UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

koniugacja

Chronologizacja

1 połowa XVII w., Kart XVII-XVIII

Pochodzenie

łac. coniugatio 'sprzęganie się, mieszanina'

1.a odmiana

Definicja

jęz. 
odmiana czasowników przez osoby, liczby, czasy, i tryby

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  odmiana

Połączenia

  • łacińska, polska koniugacja
  • koniugacja czasownika
  • koniugacja i deklinacja
  • schemat, system, zasady koniugacji
  • podlegać koniugacji
  • ćwiczyć koniugację

Cytaty

Hanka m.in. jest autorem gramatyki polskiej [...]. Autor omawia w niej polską pisownię, słowotwórstwo, deklinację, koniugację oraz składnię.

źródło: NKJP: Zofia Teresa Orłoś: Czeskie odrodzenie narodowe i językowe, 2000

Kolumbijski dominikanin Miguel Santamaria w książce „Etymologie hebrajsko-kolumbijskie” [...] wysuwa tezę o podobieństwie między językiem czybcza i hebrajskim. Ilustruje ją, zestawiając zaimki oraz zasady koniugacji w obu językach.

źródło: NKJP: Adam Elbanowski: Nowe królestwo Grenady. Historia naturalna, obyczajowa i domniemana, 2006

Rosjanie mają kłopoty z koniugacją w czasie przeszłym. Mówią: ja była, ja był, zjadając końcówki: -am, -em. - Ja był, ty był, on był [...].

źródło: NKJP: Olga Dębicka: Boli cały człowiek, Dziennik Bałtycki, 1999-04-09

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. koniugacja
koniugacje
D. koniugacji
koniugacji
neut
koniugacyj
char
C. koniugacji
koniugacjom
B. koniugację
koniugacje
N. koniugacją
koniugacjami
Ms. koniugacji
koniugacjach
W. koniugacjo
koniugacje

Inne uwagi

Zwykle lp

1.b zbiór czasowników

Definicja

jęz. 
zbiór czasowników odmieniających się w określony sposób według jakiegoś modelu

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

Połączenia

  • druga, pierwsza, trzecia; łacińska, polska koniugacja
  • czasowniki którejś koniugacji
  • czasowniki w którejś koniugacji
  • należeć do którejś koniugacji; odmieniać się według którejś koniugacji

Cytaty

Nowszy opis, zaproponowany przez Jana Tokarskiego, który przyjął się w leksykografii polskiej (w słownikowej charakterystyce gramatycznej haseł czasownikowych), sprowadza odmianę czasowników do jednej koniugacji.

źródło: NKJP: Alicja Nagórko: Zarys gramatyki języka polskiego, 1996

Esperanto to łatwy język, sztuczny, wymyślony tak, by nie sprawiał trudności [...]. Ma bardzo prostą gramatykę, jedną deklinację, jedną koniugację.

źródło: NKJP: Agnieszka Borzęcka: Ksiądz esperantysta, Gazeta Krakowska, 2004-04-17

Znajomość czterech form podstawowych czasownika umożliwia ustalenie, do której spośród czterech koniugacji łacińskich należy dany czasownik. Koniugacje oznaczamy cyframi rzymskimi: I, II, III, IV.

źródło: NKJP: Internet

Kto zna koniugację czasownika mleć, ten łatwo poradzi sobie z czasownikiem zemleć. Nie ma on czasu teraźniejszego, gdyż formy czasu teraźniejszego oznaczają czas przyszły. Czas przyszły: ja zmielę, ty zmielesz, on zmiele, ona zmiele, my zmielemy, wy zmielecie [...].

źródło: NKJP: Tadeusz Samselski: Co z tym mieleniem? Mielić? Melić? Czy mleć?, Nakielski Czas, 2008-03-12

Imiesłów bierny czasowników pierwszej koniugacji ma we włoskim końcówkę -ato lub -ata w zależności od rodzaju, zaś w weneckim -à .

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. koniugacja
koniugacje
D. koniugacji
koniugacji
neut
koniugacyj
char
C. koniugacji
koniugacjom
B. koniugację
koniugacje
N. koniugacją
koniugacjami
Ms. koniugacji
koniugacjach
W. koniugacjo
koniugacje

2. chromosomów

Definicja

biol. 
łączenie się w pary, w trakcie procesu mejozy, chromosomów zawierających równoważną informację genetyczną, co umożliwia wymianę odcinków materiału genetycznego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Budowa i funkcjonowanie ciała ludzkiego czynności i stany fizjologiczne

Połączenia

  • biwalentna, homologiczna koniugacja
  • koniugacja chromosomów
  • proces koniugacji

Cytaty

Na podstawie strukturalnego podobieństwa chromosomów oraz ich koniugacji w mieszańcach, skład genomowy wszystkich heksaploidów został opisany przez Rajhathego i Morrisona (1959) jako AACCDD.

źródło: NKJP: Edyta Paczos-Grzęda: Badania genetyczno-hodowlane mieszańców heksaploidalnego owsa Avena sativa L. × Avena byzantina Koch., Biuletyn IHAR, 2005-04-01

W czasie koniugacji chromosomów homologicznych może zachodzić zjawisko crossing-over, co jest przyczyną zmienności rekombinacyjnej. Geny leżące blisko siebie to geny sprzężone – dziedziczą się razem.

