UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

patriarchat

Chronologizacja

1851, J. Moraczewski, "Polska w złotym wieku", books.google.pl

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. patriarchat
patriarchaty
D. patriarchatu
patriarchatów
C. patriarchatowi
patriarchatom
B. patriarchat
patriarchaty
N. patriarchatem
patriarchatami
Ms. patriarchacie
patriarchatach
W. patriarchacie
patriarchaty

Inne uwagi

Zwykle lp

Pochodzenie

niem. Patriarchat

z łac. patriarcha 'głowa rodu, patriarcha'

Pierwotnym źródłem jest gr. patriárchēs 'głowa rodu, patriarcha'

1. ustrój

Definicja

forma organizacji społeczeństwa, w której dominującą rolę w stosunkach rodzinnych i społecznych pełni mężczyzna

Wymowa

[patrjarchat] lub [patryjarchat]

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina relacje rodzinne

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Relacje znaczeniowe

antonimy:  matriarchat

Połączenia

  • patriarchat i matriarchat

Cytaty

Ze wspomnień mamy pamiętam, że w ich rodzinnym domu panował patriarchat. Dziadek lubił dyscyplinę. Babcia nie raz ukrywała swoje pociechy pod spódnicę, aby uniknęły modnej wówczas kary, jaką było klęczenie na grochu.

źródło: NKJP: Dittmer Magda: Nos po wielkim przodku, Dziennik Bałtycki, 2011

Nie zapominajmy, że przed patriarchatem był matriarchat. To, którą płeć uważa się za silniejszą, jest więc uwarunkowane kulturowo, nie rządzi tym żadne naturalne ani boskie prawo. Fundamentem, na którym zbudowany został patriarchat, było odkrycie roli mężczyzny w prokreacji.

źródło: NKJP: Katarzyna Bielas: Z Wojciechem Eichelbergerem rozmawia Katarzyna Bielas, Gazeta Wyborcza, 1996-12-06

Patriarchat sprzyja wychowywaniu młodych mężczyzn w kulcie ryzyka, okazywania agresji fizycznej i tłumienia uzewnętrzniania emocji.

źródło: NKJP: (AS): Zgubna dominacja, Dziennik Zachodni, 2006-03-10

Istnieje wiele rozwiązań podstawowych konfliktów między naszymi potrzebami w postaci wielu możliwych względnie stabilnych ustrojów społecznych. W zakresie tego, co związane z rozmnażaniem, są to między innymi takie typy systemowe, jak patriarchat, matriarchat, wielożeństwo, wielomęstwo, monogamia, małżeństwo inkluzywne i ekskluzywne. To, które z tych systemów znajdą zastosowanie w danej społeczności, jest zasadniczo kwestią przypadku.

źródło: NKJP: Roman Godlewski: Natura i kultura, Akant, 2010-01

W Polsce, tak jak w większości społeczeństw, obowiązuje patriarchat, czyli rolą ojca jest zapewnienie bytu rodzinie, ale nie zawsze uczestniczy on w wychowaniu swoich dzieci. Dlatego Dzień Ojca jest świętem symbolicznym i nic nie zmienia w życiu rodzin.

źródło: NKJP: Joanna Leszczyńska: Dr Andrzej Rostocki, socjolog z UŁ: - Mężczyźni nie zdają sobie sprawy, jak wiele tracą, nie uczestnicząc w wychowaniu dziecka. Ojciec trochę zapomniany?, Dziennik Łódzki, 2003-06-23

2. godność patriarchy

Definicja

rel. 
godność i władza patriarchy - najwyższego dostojnika duchownego w Kościołach prawosławnych

Wymowa

[patrjarchat] lub [patryjarchat]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół miejsca i instytucje związane z religią i kościołem

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  urząd

Cytaty

Kościół prawosławny w Polsce otrzymał autokefalię od Patriarchatu Moskiewskiego, co związane było z koniecznością zrzeczenia się autokefalii otrzymanej od Patriarchatu Konstantynopola w 1924.

źródło: NKJP: Internet

Hierarchicznie Ruś została podporządkowana patriarchatowi w Konstantynopolu i otrzymała metropolię w Kijowie, której podlegały arcybiskupstwa w Czernihowie i Perejasławiu, oraz biskupstwa w Białogrodzie, Nowogrodzie i Połocku.

źródło: NKJP: Internet

3. w Kościołach prawosławnych

Definicja

rel. 
niezależny ośrodek zarządzany przez patriarchę - najwyższego dostojnika duchownego w Kościołach prawosławnych

Wymowa

[patrjarchat] lub [patryjarchat]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół miejsca i instytucje związane z religią i kościołem

Połączenia

  • patriarchat konstantynopolitański, moskiewski
  • patriarchat Moskwy

Cytaty

Metropolita Dionizy odsuwał podanie do wiadomości publicznej decyzji Konstantynopola, a gdy ustalono termin przyjazdu delegacji patriarchatu konstantynopolitańskiego na uroczystość wręczenia dokumentów autokefalicznych, próbował wyjechać na leczenie, by nie wziąć w niej osobiście udziału.

źródło: NKJP: Adam Szostkiewicz: Cerkiew bez Moskwy, Polityka nr 2365, 2002-08-31

My głosowaliśmy na Janukowycza, a nasi koledzy w Kijowie - na Juszczenkę. Ale wojny między nami nie ma - zapewnia Nikita P., duchowny prawosławny patriarchatu moskiewskiego, który przygotowuje w stacji programy religijne.

źródło: NKJP: Jagienka Wilczak: Na wschodzie bez zmian, Polityka nr 2482, 2004-12-11

Za zwierzchnika Kościoła katolickiego, po raz pierwszy w historii, modlili się hierarchowie ukraińskiej Cerkwi prawosławnej Patriarchatu Kijowskiego. Mszę świętą w intencji Jana Pawła II odprawił w kijowskim soborze św. Włodzimierza patriarcha Filaret.

źródło: NKJP: (PAP): Papież całej ludzkości, Dziennik Polski, 2005-04-09

Ormiański patriarchat w Konstantynopolu powołał w 1461 roku sułtan Mehmed II.

źródło: NKJP: Internet

4. w Kościele katolickim

Definicja

ośrodek religijny zarządzany przez patriarchę - określonego biskupa w Kościele katolickim

Wymowa

[patrjarchat] lub [patryjarchat]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Religia – kościół miejsca i instytucje związane z religią i kościołem

Cytaty

W pierwszych wiekach chrześcijaństwa Rzym stanowił jeden z podstawowych ośrodków religijnych zwanych patriarchatami, na których czele, zgodnie z ówczesną organizacją stał patriarcha. Do Benedykta XVI tytuł Patriarchy był jednym ze zwyczajnych tytułów papieża.

źródło: NKJP: Internet

Data ostatniej modyfikacji: 03.01.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj