UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

zdolność

Chronologizacja

1642, Kart XVII-XVIII

Pochodzenie

Zob.  zdołać 

1. talent

Definicja

cecha kogoś, kto szybko się uczy i łatwo wykonuje pewne czynności

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Połączenia

  • ludzka; naturalna, przyrodzona zdolność; duże, ogromne, wielkie; małe; indywidualne, własne; wrodzone; fenomenalne, nadnaturalne, nadzwyczajne, niepospolite, nieprzeciętne, niezwykłe, specjalne, szczególne, wybitne, wyjątkowe zdolności; zdolności aktorskie, artystyczne, manualne, muzyczne, plastyczne, twórcze; intelektualne, matematyczne, poznawcze, umysłowe; językowe, werbalne; dyplomatyczne, organizacyjne, organizatorskie, przywódcze, wojskowe; paranormalne, parapsychiczne; adaptacyjne, przystosowawcze
  • zdolności ucznia
  • zdolności do nauk ścisłych
  • zdolności i możliwości, zdolności i siły, zdolności i umiejętności, zdolności i zainteresowania; inteligencja i zdolności, talenty i zdolności, wiedza i zdolności
  • poziom, rozwój, wzrost zdolności
  • wiara w zdolności
  • pozbawiony zdolności
  • mieć, posiadać; rozwijać zdolności; ograniczenie, rozwijanie, wykorzystanie zdolności
  • wykazać się, wyróżniać się; obdarzony zdolnościami

Cytaty

Byli pełni zachwytu dla zdolności aktorskich dzieci, które w zaledwie trzy tygodnie były w stanie przygotować tak wspaniałe przedstawienie.

źródło: NKJP: (E.H.): Uczniowskie jasełka, Nowiny Raciborskie, 2003-01-01

Za uczennicę wyróżniającą się zdolnościami plastycznymi i pasją artystyczną została uznana Ania Sidor z II klasy gimnazjalnej.

źródło: NKJP: Koncertowy koniec nauki, Dziennik Polski, 2001-06-20

Tytuł niekwestionowanego przywódcy wojennego Seminoli osiągnął wyłącznie dzięki bitności, odwadze i zdolnościom dowódczym.

źródło: NKJP: Zbigniew Teplicki: Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994

[...] u osób leworęcznych częściej niż u osób praworęcznych występują alergie i dysleksja, ale z drugiej strony również częstsze są u nich wybitne zdolności do matematyki.

źródło: NKJP: Jerzy Duszyński: O tym trudno myśleć, ale jednak trzeba, Magazyn nr 23 dodatek do Gazety Wyborczej, 1997-06-06

Gdzie się podziała przysłowiowa zdolność żydowska, jeżeli po wiekach przebywania na tej ziemi nie mogli się nauczyć polskiego języka.

źródło: NKJP: Julian Stryjkowski: Echo, 1988

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. zdolność
 zdolności
D. zdolności
 zdolności
C. zdolności
 zdolnościom
B. zdolność
 zdolności
N. zdolnością
 zdolnościami
Ms. zdolności
 zdolnościach
W. zdolności
 zdolności

Inne uwagi

Zwykle lm

Składnia

bez ograniczeń + zdolność +
(do CZEGO)

2. umiejętność

Definicja

cecha kogoś lub czegoś będącego w stanie coś zrobić

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności

Relacje znaczeniowe

sprzeczne:  niezdolność

Połączenia

  • całkowita, duża; ograniczona, słaba; cudowna zdolność
  • zdolność człowieka, dziecka, jednostki, odbiorcy; organizmu, roślin; działania, posługiwania się czymś; produkcji, tworzenia, wytwarzania czegoś; lotu, poruszania się, ruchu; mówienia; dostrzegania czegoś, obserwacji, postrzegania, widzenia; koncentracji, myślenia, pojmowania, rozpoznania czegoś, rozumienia, uczenia się; oceny, rozróżniania; odczuwania, współodczuwania; jasnowidzenia, przewidywania; adaptacji, przystosowania się, regeneracji, rozmnażania, rozwoju; hamowania
  • zdolność do działania, do podejmowania czegoś, do realizacji czegoś, do współdziałania, do wysiłku; do tworzenia, do wytwarzania czegoś; do lotu; do koncentracji, do myślenia; do empatii, do kochania, do miłości, do odczuwania, do poświęceń; do kompromisu, do konkurowania, do wyboru; do regeneracji
  • brak, utrata zdolności
  • wpływ na zdolność
  • mieć, posiadać, zachować; odzyskać; obniżać, odbierać, stracić, tracić, utracić, zatracić zdolność
  • obdarzony zdolnością
  • wpływać na zdolność

Cytaty

[...] wszystkie swoiste cechy języka kształtują się w procesie jego używania, ale samą zdolność mówienia dostajemy od natury.

