UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

brzask

Chronologizacja

1448, SStp
W postaci:  brzazg 

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. brzask
 brzaski
D. brzasku
 brzasków
C. brzaskowi
 brzaskom
B. brzask
 brzaski
N. brzaskiem
 brzaskami
Ms. brzasku
 brzaskach
W. brzasku
 brzaski

Inne uwagi

Zwykle lp

Pochodzenie

psł. *brěskъ / *brězgъ 'przedświt, rozwidnianie się'

1. pora

Definicja

książk. 
pora dnia, kiedy kończy się noc i niebo rozjaśnia się dzięki załamaniu się promieni słońca pozostającego jeszcze poza horyzontem

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przedświt, zaranie
hiperonimy:  pora I

Połączenia

  • pierwszy; poranny, ranny; zimowy brzask
  • robić coś do brzasku
  • wrócić; wstać/wstawać; wyruszyć; zbudzić się o brzasku

Cytaty

Z pierwszym brzaskiem ruszyłem do góry.

źródło: NKJP: Maciej Kuczyński: Czeluść, 1972

Kiedy brzask przerodził się w dzień, trzy oddziały ponownie popłynęły na wyspę.

źródło: NKJP: Bartłomiej Misiniec: Gladiatorzy i piraci, 2009

W te dni pełne sportowych emocji wstaję o brzasku, aby śledzić zawody czyli kolejne nasze żenujące porażki, po czym w przerwie obchodzę dom, aby na bank znaleźć kolejne kopce.

źródło: NKJP: Wiesław Hagedorny: Szast–prast: Olimpijski kret, Tygodnik Ciechanowski, 2008-08-16

Tam skulona na ławce posypiam do rana, podczas gdy Raciszewska ceruje do brzasku pończochy na drogę przy świetle małej, tuż do ogromnej twarzy przysuniętej lampki.

źródło: NKJP: Beata Obertyńska: W domu niewoli, 2005

Staram się wstawać o świcie, bo światło poranka sprawia przyjemność. Cioran powiedział, że kiedy brzask dobiega końca, światło się prostytuuje.

źródło: NKJP: Anna Dziewit, Agnieszka Drotkiewicz: Teoria trutnia i inne, 2009

2. światło

Definicja

książk. 
zjawisko świetlne związane z rozjaśnianiem się nieba po kończącej się nocy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia

Połączenia

  • blady; czerwony, różowy, złoty; oślepiający brzask
  • brzask jutrzenki, dnia, ranka; słońca

Cytaty

Wstałem o piątej rano - taki był prześliczny ranek, jak latem, księżyc jeszcze świecił i na wschodzie różowy brzask.

źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Listy do córek, 2009

Brzask jutrzenki oznaczał dla Luciusa Aeliusa Seianusa początek kolejnego dnia, który spędził naprawdę pracowicie na rozsnuwaniu sieci intryg.

źródło: NKJP: Maciej Zięba: Po szkodzie? Przed szkodą?: o Polsce, kapitalizmie i kontemplacji, 1996

O piątej zbudził go oślepiający brzask słońca, padający prosto na twarz.

źródło: NKJP: Alfons Filar: Śladami tatrzańskich kurierów, 1995

Składnia

bez ograniczeń + brzask +
CZEGO

3. odblask

Definicja

książk. 
światło odbite od powierzchni czegoś, co świeci

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii kolory i światło

Relacje znaczeniowe

synonimy:  odblask, odbłysk

Połączenia

  • biały brzask
  • brzask latarni, neonów, świec, świetlówki; ognia, ogniska

Cytaty

Patrzył na kilka ludzkich cieni, które snuły się po peronie. Majaczyły w brzasku latarni, aby odejść zaraz w ciemności. Tylko kolejarz w rogatywce siedział nieruchomo pod prószącym światłem.

źródło: NKJP: Witold Zalewski: Zakładnicy, 2001

Już coś rozgrzanego, śliskiego, miękko opływało mu stopy, golenie, uda - w białym brzasku świetlówki nad głową, leżąc na szybie, zobaczył wciekający do kabiny olej.

źródło: NKJP: Stanisław Lem: Fiasko, 1987

Składnia

bez ograniczeń + brzask +
CZEGO

4. początek

Definicja

książk. 
początek czegoś

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu

Relacje znaczeniowe

synonimy:  świt, zaranie
hiperonimy:  początek

Połączenia

  • brzask chrześcijaństwa, dziejów

Cytaty

Koniec pogaństwa oznacza brzask chrześcijaństwa.

źródło: Internet: piotrskarga.pl

– Niewiele jest chorób gnębiących ludzkość, które zbierają straszniejsze żniwo niż malaria. Od brzasku dziejów plaga ta dawała się we znaki mieszkańcom ziemi.

źródło: NKJP: Lucjan Wolanowski: Upał i gorączka, 1970

Składnia

bez ograniczeń + brzask +
CZEGO
Data ostatniej modyfikacji: 03.03.2023
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN