Pochodzenie
psł. *o, *obь
Postać prasłowiańska *o powstała prawdopodobnie z *ob z zanikiem -b przed spółgłoskami (Bor)
1. o Basi, o wyjeździe
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji: czynność epistemiczno-mowna - obiekt tej czynności
Cytaty
|
Nawet on mnie okłamuje - myślał o Smolorzu. - Nawet on, który mi tyle zawdzięcza. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Koniec świata w Breslau, 2003 |
|
|
ALA - No, bo wyrażasz się o twoim ojcu tak jakoś staroświecko. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1964 |
|
|
Panna coś bełkocze o wyjeździe, Paryżu, Zakopanem, pracy w agencji reklamowej. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
Co Pan sądzi o „szkole Joniaka”? źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą: rozmowy z artystami, 1998 |
|
|
O przejściu zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i wynikających z tego skutkach dla przejmowanych pracowników w zakresie ich stosunków pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracowników na piśmie [...] źródło: NKJP: Sejm RP: Kodeks Pracy |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| o KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz oznaczający obiekt konkretny lub pojęciowy, temat wypowiedzi, Rz odczasownikowy lub Zd. składnikowe to, że _ |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
2. oparł się o ścianę
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji przestrzennej
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | w |
Cytaty
|
- Króliki tu nie popasają - odparła opierając się biodrem o krzesło. źródło: NKJP: Krystyna Boglar: Zobaczysz, że pewnego dnia..., 1996 |
|
|
W wejściu prawie potknął się o trzymającego halabardę rycerza, a właściwie pustą zbroję. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
A zaraz potem, nadal czekając na wytęskniony autobus, doczekał się gwałtownego deszczu, którego wielkie krople zaczęły uderzać o szybę. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003 |
|
|
Kalendarz ze skreślonym wtorkiem kołysze się na boki, magiczny symbol meksykański stuka o ścianę drewnem krzyża, zegar wskazuje czwartą z minutami. źródło: NKJP: Andrzej Urbańczyk: Dziękuję ci, Pacyfiku, 1985 |
|
|
Tuż przed bramą złomiarz rzucił za siebie torbę, która z brzękiem walnęła o asfalt. źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Przystanek Śmierć, 2007 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| o KOGO / CO w pozycji prawostronnej: Rz oznaczający obiekt lub powierzchnię |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
3. wzrosło o dwa stopnie
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik stopnia
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | równo II |
Cytaty
|
Wróblewski był o rok młodszy ode mnie, miał już za sobą studia z historii sztuki. źródło: NKJP: Barbara Ziembicka: Najprostszą drogą: rozmowy z artystami, 1998 |
|
|
Najważniejsze dla nich było to, że w okresie 1970-1977 wydobycie węgla kamiennego w Polsce wzrosło ze 140,1 do 186 mln ton, czyli o jedną trzecią, zatrudnienie wzrosło z 330,5 tys. do 352 tys. ludzi. źródło: NKJP: Jarosław Józef Szczepański: Górnik polski, 2005 |
|
|
Nieznajomy był szybszy, o wiele szybszy. źródło: NKJP: Mariusz Sieniewicz: Czwarte niebo, 2003 |
|
|
Jeszcze nie wynalazłem nowego prochu, ale jestem o krok od tego. źródło: NKJP: Mieczysław Maliński: Zamyślenia, 1998 |
|
|
Jeśliby przyjąć, że ślimaki różnią się od jednotarczowców asymetrią ciała, a zwłaszcza występowaniem tzw. torsji fizjologicznej (skręcenia części ciała zawartej w muszli o 180°w stosunku do położenia pierwotnego), źródło: NKJP: Jerzy Dzik: Dzieje życia na ziemi: wprowadzenie do paleobiologii, 1992 |
Odmiana
część mowy: operator metapredykatywny
podklasa: operator gradacji
Składnia
| o _ Licz., Rz. - cecha parametryczna, określenie liczby obiektów |
|||
|
ograniczenia zakresu użycia:
nie: z Cz., Przym., Przysł.
