Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | sfinks |
sfinksy |
|
| D. | sfinksa |
sfinksów |
|
| C. | sfinksowi |
sfinksom |
|
| B. | sfinksa |
sfinksy |
|
| N. | sfinksem |
sfinksami |
|
| Ms. | sfinksie |
sfinksach |
|
| W. | sfinksie |
sfinksy |
Pochodzenie
gr. Sphínks
1. w sztuce
Definicja
Wymowa
[sfiŋks] lub [sfinks]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja wierzenia i przesądy
Połączenia
- kamienny sfinks
- piramidy i sfinksy
Cytaty
|
Spróbujcie sobie wyobrazić zwalisko granitowych ruin, zajmujących powierzchnię przeszło czterech kilometrów kwadratowych. Całe aleje kamiennych sfinksów, posągi faraonów wyższe od piętrowych domów, gęsty las niebotycznych kolumn o obwodach tak potężnych, że na wierzchołku każdej z nich mogłoby się rozsiąść swobodnie około stu osób. źródło: NKJP: Marian Brandys: Śladami Stasia i Nel, 1961 |
|
|
Nil płynie spokojnym nurtem, dostrzegam sfinksy, obeliski, majestatyczne kolumny. Widzę wspaniałe mury, zatłoczone świątynie, wyniosłe piramidy, labirynty. Święte miasto Memfis. źródło: NKJP: Witold Jabłoński: Dzieci nocy, 2001 |
|
|
Elementem wcześniejszego wystroju sali jest natomiast, pochodzący z czasów fundatora pałacu Kazimierza Bielińskiego, dość pokaźnych rozmiarów kamienny kominek ozdobiony stiukową dekoracją w postaci sfinksów, będących symbolem mądrości i rozkoszy cielesnych, oraz puttów. źródło: NKJP: Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Krzysztof Wesołowski: Znane i nieznane: rezydencje, ludzie, wydarzenia, 2001 |
2. człowiek
Definicja
Wymowa
[sfiŋks] lub [sfinks]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka określenia człowieka ze względu na jego usposobienie
Połączenia
- prawdziwy sfinks
Cytaty
|
Aleksander L. jest zupełnie inny. Prawdziwy sfinks - milczący i ponury. Skupiony jak bokser wagi ciężkiej, który tuż przed walką obmyśla taktykę pojedynku. Nieprzenikniona twarz. źródło: NKJP: Jacek Hugo-bader: Widok ze stuletniej morwy |
|
|
Człowiek z reguły nie ujawniający tego co czuje, jest emocjonalnym sfinksem. W kontakcie z drugim człowiekiem jest mało, albo zupełnie nieczytelny. źródło: NKJP: Bogusław Borys: Śmiech i łzy, Dziennik Bałtycki, 1998-09-05 |
3. kot
Definicja
Noty o użyciu
Wyraz używany jako składnik nazwy rasy, np.: doński sfinks .
Wymowa
[sfiŋks] lub [sfinks]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta domowe i hodowlane
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | kot |
Cytaty
|
W domu nie sprawiają większych kłopotów. Nie wymagają też zabiegów pielęgnacyjnych. Podobnie jak ekstrawagancki wygląd podobne jest też zachowanie sfinksów. Są skłonne do zabawy, łagodne w sposobie bycia, przywiązują się do ludzi. Są jednak uparte. źródło: NKJP: E. Podolska: Koty, Gazeta Poznańska, 2002-11-21 |
|
|
Sfinks nie posiada sierści, a na jego skórze znajduje się jedynie delikatny meszek, który w dotyku przypomina zamsz lub brzoskwinię i powoduje, że koty tej rasy są znacznie cieplejsze w dotyku od innych. źródło: Internet: e-lecznica.pl |
|
|
Pomarszczona i goła sylwetka sfinksa potrafi wzbudzać zachwyt albo obrzydzenie. Bez wątpienia jest to rasa dla kociego konesera. Jest ozdobą każdego domowego ogniska. Duże oczy i uszy kojarzą się z nietoperzem. źródło: Internet: mysphynx.eu |
4. motyl
Definicja
Wymowa
[sfiŋks] lub [sfinks]
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt owady
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | motyl |
Cytaty
|
Nazwę sfinksa nadano dużym i pięknym nocnym motylom, których wystraszone gąsienice zastygają z uniesionym w górę ciałem, podkurczonymi nogami, niby stojący na pustyni posąg. Jeżeli dodać do tego nie wiadomo czemu służący kolec na końcu ciała, i duże rozmiary to można zrozumieć wyobraźnię entomologów. źródło: NKJP: Grzegorz Tabasz: Galeria potworów - sfinks, Gazeta Krakowska, 2001-08-11 |
|
|
Sfinksy latają, przeważnie o zmierzchu; lot mają bystry, strzałowy. Wysysają soki długą trąbką, wisząc nad kwiatami w powietrzu. źródło: Internet: bg.ajd.czest.pl |
|
|
Kiedy policja znajduje ciało młodej dziewczyny z przestrzeloną twarzą, jedynie tatuaż przedstawiający motyla sfinksa może być wskazówką co do jej tożsamości. źródło: Internet: lubimyczytac.pl |