Chronologizacja
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | męski |
męski |
męski |
męskie |
męska |
| D. | męskiego |
męskiego |
męskiego |
męskiego |
męskiej |
| C. | męskiemu |
męskiemu |
męskiemu |
męskiemu |
męskiej |
| B. | męskiego |
męskiego |
męski |
męskie |
męską |
| N. | męskim |
męskim |
męskim |
męskim |
męską |
| Ms. | męskim |
męskim |
męskim |
męskim |
męskiej |
| W. | męski |
męski |
męski |
męskie |
męska |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | męscy |
męscy |
męskie |
męskie |
| D. | męskich |
męskich |
męskich |
męskich |
| C. | męskim |
męskim |
męskim |
męskim |
| B. | męskich |
męskich |
męskich |
męskie |
| N. | męskimi |
męskimi |
męskimi |
męskimi |
| Ms. | męskich |
męskich |
męskich |
męskich |
| W. | męscy |
męscy |
męskie |
męskie |
Pochodzenie
psł. *mǫžьskъ 'właściwy mężczyźnie, męski'
Zob. mąż
1. związany z mężczyzną - dorosłym człowiekiem
Definicja
Cytaty
1.a tors
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
Połączenia
- męski członek, głos, gruczoł, mózg, organ, tors, tyłek, zarost; męska dłoń, ręka, skóra, twarz; męskie ciało, jądro, przyrodzenie, ramię; męskie genitalia, narządy
- nagi męski
Cytaty
|
[...] zasłona nie sięgała daleko w morze i była raczej zachętą dla śmiałków, żeby wypłynąć nieco dalej i swobodnie popatrzeć na panie lub pokazać im nagi męski tors. źródło: NKJP: Jan Zieliński: Słowacki. SzatAnioł, 2009 |
|
|
[...] w tym niby „Ślubie” [...] wystąpiła piątka aktorów pomalowanych w indiańskie barwy wojenne, wygłupiających się i rozbierających się do naga, bo szanujący się awangardowy teatr bez obnażonego członka męskiego dziś się nie obejdzie. źródło: NKJP: Agnieszka Celeda: Gombrowicz ze styropianu, Polityka, 2004-10-23 |
|
|
[...] jego ogorzała twarz była męska, stanowcza, choć niewątpliwie stara [...]. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Wielkolud z Jaskini Piratów albo Tajemnica czwartej ściany, 2001 |
|
|
Pod żadnym pozorem nie wolno pokazać męskich narządów płciowych w TV [...]. źródło: NKJP: Internet |
1.b chór
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
Połączenia
- chór męski; męski klub, striptiz; wieczór; zespół; zakon; tenis; męska drużyna, kadra, koszykówka, liga, reprezentacja, sztafeta, wyprawa; impreza; orkiestra, organizacja; ekipa, publiczność; rozmowa; męskie grono, seminarium, towarzystwo; spotkanie
Cytaty
|
Niekonwencjonalną obsadę ma msza Świdra (1959), napisana na chór męski i organy [...]. źródło: NKJP: Stanisław Dąbek: Twórczość mszalna kompozytorów polskich XX wieku: 1900-1995, 1996 |
|
|
Liga ma charakter otwarty, każda męska drużyna może próbować tutaj swoich sił! źródło: NKJP: Tadeusz Bonk: Ostatni dzwonek, Tygodnik Rybnicki, 2007-09-04 |
|
|
Mechatronika to kierunek techniczny łączący w sobie mechanikę, elektronikę i informatykę. Nie ma się więc czemu dziwić, że klasa jest męska. źródło: NKJP: (aru): Daniec w kobiecej skórze, Gazeta Krakowska, 2002-10-03 |
|
|
Z ich inicjatywy powstało również kilka zakonów męskich [...]. źródło: NKJP: Lech Kosowski: Kobieta a teologia, Wychowawca, 2005-07 |
1.c akt
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
Połączenia
- męski akt; męska rola
Cytaty
|
Niektóre zamówienia są oczywiste: mężatka z Wrocławia przynosi wróżce ulepioną z wosku męską figurkę z prośbą o nakłuwanie jej w okolicach narządów płciowych. źródło: NKJP: Ewa Winnicka: Zagubieni w realu, Polityka, 2002-07-20 |
|
|
Koniecznie podkreślić trzeba, że autor tej relacji pisze wyraźnie o trzech portretach męskich. źródło: NKJP: Tomasz A. Nowak: Odzyskane zabytki, Gazeta Radomszczańska, 2009-07-01 |
1.d strój
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
Połączenia
- męski but, garnitur, kapelusz, krój, płaszcz, strój; kosmetyk; dział, klasztor, obóz; zawód; sport; męska bielizna, garderoba, konfekcja, kolekcja, koszula, koszulka, kurtka, marynarka, odzież; szatnia, toaleta, ubikacja; postać; praca; strona; gra, konkurencja; sprawa; męskie perfumy; obuwie, spodnie, stringi, ubranie; gimnazjum; wydanie; kino; męskie rozrywki, zabawy, zawody
Cytaty
|
Znajdujemy się teraz na ulicy, która oddzielała obóz męski od kobiecego. źródło: NKJP: Józef Bau: Wspomnienia z czasów drugiej wojny światowej, 2006 |
|
|
[...] wszystkie kabiny w męskiej ubikacji są zajęte [...]. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Z początku Mamoru Oshii postanowił, że główna rola będzie męska. źródło: NKJP: ELKA: Avalon Ash odnaleziona w Polsce, Nasze Miasto Poznań, 2002-04-11 |
|
|
[...] utrzymywała się z szycia męskich koszul. źródło: NKJP: Bronia i aktorzy, Dziennik Polski, 2000-10-21 |
1.e styl
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
Połączenia
- pierwiastek męski; cnota męska; cechy męskie; męski głos, zapach; chromosom, testosteron; ideał, odpowiednik, wzorzec; urok, styl; uścisk; punkt widzenia; honor; instynkt; męska ambicja, dojrzałość, dominacja, duma, próżność, odwaga, siła, zazdrość; psychika; impotencja, niepłodność, potencja; fryzura; przyjaźń; uroda, sylwetka; decyzja, rozmowa; męskie libido; braterstwo, pożądanie; spojrzenie; ramię; męskie hormony; fantazje; rysy
- typowo męski
Cytaty
|
Naturę wszechrzeczy określa harmonia między pierwiastkiem męskim - jang a pierwiastkiem żeńskim - jin. źródło: NKJP: Michalina Wistocka: Sztuka kochania, 2009 |
|
|
Ha, mamusia uraziła jego męską ambicję. źródło: NKJP: Ewa Siarkiewicz: Kuźnia głupców, 2009 |
|
|
Jest coraz bardziej męska co znaczy, że jej rysy zaczynają być męskie. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Z wiekiem znacznemu obniżeniu ulega poziom męskich hormonów [...]. źródło: NKJP: Jolanta Lenartowicz: Pauza w męskości?, Głos Wielkopolski, 2007-09-13 |
2. hormon
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Określenia fizyczności człowieka płeć
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Relacje znaczeniowe
| sprzeczne: | żeński |
Połączenia
- męski kwiat; męska komórka; męskie genitalia, narząd, organy (płciowe, rozrodcze); hormony; kwiatostan; osobnik męski; gameta męska; plemniki męskie
Cytaty
|
[...] człowiek powstaje w momencie przeniknięcia plemnika męskiego przez błonę jaja [...]. źródło: NKJP: Andrzej Goryński: Zwierzenia bez znieczulenia, Gazeta Wyborcza, 1992-12-04 |
|
|
Choć testosteron jest hormonem męskim, jego niewielki poziom występuje również u kobiet. źródło: NKJP: PAP: Testosteron zwiększa nieufność u kobiet, Polska The Times, 2010-05-28 |
|
|
- Pierwotny zarodek jest raczej żeński niż męski, z tym zgadza się już większość genetyków [...]. Dopiero jego ukierunkowanie w stronę rozwoju męskich gamet i narządów płciowych niszczy występującą w nim żeńskość. źródło: NKJP: Paweł Walewski: Upadek Herosa, Polityka, 2006-11-11 |
|
|
Larwy żerują na męskich kwiatach sosen [...]. źródło: NKJP: Internet |
3. w językoznawstwie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język
Relacje znaczeniowe
| sprzeczne: | żeński |
Połączenia
- męski odpowiednik; męska końcówka, odmiana, postać; rzeczownik, paradygmat, wykładnik męski; deklinacja męska
- męski, żeński, nijaki
Cytaty
|
Spory udział w tworzeniu nazw czynności i stanów ma także derywacja paradygmatyczna, która transponuje znaczenie podstawowych czasowników do pochodnych rzeczowników, włączając je w paradygmat męski lub żeński [...]. źródło: NKJP: Maciej Mączyński: Wykorzystanie analizy słowotwórczej w badaniach językowego obrazu świata, Studia Paedagogica I, 2008 |
|
|
Aby dowiedzieć się, dlaczego piesi to nie forma wyrazu pies, musi on poznać przede wszystkim zasady podziału rzeczowników na kategorie rodzajowe. Tych jest - jak wiadomo - pięć: trzy w liczbie pojedynczej (męska, żeńska, nijaka) i dwie w liczbie mnogiej (męskoosobowa i niemęskoosobowa). źródło: NKJP: Katarzyna Mosiołek-Kłosińska: Poproszę pasztet z babuni, Wiedza i Życie, 1997 |
|
|
Najczęściej wykorzystywanymi formantami tworzącymi hipokorystyka były sufiksy -ek, w formach męskich [...]. źródło: NKJP: Beata Burska-Ratajczyk: Tekst folklorystyczny w kulturze massmedialnej, 1999 |
|
|
Wśród tych ostatnich - wyłącznie wyrazy zakończone na spółgłoskę miękką lub stwardniałą (funkcjonalnie miękką), por.: ta część, wieś, skroń, więź, noc, mysz. Zewnętrznie są one jednak nie do odróżnienia od męskich rzeczowników miękkotematowych, jak gość, koleś, więzień, koc, kosz. źródło: NKJP: Alicja Nagórko: Zarys gramatyki języka polskiego, 1996 |