źródło: NKJP: Internet

Za techniki prowadzące do otrzymania GMO nie uważa się, w rozumieniu ustawy: 1) zapłodnienia in vitro, 2) procesów naturalnych, a w szczególności koniugacji, transdukcji i transformacji, 3) klonowania komórek somatycznych i rozrodczych [...].

źródło: NKJP: Ustawa o organizmach genetycznie zmodyfikowanych, Dziennik Ustaw, 2001-06-22

Nie jest prawdopodobne, aby chromosom pochodzący od N. africana podlegał regularnej koniugacji z chromosomem N. tabacum w formie substytucyjnej heterozygoty.

źródło: NKJP: Teresa Doroszewska: Uzyskanie stabilnych linii hodowlanych tytoniu z czynnikami odporności na różne izolaty wirusa Y ziemniaka (PVY) od dzikiego gatunku Nicotiana africana Merxm, Rośliny Oleiste, 2007-04-01

W drugim etapie dwustopniowego systemu E. R. Sears’a, wyselekcjonowane dwa rekombinanty pierwotne są wprowadzane do jednej rośliny, która teraz ma normalny poziom kontroli koniugacji (praktycznie, ma normalny gen Ph1). Obecność Ph1 dopuszcza wyłącznie koniugację homologiczną.

źródło: NKJP: Adam J. Lukaszewski: Inżynieria chromosomowa w ulepszaniu roślin uprawnych, Rośliny Oleiste, 2003-11-01

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. koniugacja
koniugacje
D. koniugacji
koniugacji
neut
koniugacyj
char
C. koniugacji
koniugacjom
B. koniugację
koniugacje
N. koniugacją
koniugacjami
Ms. koniugacji
koniugacjach
W. koniugacjo
koniugacje

3. bakterii

Definicja

biol. 
proces polegający na bezpośrednim i jednostronnym przekazywaniu kopii fragmentu materiału genetycznego z jednej komórki bakteryjnej do drugiej, kiedy wchodzą one ze sobą w kontakt

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt mikroorganizmy

Połączenia

  • koniugacja bakteryjna
  • koniugacja bakterii
  • proces koniugacji

Cytaty

Plazmidy mogą być przekazywane nie tylko z komórki macierzystej do komórek potomnych, ale także pomiędzy dwiema komórkami bakteryjnymi w procesie koniugacji.

źródło: NKJP: Internet

Koniugację obserwuje się również u bakterii, ale polega ona jedynie na przekazywaniu sobie przez bakterie fragmentów materiału genetycznego. Nie towarzyszy temu podział komórki, nie jest to więc forma rozmnażania. O zachowaniu bakterii w koniugacji decyduje obecność w nich tzw. czynnika płci (czynnika F).

źródło: NKJP: Internet

Określenie „rozmnażający się płciowo” w biologii jest stosowane nie tylko do rozmnażania opartego na mejozie, ale również do bakteryjnej koniugacji.

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. koniugacja
koniugacje
D. koniugacji
koniugacji
neut
koniugacyj
char
C. koniugacji
koniugacjom
B. koniugację
koniugacje
N. koniugacją
koniugacjami
Ms. koniugacji
koniugacjach
W. koniugacjo
koniugacje

4. orzęsków

Definicja

biol. 
proces rozmnażania płciowego u orzęsków, których przedstawicielem jest pantofelek, polegający na czasowym połączeniu się dwóch osobników w celu wymiany materiału genetycznego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt mikroorganizmy

Połączenia

  • koniugacja orzęsków
  • proces koniugacji

Cytaty

Posiada także wodniczki tętniące, cytopyge, wodniczki pokarmowe. Pod cytoplazmą znajdują się pęczki włókien kurczliwych. Wirczyk rozmnaża się przez poprzeczny podział komórki. Zachodzi u niego także proces koniugacji, czyli wymiany materiału genetycznego.

źródło: NKJP: Internet

Po chwili poczułem się bardziej pewny siebie i zacząłem opowiadać, jak zorganizowałem sobie pracownię mikroskopową w pustelni, jak obserwowałem i hodowałem pantofelki [...]. Baśka mocniej ścisnęła mnie za rękę i powiedziała szeptem: - Powiedz mi, jak się kochają te twoje zwierzaczki [...]. Opowiadałem, jak następuje koniugacja, kopulacja i nagle, nie przerywając swojego wykładu, objąłem ją nieśmiało.

źródło: NKJP: Roman Antoszewski: Kariera na trzy karpie morskie, 2000

Na lekcji biologii mówiliśmy o koniugacji pantofelków [...], które „zlepiają się” ze sobą, a ich rzęski koordynują swoje ruchy tak, żeby potem razem mogły przebywać długą drogę.

źródło: NKJP: Internet

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. koniugacja
koniugacje
D. koniugacji
koniugacji
neut
koniugacyj
char
C. koniugacji
koniugacjom
B. koniugację
koniugacje
N. koniugacją
koniugacjami
Ms. koniugacji
koniugacjach
W. koniugacjo
koniugacje
Data ostatniej modyfikacji: 19.06.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj