Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *dьnь
1. od rana do wieczora
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
Połączenia
- cały; gasnący; wypełniony dzień
- dzień i noc, dnie i noce
- część, początek, koniec, środek; pora, reszta, większość; światło dnia
- był dzień
- mamy piękny dzień
- rozpocząć, zaczynać, spędzić, zakończyć jakoś dzień
- całymi dniami; dniem i nocą, dniami i nocami
- w ciągu dnia
Cytaty
|
Nieśli mnie raz jeden, raz drugi na zmianę, oddawali mnie sobie co trochę. Całą noc i cały dzień szliśmy, z przerwami na krótkie odpoczynki, to znaczy mnie nieśli. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Traktat o łuskaniu fasoli, 2007 |
|
|
Borys odsłonił okna i Andrew spostrzegł, że jest dzień. - Która godzina? - spytał. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Dwie Miłości, 2008 |
|
|
A kiwaliśmy głowami z niekłamanym zdumieniem, bo w świetle dnia powalona stodoła wyglądała dużo bardziej zdumiewająco. Wiatr hulał po ruinie i po całej dziedzinie. źródło: NKJP: Edward Stachura: Cała jaskrawość, 2006 |
|
|
Dzień miał się już ku zachodowi. źródło: NKJP: Edward Stachura: Poezje, 1963 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dzień |
dni dnie |
|
| D. | dnia |
dni |
|
| C. | dniowi |
dniom |
|
| B. | dzień |
dni dnie |
|
| N. | dniem |
dniami |
|
| Ms. | dniu |
dniach |
|
| W. | dniu |
dni książk. dnie |
Informacja normatywna
Uznawane za niepoprawne w połączeniu: na dzień dzisiejszy, dzień czasu
2. doba
Definicja
Noty o użyciu
Używane w nazwach świąt, np. Dzień Dziecka, Dzień Matki, Dni Oświaty, Książki i Prasy.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- nadchodzący dzień; każdego, któregoś, następnego, pewnego, poprzedniego, tego, tego samego, tamtego; pierwszego, drugiego, trzeciego, ... dnia;
- do dnia dzisiejszego;
- na drugi, na następny dzień;
- w ostatnich dniach
- dzień jutrzejszy, wczorajszy; świąteczny; wolny; bezmięsny;
- minął; nadszedł, nastał, przyszedł dzień, mijały dni
- liczyć, odliczać dni
- nie ma, nie było dnia, aby/żeby ...
- lada dzień
Cytaty
|
Któregoś dnia mój wspólnik poszedł do kasyna. Wygrał trzydzieści tysięcy, wrócił i znów poszedł, ale już nie wygrał, tylko przegrał. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009 |
|
|
Na dworcu rozeszliśmy się. Spotkaliśmy się następnego dnia w południe, znowu na dworcu. źródło: NKJP: Izabela Filipiak: Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006 |
|
|
Wszystko tamtego dnia odbyło się według wyświechtanego scenariusza: kino, spacer, pizza, lody, wino, łóżko. źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009 |
|
|
Nawet w Iraku, zwłaszcza w Iraku, gdzie cały czas liczył dni do powrotu, obmyślał przed zaśnięciem trasy niedalekich podróży. źródło: NKJP: Paulina Grych: Schiza, 2008 |
|
|
Rozmowa męczyła ją dziś. Przyrzekłem, że wpadnę za kilka dni. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dzień |
dni dnie |
|
| D. | dnia |
dni |
|
| C. | dniowi |
dniom |
|
| B. | dzień |
dni dnie |
|
| N. | dniem |
dniami |
|
| Ms. | dniu |
dniach |
|
| W. | dniu |
dni książk. dnie |
3. data
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- dzień pierwszy maja, trzeci maja, dwudziesty czerwca
- dnia pierwszego maja; w dniu pierwszym maja; do dnia pierwszego maja, od dnia pierwszego maja
Cytaty
|
Nadszedł dzień 23 kwietnia. Rozsłoneczniony, ciepły, pachnący. źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951 |
|
|
Termin nadsyłania prac upływa dnia 15 kwietnia 2008, liczy się data stempla pocztowego. źródło: NKJP: Klub Integracji Twórczych „Stowarzyszenie Żywych Poetów”, 3 konkursy literackie źródło Esensja, 2008-04 |
|
|
Bar „Plażowy” w Jelitkowie, dnia czwartego lipca dwa tysiące szóstego. Tu Karolinę Lisowską i Agnieszkę Bagińską widziano po raz ostatni. źródło: NKJP: Marek Krajewski; Mariusz Czubaj: Róże cmentarne, 2009 |
|
|
W dniu 12 maja 1935 roku Piłsudski zmarł. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dzień |
dni dnie |
|
| D. | dnia |
dni |
|
| C. | dniowi |
dniom |
|
| B. | dzień |
dni dnie |
|
| N. | dniem |
dniami |
|
| Ms. | dniu |
dniach |
|
| W. | dniu |
dni dnie |
4. wielki
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- wielki dzień; nasze, wspólne; dawne; dobre, złe, ciężkie, puste, stracone; piękne, szczęśliwe dni
Cytaty
|
Każdy ma lepsze i gorsze dni. Nowak mógł to potwierdzić. Niektórzy mają nie tylko gorsze dni, ale i gorsze lata. źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Wilcza wyspa, 2006 |
|
|
I nie wracał do dawnych dni. Ożenił się, ustatkował, zaczął grać na weselach. źródło: NKJP: Wit Szostak: Oberki do końca świata, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | dzień |
dni dnie |
|
| D. | dnia |
dni |
|
| C. | dniowi |
dniom |
|
| B. | dzień |
dni dnie |
|
| N. | dniem |
dniami |
|
| Ms. | dniu |
dniach |
|
| W. | dniu |
dni dnie |