający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	oddychający	oddychający	oddychający	oddychające	oddychająca
D.	oddychającego	oddychającego	oddychającego	oddychającego	oddychającej
C.	oddychającemu	oddychającemu	oddychającemu	oddychającemu	oddychającej
B.	oddychającego	oddychającego	oddychający	oddychające	oddychającą
N.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającą
Ms.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	oddychający	oddychający	oddychające	oddychające
D.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychających
C.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym
B.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychające
N.	oddychającymi	oddychającymi	oddychającymi	oddychającymi
Ms.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychających

Składnia

Rz _żywotny

oddychać

CZYM

4. wiejską atmosferą

Definicja

nasycać się czymś

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Połączenia

oddychać atmosferą, klimatem, miejscem, polityką

Cytaty

Oddycham atmosferą smutku. Fale uciążliwej, głębokiej, nieuleczalnej melancholii szerzyły się wszędy i przenikały wszystko.

źródło: KWSJP: Grzegorz Gazda, Agnieszka Izdebska, Jarosław Płuciennik (red.): Gotycyzm i groza w kulturze, 2003

W latach 70. spotykałem w Europie wielu uzdolnionych twórców owładniętych lewackimi poglądami: maoistów, trockistów itd. Oni oddychali polityką i chętnie się w nią angażowali. Mnie to było obce.

źródło: KWSJP: Philip Glass; Grzegorz Brzozowicz: Koncert na kino i orkiestrę, Ozon, 2005, nr 9

Cieszę się po prostu, że będę mógł oddychać klimatem Nadrenii.

źródło: Internet

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	oddycham	oddychamy
2 os.	oddychasz	oddychacie
3 os.	oddycha	oddychają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oddychałem +(e)m oddychał	oddychałam +(e)m oddychała	oddychałom +(e)m oddychało	oddychaliśmy +(e)śmy oddychali	oddychałyśmy +(e)śmy oddychały
2 os.	oddychałeś +(e)ś oddychał	oddychałaś +(e)ś oddychała	oddychałoś +(e)ś oddychało	oddychaliście +(e)ście oddychali	oddychałyście +(e)ście oddychały
3 os.	oddychał	oddychała	oddychało	oddychali	oddychały

bezosobnik: oddychano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę oddychał będę oddychać	będę oddychała będę oddychać	będę oddychało będę oddychać	będziemy oddychali będziemy oddychać	będziemy oddychały będziemy oddychać
2 os.	będziesz oddychał będziesz oddychać	będziesz oddychała będziesz oddychać	będziesz oddychało będziesz oddychać	będziecie oddychali będziecie oddychać	będziecie oddychały będziecie oddychać
3 os.	będzie oddychał będzie oddychać	będzie oddychała będzie oddychać	będzie oddychało będzie oddychać	będą oddychali będą oddychać	będą oddychały będą oddychać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		oddychajmy
2 os.	oddychaj	oddychajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	oddychałbym bym oddychał	oddychałabym bym oddychała	oddychałobym bym oddychało	oddychalibyśmy byśmy oddychali	oddychałybyśmy byśmy oddychały
2 os.	oddychałbyś byś oddychał	oddychałabyś byś oddychała	oddychałobyś byś oddychało	oddychalibyście byście oddychali	oddychałybyście byście oddychały
3 os.	oddychałby by oddychał	oddychałaby by oddychała	oddychałoby by oddychało	oddychaliby by oddychali	oddychałyby by oddychały

bezosobnik: oddychano by

bezokolicznik: oddychać

imiesłów przysłówkowy współczesny: oddychając

gerundium: oddychanie

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	oddychanie	oddychania
D.	oddychania	oddychań
C.	oddychaniu	oddychaniom
B.	oddychanie	oddychania
N.	oddychaniem	oddychaniami
Ms.	oddychaniu	oddychaniach
W.	oddychanie	oddychania

imiesłów przymiotnikowy czynny: oddychający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	oddychający	oddychający	oddychający	oddychające	oddychająca
D.	oddychającego	oddychającego	oddychającego	oddychającego	oddychającej
C.	oddychającemu	oddychającemu	oddychającemu	oddychającemu	oddychającej
B.	oddychającego	oddychającego	oddychający	oddychające	oddychającą
N.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającą
Ms.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	oddychający	oddychający	oddychające	oddychające
D.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychających
C.	oddychającym	oddychającym	oddychającym	oddychającym
B.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychające
N.	oddychającymi	oddychającymi	oddychającymi	oddychającymi
Ms.	oddychających	oddychających	oddychających	oddychających

odpowiednik aspektowy: odetchnąć

Składnia

Rz_osobowy

oddychać

CZYM

Frazeologizmy

ktoś ma czym oddychać
ktoś oddycha pełną piersią
ktoś oddycha rękawami
ktoś oddycha koszulką
ktoś oddycha z ulgą

Data ostatniej modyfikacji: 28.10.2023