źródło: NKJP: Leszek Kołakowski: Bergson, 1997

Za śmierć uważa się moment, w którym organizm traci zdolność do utrzymywania biologicznej równowagi.

źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1995

Dojrzałe osobniki roślin wieloletnich charakteryzuje zdolność do wytwarzania nowych pędów, rozet lub kęp (trawy) [...].

źródło: NKJP: Krystyna Falińska: Ekologia roślin, 1997

[...] handlem zajmowała się stosunkowo wąska grupa bogatych kupców o rzadkich dla reszty mieszczan umiejętnościach: zdolności przewidywania koniunktury, znajomości cen, walut obcych, towarów i rynków.

źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych, 2005

Człowiek o dojrzałej osobowości charakteryzuje się zdolnością do radzenia sobie z sytuacją trudną oraz umiejętnością akceptowania swoich stanów emocjonalnych.

źródło: NKJP: Teresa Rostowska: Konflikt międzypokoleniowy w rodzinie: analiza psychologiczna, 2001

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. zdolność
 zdolności
D. zdolności
 zdolności
C. zdolności
 zdolnościom
B. zdolność
 zdolności
N. zdolnością
 zdolnościami
Ms. zdolności
 zdolnościach
W. zdolności
 zdolności

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + zdolność +
CZEGO
bez ograniczeń + zdolność +
do CZEGO

3. zdatność

Definicja

to, że dana osoba może wykonywać czynności, których charakter i zakres określa sąsiadujący przymiotnik albo rzeczownik

Noty o użyciu

Wchodzi w skład terminów specjalistycznych, np.  zdolność prawna ,  zdolność procesowa ,  zdolność rozrodcza , zdolność kredytowa ,  zdolność rozdzielcza . 

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Funkcjonowanie państwa urzędy i ich funkcjonowanie

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa regulacje prawne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  zdatność
sprzeczne:  niezdatność, niezdolność

Połączenia

  • zdolność kredytowa, płatnicza, podatkowa; produkcyjna
  • zdolność do pracy, do służby, do sprawowania jakiejś funkcji, do wykonywania pracy; do czynności prawnych
  • ocena, świadectwo, utrata zdolności
  • utracić zdolność; odzyskanie, przywrócenie zdolności

Cytaty

Organami uprawnionymi do oceny zdolności do wykonywania zatrudnienia i zaliczania do jednej z grup inwalidzkich są komisje lekarskie do spraw inwalidztwa i zatrudnienia.

źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 09.06.1995

Aż 85 procent poborowych z województwa świętokrzyskiego dostało w tym roku najwyższą kategorię A zdolności do służby wojskowej.

źródło: NKJP: Małgorzata Pawelec: Armia chce najlepszych, Echo Dnia, 2005-08-08

Inwalida wojenny może być poddany specjalnemu leczeniu, przeszkoleniu oraz usprawnieniu [...] w celu całkowitego lub częściowego przywrócenia zdolności do pracy [...].

źródło: NKJP: Dz.U. z 1974r. Nr 21, poz. 117

Kwota będzie jednakowa dla studenta o zdolności kredytobiorczej i dla tego, który korzysta z tak zwanego gwaranta zastępczego [...].

źródło: NKJP: Bliżej do uczelni, Dziennik Polski, 2002-09-20

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. zdolność
 zdolności
D. zdolności
 zdolności
C. zdolności
 zdolnościom
B. zdolność
 zdolności
N. zdolnością
 zdolnościami
Ms. zdolności
 zdolnościach
W. zdolności
 zdolności

Inne uwagi

Zwykle lp

Składnia

bez ograniczeń + zdolność +
do CZEGO
bez ograniczeń + zdolność +
JAKA
Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2024
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN