Chronologizacja
Pochodzenie
ogsł. *orz-širiti sę
Zob. szeroki
1. o otworze
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii wielkość,
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | poszerzyć się |
Połączenia
- otwór, uśmiech, wlot rozszerzył się; dziura, szczelina, szpara rozszerzyła się; naczynia krwionośne, nozdrza, oczy, usta, źrenice rozszerzyły się
- rozszerzyć się do jakichś rozmiarów
- rozszerzyć się w grymasie, w napięciu, w niedowierzaniu, w popłochu, w uśmiechu, w zaskoczeniu
- rozszerzyć się z bólu, z emocji, z przerażenia, ze strachu, ze zdumienia
- rozszerzyć się bezwiednie, gwałtownie, nagle, niespodziewanie
Cytaty
|
Źrenice rozszerzyły się gwałtownie. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006 |
|
|
Recepcjonistce oczy rozszerzyły się ze zdumienia. źródło: NKJP: Janusz Płoński, Maciej Rybiński: Góralskie tango, 1978 |
|
|
Jej oczy zabłysły, a usta rozszerzyły się w paskudnym uśmiechu. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Metamorfozy, 2004 |
|
|
Szpara między metalowymi kątownikami, którymi były obite krawędzie, rozszerzyła się do kilku centymetrów. źródło: NKJP: Zygmunt Miłoszewski: Domofon, 2005 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozszerzę się |
rozszerzymy się |
|||
| 2 os. |
rozszerzysz się |
rozszerzycie się |
|||
| 3 os. |
rozszerzy się |
rozszerzą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozszerzyłem się +(e)m się rozszerzył |
rozszerzyłam się +(e)m się rozszerzyła |
rozszerzyłom się +(e)m się rozszerzyło |
rozszerzyliśmy się +(e)śmy się rozszerzyli |
rozszerzyłyśmy się +(e)śmy się rozszerzyły |
| 2 os. |
rozszerzyłeś się +(e)ś się rozszerzył |
rozszerzyłaś się +(e)ś się rozszerzyła |
rozszerzyłoś się +(e)ś się rozszerzyło |
rozszerzyliście się +(e)ście się rozszerzyli |
rozszerzyłyście się +(e)ście się rozszerzyły |
| 3 os. |
rozszerzył się |
rozszerzyła się |
rozszerzyło się |
rozszerzyli się |
rozszerzyły się |
bezosobnik: rozszerzono się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozszerzmy się |
|
| 2 os. |
rozszerz się |
rozszerzcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozszerzyłbym się bym się rozszerzył |
rozszerzyłabym się bym się rozszerzyła |
rozszerzyłobym się bym się rozszerzyło |
rozszerzylibyśmy się byśmy się rozszerzyli |
rozszerzyłybyśmy się byśmy się rozszerzyły |
| 2 os. |
rozszerzyłbyś się byś się rozszerzył |
rozszerzyłabyś się byś się rozszerzyła |
rozszerzyłobyś się byś się rozszerzyło |
rozszerzylibyście się byście się rozszerzyli |
rozszerzyłybyście się byście się rozszerzyły |
| 3 os. |
rozszerzyłby się by się rozszerzył |
rozszerzyłaby się by się rozszerzyła |
rozszerzyłoby się by się rozszerzyło |
rozszerzyliby się by się rozszerzyli |
rozszerzyłyby się by się rozszerzyły |
bezosobnik: rozszerzono by się
bezokolicznik: rozszerzyć się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
rozszerzywszy się
gerundium: rozszerzenie się
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozszerzenie się |
rozszerzenia się |
| D. | rozszerzenia się |
rozszerzeń się |
| C. | rozszerzeniu się |
rozszerzeniom się |
| B. | rozszerzenie się |
rozszerzenia się |
| N. | rozszerzeniem się |
rozszerzeniami się |
| Ms. | rozszerzeniu się |
rozszerzeniach się |
| W. | rozszerzenie się |
rozszerzenia się |
odpowiednik aspektowy: rozszerzać się
Składnia
| Rznieżywotny | + | rozszerzyć się | + |
|
2. o zakresie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | poszerzyć się |
Połączenia
- bunt, komunizm, konflikt, kryzys, protest, strajk, system rozszerzył się; idea, wojna rozszerzyła się; powstanie rozszerzyło się; czyjeś kompetencje, walki rozszerzyły się
