pasywizm

Najpoważniejszym [...] problemem polskich transformacyjnych wyborów jest wysoka absencja, [...] obok kilku innych cech wyborców, stanowi argument na rzecz tezy o „niekompetencji cywilizacyjnej społeczeństwa polskiego, której głównym korelatem w sferze polityki jest właśnie pasywizm obywateli i ich brak zainteresowania sprawami publicznymi.

źródło: NKJP: Magda Huzarska-Szumiec: Czarne korzenie, Gazeta Krakowska, 2007-06-11

Antropologia widziana w tym „polskim” kształcie nabierała wyrazu apoteozy życia heroicznego przeciwstawionego pasywizmowi, była apoteozą życia zmuszającego jednostkę do dokonywania, za cenę ogromnych wyrzeczeń, indywidualnych wyborów, i to dokonywanych w poczuciu odpowiedzialności za siebie i za zbiorowość.

źródło: NKJP: Ireneusz Bittner: U podstaw antropologii filozoficznej polskiego romantyzmu, 1998

To jest odwieczny spór: aktywizm czy pasywizm? Z jednej strony często nam się zarzuca, że jesteśmy zbyt aktywni, a z drugiej, że zbyt pasywni.

źródło: NKJP: 38. posiedzenie Senatu RP, stenogram, wersja robocza

Podczas gdy Mickiewicz przyrównywał Polskę z racji jej zaznanych ze strony zaborców cierpień do „Chrystusa narodów”, Słowacki przeciwstawił tej formule hasło „Polska Winkelriedem narodów”. Starał się on w ten sposób przezwyciężyć głęboki cierpiętniczy pasywizm, jaki - jego zdaniem - tkwił w poetyckiej koncepcji mesjanizmu zaprezentowanej przez Mickiewicza w „Dziadach”:

źródło: NKJP: Witold P. Glinkowski, Adam Nowaczyk, Józef Piórczyński (red.): Rozum w dziejach: księga jubileuszowa profesora Ryszarda Panasiuka,

W okresie Młodej Polski zaszło w literaturze charakterystyczne przesunięcie: od pasywizmu, czyli dekadenckiej bierności, do aktywizmu, czyli włączania się w historyczne procesy i akcentowania czynnej roli sztuki i artysty.

źródło: NKJP: Michał Głowiński: Ekspresja i empatia, 1997