Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *vino
z łac. vīnum
Ze względu na adaptację wyrazu prasłowiańskiego zgodnie z paradygmatem *-o-tematowym rodzaju nijakiego dopuszcza się możliwość pośrednictwa germańskiego (por. pragerm. *wīnan- 'wino' r.n.; rodzaju nijakiego były także kontynuanty: gocki, staroangielski i najprawdopodobniej starosaksoński). Nie można jednak wykluczyć czynników wewnętrznych, tj. oddziaływania bliskiego semantycznie rzeczownika *pivo 'napój; piwo' albo wyrazów z przyrostkami *-no (np. *bagno, *stegno 'udo', *lono, *věno (< *věd-no) 'wiano') oraz *-ъno (np. *okъno, *tolkъno, *volkъno).
Wtórne znaczenie 'pik, kolor w kartach' znajduje paralelę w ukr. vynó 'pik'. Znamienne, że tytuł sztuki A. Puszkina "Pikovaja dama" został przetłumaczony na ukraiński jako "Vynóva kralja".
1.a napój
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie używki
Połączenia
- dobre, stare; białe, czerwone; bułgarskie, francuskie, hiszpańskie...; mszalne; grzane wino; wino gronowe, owocowe, porzeczkowe; słodkie, półsłodkie, wytrawne
- chleb i wino
- dzban, kieliszek, lampka, szklanka; łyk; sprzedaż, spożycie wina
- wino leje się (strumieniami), płynie
- produkować, tłoczyć; ciągnąć, pić, popijać; postawić, stawiać; nalewać wino
- upić się winem
Cytaty
|
Aż do początku XIX w. uprawa winnej latorośli ograniczała się wyłącznie do działalności klasztorów, które tłoczyły wino na potrzeby liturgiczne. źródło: NKJP: Ernest i Julio Gallo to sprawdzony adres, Dziennik Polski, 2006-08-19 |
|
|
Szukałam ciepła w bistrach, najbardziej ludzkim gestem było objęcie rozdygotaną dłonią kubka grzanego wina przyniesionego usłużnie przez kelnera. źródło: NKJP: Manuela Gretkowska: Podręcznik do ludzi: tom 1 i ostatni – Czaszka, 1996 |
|
|
Na trawie pod dębem trzej faceci wykańczali butelkę wina. W mchu leżało kilka już pustych po „Owocowym”. Faceci byli bez koszul, mieli czerwone, mokre od potu twarze i mętne oczy. źródło: NKJP: Aleksaner Minkowski: Szaleństwo Majki Skowron, 1972 |
|
|
Kiedyś obserwowałem Mastroianniego na planie. Pił czerwone wino, gotował spaghetti dla całej ekipy. On naprawdę cieszył się życiem, i to było widać w jego grze. źródło: NKJP: Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wino |
wina |
|
| D. | wina |
win |
|
| C. | winu |
winom |
|
| B. | wino |
wina |
|
| N. | winem |
winami |
|
| Ms. | winie |
winach |
|
| W. | wino |
wina |
Inne uwagi
Zwykle lp
1.b porcja
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie używki
Połączenia
- jedno wino, dwa trzy wina
- podać, zamówić wino
Cytaty
|
- Czy podać wino? - Oczywiście. Do kaczki może być bordeaux [...]. źródło: NKJP: Michał Bielecki: Dziewczyna z Banku Prowincjonalnego S. A., 1997 |
|
|
Pójdą w olszyny, tam gdzie rośnie najwięcej paproci. Wypiją wino i zapalą zakazanego papierosa [...]. źródło: NKJP: Olga Tokarczuk: Prawiek i inne czasy, 1996 |
|
|
Mężczyzna już kiedy przyszedł w gości, był pod wpływem alkoholu. Razem ze znajomymi dokupili jeszcze dwa wina. Po ich wypiciu gospodarz poszedł jeszcze po cztery nalewki alkoholowe. źródło: NKJP: Wybrał niepełnosprawną, Gazeta Wrocławska, 2001-10-17 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wino |
wina |
|
| D. | wina |
win |
|
| C. | winu |
winom |
|
| B. | wino |
wina |
|
| N. | winem |
winami |
|
| Ms. | winie |
winach |
|
| W. | wino |
wina |
2.a roślina
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin drzewa i krzewy
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin rośliny uprawne
Połączenia
- wino rośnie, pnie się
- liście, uprawa wina
Cytaty
|
Słońce ogromne, czerwone styka się z kominem dalekiego domu, [...] wino pnie się dokoła okna [...]. źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1946 |
|
|
Skłania się ku Opawie i Ołomuńcowi, ku miejscom, gdzie rośnie wino. źródło: NKJP: Iza Salamon: Uśmiechnięty Rybnik, Tygodnik Rybnicki, 2006-12-05 |
|
|
Oprócz merostwa Montmartre`u uprawę wina w stolicy propaguje Stowarzyszenie Paryskich Właścicieli Winnic, które liczy 288 członków. źródło: NKJP: Maria Kruczkowska: Pocztówka za paryskich winnnic, Gazeta Wyborcza, 1998-09-18 |
|
|
Jest ciepło. Ciepły wiatr szumi w liściach wina. źródło: NKJP: Anna Kowalska: Dzienniki 1927-1969, 2008 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wino |
wina |
|
| D. | wina |
win |
|
| C. | winu |
winom |
|
| B. | wino |
wina |
|
| N. | winem |
winami |
|
| Ms. | winie |
winach |
|
| W. | wino |
wina |
Inne uwagi
Zwykle lp
2.b owoce
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin owoce i warzywa
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie rodzaje pokarmu/potraw i ich cechy
Połączenia
- zbiór wina
- zbierać wino
Cytaty
|
[...] też chciałbym zbierać wino wprost z krzaka. źródło: Internet: wino.org.pl |
|
|
Zbiór wina we Francji tradycyjnie przypada we wrześniu i październiku. źródło: Intenet: ccifp.pl |
|
|
Zostałam uraczona kilkoma kroplami czegoś, po czym mogłam siedzieć do później nocy przy ognisku, a potem jeszcze obierać wino z gałązek do niemal 3 rano. źródło: Internet: ladyherba.blogspot.com |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wino |
wina |
|
| D. | wina |
win |
|
| C. | winu |
winom |
|
| B. | wino |
wina |
|
| N. | winem |
winami |
|
| Ms. | winie |
winach |
|
| W. | wino |
wina |
Inne uwagi
Zwykle lp
3.a w kartach
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy
Cytaty
|
[...] zupełnie przypadkiem odkryłam prosty sposób na zrobienie znaku wina karcianego, używając do tego tylko klawiszy na klawiaturze. źródło: Internet: tipy.interia.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wino |
wina |
|
| D. | wina |
win |
|
| C. | winu |
winom |
|
| B. | wino |
wina |
|
| N. | winem |
winami |
|
| Ms. | winie |
winach |
|
| W. | wino |
wina |
Inne uwagi
Zwykle lp
3.b karta
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Czas wolny gry i zabawy
Cytaty
|
No tak, jak wino i karo się rozeszły, to trefelkiem wiele się nie zwojuje, choćby serce wielkie do gry było… źródło: Internet: blog-bobika.eu |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wino |
wina |
|
| D. | wina |
win |
|
| C. | winu |
winom |
|
| B. | wino |
wina |
|
| N. | winem |
winami |
|
| Ms. | winie |
winach |
|
| W. | wino |
wina |