- rozszerzyć się na całą Azję, na Europę, na Francję, na cały kraj; na Wchodzie, na Zachodzie
Cytaty
|
Niepojęty spisek detalicznych graczy rozszerzył się na całą Azję. źródło: NKJP: Jacek Dukaj: Czarne oceany, 2001 |
|
|
Na skutek nieistotnego konfliktu na uniwersytecie w Nanterre nastąpił strajk studentów, który rozszerzył się na cały Paryż, potem na całą Francję. źródło: NKJP: Andrzej Krzywicki: Diabelski młyn, 2005 |
|
|
Nestorianizm wywodzący się ze szkoły antiocheńskiej rozszerzył się na Wschodzie poza granicami imperium rzymskiego. źródło: NKJP: Daniel Olszewski: Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, 1996 |
|
|
Wielki kryzys gospodarczy zaczął się w Stanach Zjednoczonych w roku 1928 spadkiem cen rolnych, a kilka miesięcy później rozszerzył się na różne państwa Europy Zachodniej. źródło: NKJP: Feliks Jabłkowski: Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy: romans ekonomiczny, 2005 |
|
|
Modyfikowana genetycznie kukurydza może w perspektywie 2020 roku zapewnić o 20 procent większą plenność. Będzie poza tym odporna na susze i zasolenie gleby, a więc rozszerzy się zakres upraw. źródło: NKJP: Edwin Bendyk: Miłość, wojna, rewolucja: szkice na czas kryzysu, 2009 |
Odmiana
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 os. |
rozszerzę się |
rozszerzymy się |
|||
| 2 os. |
rozszerzysz się |
rozszerzycie się |
|||
| 3 os. |
rozszerzy się |
rozszerzą się |
|||
Czas przeszły
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozszerzyłem się +(e)m się rozszerzył |
rozszerzyłam się +(e)m się rozszerzyła |
rozszerzyłom się +(e)m się rozszerzyło |
rozszerzyliśmy się +(e)śmy się rozszerzyli |
rozszerzyłyśmy się +(e)śmy się rozszerzyły |
| 2 os. |
rozszerzyłeś się +(e)ś się rozszerzył |
rozszerzyłaś się +(e)ś się rozszerzyła |
rozszerzyłoś się +(e)ś się rozszerzyło |
rozszerzyliście się +(e)ście się rozszerzyli |
rozszerzyłyście się +(e)ście się rozszerzyły |
| 3 os. |
rozszerzył się |
rozszerzyła się |
rozszerzyło się |
rozszerzyli się |
rozszerzyły się |
bezosobnik: rozszerzono się
Tryb rozkazujący
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| 1 os. |
rozszerzmy się |
|
| 2 os. |
rozszerz się |
rozszerzcie się |
Tryb warunkowy
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| m | ż | n | mo | -mo | |
| 1 os. |
rozszerzyłbym się bym się rozszerzył |
rozszerzyłabym się bym się rozszerzyła |
rozszerzyłobym się bym się rozszerzyło |
rozszerzylibyśmy się byśmy się rozszerzyli |
rozszerzyłybyśmy się byśmy się rozszerzyły |
| 2 os. |
rozszerzyłbyś się byś się rozszerzył |
rozszerzyłabyś się byś się rozszerzyła |
rozszerzyłobyś się byś się rozszerzyło |
rozszerzylibyście się byście się rozszerzyli |
rozszerzyłybyście się byście się rozszerzyły |
| 3 os. |
rozszerzyłby się by się rozszerzył |
rozszerzyłaby się by się rozszerzyła |
rozszerzyłoby się by się rozszerzyło |
rozszerzyliby się by się rozszerzyli |
rozszerzyłyby się by się rozszerzyły |
bezosobnik: rozszerzono by się
bezokolicznik: rozszerzyć się
imiesłów przysłówkowy uprzedni:
rozszerzywszy się
gerundium: rozszerzenie się
rodzaj gramatyczny: dk
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| M. | rozszerzenie się |
rozszerzenia się |
| D. | rozszerzenia się |
rozszerzeń się |
| C. | rozszerzeniu się |
rozszerzeniom się |
| B. | rozszerzenie się |
rozszerzenia się |
| N. | rozszerzeniem się |
rozszerzeniami się |
| Ms. | rozszerzeniu się |
rozszerzeniach się |
| W. | rozszerzenie się |
rozszerzenia się |
odpowiednik aspektowy: rozszerzać się
Składnia
| Rznieżywotny | + | rozszerzyć się | + |
(GDZIE)
|