UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zdolny

Chronologizacja

1619, SStp

Pochodzenie

Przymiotnik z przyrostkiem -ny < *-ьnъ od przedrostkowego zdołać (zob.)

1. utalentowany

Definicja

taki, który ma talent i szybko się uczy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	uzdolniony
	sprzeczne:	niezdolny

Połączenia

zdolny chłopak, chłopiec, człowiek, młodzieniec; absolwent, matematyk, naukowiec, student, uczeń; aktor, architekt, kompozytor, malarz, pisarz, poeta, reżyser; dowódca, dyplomata, oficer, polityk; adwokat, inżynier, lekarz, menadżer, piłkarz, prawnik; zdolna dziewczyna, młodzież; zdolne dziecko; zdolni artyści, gimnazjaliści, juniorzy
piekielnie, przeciętnie zdolny
zdolny i ambitny, zdolny i inteligentny, zdolny i pracowity, zdolny i rzetelny, zdolny i utalentowany, zdolny i wykształcony; młody i zdolny
bardzo, niesłychanie, niezwykle, szczególnie, wybitnie, wyjątkowo; niewątpliwie zdolny

Cytaty

	Działają 24 studenckie koła naukowe, w których realizuje swoje pasje bardzo wielu zdolnych studentów. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 06.06.2000
	[...] rynek chłonie ludzi zdolnych i wykształconych. Studenci o tym wiedzą, stąd ogromny napór na studia elitarne [...]. źródło: NKJP: Maria Kruczkowska: Pałac dla zdolnych, Magazyn nr 39 dodatek do Gazety Wyborczej, 1997-09-26
	Okazał się zdolnym dowódcą: zatrzymał ofensywę Szwedów, rozbijając gen. Gustawa Horna w październiku 1625 r. w bitwie pod Listenhoff. źródło: NKJP: Gustaw II Adolf zdobywa Inflanty, Dziennik Polski, 2001-03-23
	Generał Rommel, uchodzący za wyjątkowo zdolnego taktyka działań pancernych, nie zawiódł oczekiwań wodza. źródło: NKJP: Franciszek Ryszka: Noc i mgła: Niemcy w okresie hitlerowskim, 1997
	Ucząc, nie wolno hołubić tylko niektórych, dlatego, że są zdolniejsi. Nauczyciel powinien poznać wszystkich uczniów. źródło: NKJP: Anna Cieślikiewicz: Lubią młodzież i swój zawód, Echo Dnia, 2005-10-14

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zdolny	zdolny	zdolny	zdolne	zdolna
D.	zdolnego	zdolnego	zdolnego	zdolnego	zdolnej
C.	zdolnemu	zdolnemu	zdolnemu	zdolnemu	zdolnej
B.	zdolnego	zdolnego	zdolny	zdolne	zdolną
N.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolną
Ms.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnej
W.	zdolny	zdolny	zdolny	zdolne	zdolna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zdolni	zdolni	zdolne	zdolne
D.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolnych
C.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym
B.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolne
N.	zdolnymi	zdolnymi	zdolnymi	zdolnymi
Ms.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolnych
W.	zdolni	zdolni	zdolne	zdolne

Stopień wyższy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zdolniejszy	zdolniejszy	zdolniejszy	zdolniejsze	zdolniejsza
D.	zdolniejszego	zdolniejszego	zdolniejszego	zdolniejszego	zdolniejszej
C.	zdolniejszemu	zdolniejszemu	zdolniejszemu	zdolniejszemu	zdolniejszej
B.	zdolniejszego	zdolniejszego	zdolniejszy	zdolniejsze	zdolniejszą
N.	zdolniejszym	zdolniejszym	zdolniejszym	zdolniejszym	zdolniejszą
Ms.	zdolniejszym	zdolniejszym	zdolniejszym	zdolniejszym	zdolniejszej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zdolniejsi	zdolniejsi	zdolniejsze	zdolniejsze
D.	zdolniejszych	zdolniejszych	zdolniejszych	zdolniejszych
C.	zdolniejszym	zdolniejszym	zdolniejszym	zdolniejszym
B.	zdolniejszych	zdolniejszych	zdolniejszych	zdolniejsze
N.	zdolniejszymi	zdolniejszymi	zdolniejszymi	zdolniejszymi
Ms.	zdolniejszych	zdolniejszych	zdolniejszych	zdolniejszych

2. umiejący

Definicja

taki, który potrafi coś zrobić

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

sprzeczne:

niezdolny

Połączenia

zdolny człowiek, mężczyzna; gatunek; zdolna istota, jednostka, osoba; struktura, władza; maszyna; energia, siła; zdolne urządzenie
zdolny do działania, do gry, do obrony, do pracy, do walki, do współdziałania, do współpracy; do lotu; do bohaterstwa, do jakichś czynów, do poświęceń; do realizacji czegoś, do stworzenia czegoś, do tworzenia czegoś; do przeciwstawienia się czemuś, do przezwyciężenia czegoś, do rozwiązywania problemów; do myślenia, do refleksji, do wymyślenia czegoś; do miłości, do odczuwania, do przeżywania
zdolny wypowiedzieć coś, wyrazić coś; udźwignąć coś, unieść coś; stworzyć coś, urzeczywistnić coś, wykonać coś, wyprodukować coś, wytworzyć/wytwarzać coś; pokonać coś, powstrzymać coś, przeciwstawić się czemuś, przezwyciężyć coś, sprostać czemuś, stawić czoła czemuś; dostrzec coś, odróżnić coś, określić coś; pojąć coś, wymyślić coś, zrozumieć coś; kochać, zabić, żyć; pomieścić kogoś/coś
potencjalnie zdolny
całkowicie zdolny

Cytaty

	Potrzebny jest [...] silny rząd zdolny do działań energicznych. źródło: NKJP: Aleksander Hall: Cel - silny rząd, Gazeta Wyborcza, 1997-10-11/1997-10-12
	[...] samodzielną działalność gospodarczą podejmują raczej ludzie silni i odporni, zdolni do walki z przeciwnościami. źródło: NKJP: Maria Jarosz: Samobójstwa: ucieczka przegranych, 1997
	Oni dosłownie byli zdolni zabić kogoś lub ryzykować własne życie w obronie tego, co uważali za słuszne, dobre lub sprawiedliwe. źródło: NKJP: Wiktor Osiatyński: O zbrodniach i karach, 2003
	Zdaniem komentatorów, stworzenie w litewskim sejmie większości zdolnej obalić prezydenta wcale nie będzie proste [...]. źródło: NKJP: Impeachment po litewsku, Dziennik Polski, 2003-12-13
	W wyniku doboru naturalnego powstały kompozycje gatunków zdolne do wspólnego bytowania w konkretnym środowisku. źródło: NKJP: Krystyna Falińska: Ekologia roślin, 1997

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zdolny	zdolny	zdolny	zdolne	zdolna
D.	zdolnego	zdolnego	zdolnego	zdolnego	zdolnej
C.	zdolnemu	zdolnemu	zdolnemu	zdolnemu	zdolnej
B.	zdolnego	zdolnego	zdolny	zdolne	zdolną
N.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolną
Ms.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnej
W.	zdolny	zdolny	zdolny	zdolne	zdolna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zdolni	zdolni	zdolne	zdolne
D.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolnych
C.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym
B.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolne
N.	zdolnymi	zdolnymi	zdolnymi	zdolnymi
Ms.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolnych
W.	zdolni	zdolni	zdolne	zdolne

Składnia

	+	zdolny	+	do CZEGO
szyk: tylko postpozycja
	+	zdolny	+	BEZOKOLICZNIK
szyk: tylko postpozycja

3. nadający się

Definicja

taki, o którym stwierdzono, że nadaje się do tego, żeby coś robić

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii jakość i intensywność

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	zdatny
	sprzeczne:	niezdatny, niezdolny

Połączenia

zdolny do pracy, do wykonywania czegoś; do odbycia służby wojskowej, do pełnienia jakiejś funkcji/służby, do służby wojskowej

Cytaty

Lekarze stwierdzili, że jest zdrowy psychicznie i zdolny do pełnienia funkcji wychowawcy.

źródło: NKJP: Hubert Woźniak: Były szef polskiego więziennictwa przed sądem, Gazeta Wyborcza, 1996-04-16

Szkoleniem poborowych w obronie cywilnej mogą być objęte również kobiety uznane za zdolne do służby wojskowej.

źródło: NKJP: Dz.U. z 1967r. Nr 44, poz. 220

Człowiek strasznie źle się z tym czuje i nie ma żadnego uzasadnienia, aby otrzymywał od państwa pieniądze za darmo, jeżeli jest zdolny do wykonywania pracy.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 28.09.1994

Odmiana

część mowy: przymiotnik

Stopień równy

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	zdolny	zdolny	zdolny	zdolne	zdolna
D.	zdolnego	zdolnego	zdolnego	zdolnego	zdolnej
C.	zdolnemu	zdolnemu	zdolnemu	zdolnemu	zdolnej
B.	zdolnego	zdolnego	zdolny	zdolne	zdolną
N.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolną
Ms.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnej
W.	zdolny	zdolny	zdolny	zdolne	zdolna

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	zdolni	zdolni	zdolne	zdolne
D.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolnych
C.	zdolnym	zdolnym	zdolnym	zdolnym
B.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolne
N.	zdolnymi	zdolnymi	zdolnymi	zdolnymi
Ms.	zdolnych	zdolnych	zdolnych	zdolnych
W.	zdolni	zdolni	zdolne	zdolne

Składnia

	+	zdolny	+	do CZEGO
szyk: tylko postpozycja

Frazeologizmy

zdolny do wszystkiego

Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2024