nie: z cechami nazywającymi stany rzeczy |
|||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
|||
4. o północy
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik lokalizacji w czasie
Cytaty
|
Słońce wzeszło dzisiaj o 5 i 46 minut, zajdzie zaś o 18 i 56 minut. źródło: NKJP: Christian Skrzyposzek: Wolna Trybuna, 1985 |
|
|
Wyruszyliśmy tego samego wieczoru i po dwunastu godzinach nieprzerwanego marszu, mniej więcej o siódmej rano, kiedy zaczęło świtać, mieliśmy czterdzieści cztery kilometry za sobą. źródło: NKJP: Christian Skrzyposzek: Wolna Trybuna, 1985 |
|
|
To tylko dwadzieścia kilometrów, ale jeżeli jest południe, to dopiero o zmierzchu Janek dotrze na miejsce. źródło: NKJP: Andrzej Stasiuk: Opowieści galicyjskie, 1955 |
|
|
O wschodzie słońca zostawiłem mojego człowieka. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1979 |
|
|
Rozkład dnia? O której profesor wraca z fabryki? O której kładzie się spać? źródło: NKJP: Andrzej Zbych (Andrzej Szypulski, Zbigniew Safjan): Stawka większa niż życie, 1967 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| o KIM / CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający punkt w czasie |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
5. dziewczyna o perłowych włosach
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik cechy
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | z |
Cytaty
|
Zrozumiałem też, że skoro nie jestem wysokim blondynem o wywiniętych wargach, to nie mogłem tamtego zastąpić. źródło: NKJP: Mariusz Cieślik: Śmieszni kochankowie, 2004 |
|
|
Nasze prace były również publikowane w czasopismach o zasięgu ogólnopolskim oraz referowane na wielu konferencjach naukowo-technicznych. źródło: NKJP: Joanna Kośmider, Barbara Mazur-Chrzanowska, Bartosz Wyszyński: Odory, 2002 |
|
|
Scena przedstawia wnętrze dużego pokoju o wysokim suficie. źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Tango, 1964 |
|
|
Było to więc wydarzenie o wymiarze historycznym, ale Lone, jako dama dworu, bez reszty była zaprzątnięta swoim romansem. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
Zdarzało się również, że człowiek o ukształtowanych już potrzebach homoseksualnych skłaniał do praktyk homoseksualnych więźnia o normalnych skłonnościach. źródło: NKJP: Anna Pawełczyńska: Wartości a przemoc: zarys socjologicznej problematyki Oświęcimia, 1973 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| o CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający cechę |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
6. chodzi o kulach
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik relacji czynność - środek czynności
Cytaty
|
- Alfred mówił, że chodzisz o kulach - powiedziała Surmowa. - Widzę, że trochę przesadził. źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996 |
|
|
Zamknę cię w lochu o chlebie i wodzie, wyrodna dziewucho! źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004 |
|
|
Mieszkał z matką, pili oboje, ona nie chciała nawet słyszeć o podłączeniu prądu, mówiła, że jej wystarczy o świeczce do śmierci. źródło: NKJP: Beata Kosińska: Jutro będzie lepszy dzień: Gazeta Krakowska, 2006-12-27 |
Odmiana
część mowy: przyimek
Składnia
| o CZYM w pozycji prawostronnej: Rz. oznaczający narzędzie lub środek czynności |
||
| szyk: względem frazy czasownikowej zmienny: neutralna postpozycja względem frazy rzeczownikowej stały: bezpośrednia antepozycja |
7. mieszka o, tam
Definicja
Kategoria znaczeniowa
wykładnik wskazania
Relacje znaczeniowe
| (quasi)synonimy: | oto II |
Cytaty
|
Zaczekałam, aż mój dyżur się skończy, wyjęłam ją z łóżeczka i włożyłam do sportowej torby... O - Karina wskazała palcem - tu stoi, w kącie. źródło: NKJP: Bronisław Świderski: Słowa obcego, 1998 |
|
|
- Tu. O! Brakuje. Wybili, panie, za wolność! źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Opowiadania 1974-1979, 1979 |
|
|
BARTODZIEJ - Pomyliło mi się, chciałem co innego. O, na przykład to: (nuci) „Pamiętasz, była jesień, mały hotel Pod Różami. Staruszek portier...” źródło: NKJP: Sławomir Mrożek: Teatr 1 (Miłość na Krymie 1993, Wdowy 1992, Portret 1987, Kontrakt 1986), 1986 |
|
|
A dowiedzieli się tego od osoby, która, o, tam mieszka. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Wieża Jaskółki, 1997 |
|
|
I tak ona o tych moich włosach, że stanowczo za duże, że dla chłopca w moim wieku najbardziej odpowiednio byłoby na krótko, z niewielką grzywką nad czołem, o, taką [...]. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Widnokrąg, 1996 |
Odmiana
część mowy: partykuła
podklasa: egzemplifikacji
Składnia
| o _ z wyrażeniami wskazującymi w Zd. ozn. |
||
| szyk: stały: antepozycja |