UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

dygnąć

Chronologizacja

1 połowa XIX w., Bańk

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dygnę
 dygniemy
2 os. dygniesz
 dygniecie
3 os. dygnie
 dygną

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dygnąłem
+(e)m dygnął
 dygnęłam
+(e)m dygnęła
 dygnęłom
+(e)m dygnęło
 dygnęliśmy
+(e)śmy dygnęli
 dygnęłyśmy
+(e)śmy dygnęły
2 os. dygnąłeś
+(e)ś dygnął
 dygnęłaś
+(e)ś dygnęła
 dygnęłoś
+(e)ś dygnęło
 dygnęliście
+(e)ście dygnęli
 dygnęłyście
+(e)ście dygnęły
3 os. dygnął
 dygnęła
 dygnęło
 dygnęli
 dygnęły

bezosobnik: dygnięto

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. dygnijmy
2 os. dygnij
 dygnijcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. dygnąłbym
bym dygnął
 dygnęłabym
bym dygnęła
 dygnęłobym
bym dygnęło
 dygnęlibyśmy
byśmy dygnęli
 dygnęłybyśmy
byśmy dygnęły
2 os. dygnąłbyś
byś dygnął
 dygnęłabyś
byś dygnęła
 dygnęłobyś
byś dygnęło
 dygnęlibyście
byście dygnęli
 dygnęłybyście
byście dygnęły
3 os. dygnąłby
by dygnął
 dygnęłaby
by dygnęła
 dygnęłoby
by dygnęło
 dygnęliby
by dygnęli
 dygnęłyby
by dygnęły

bezosobnik: dygnięto by

bezokolicznik: dygnąć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: dygnąwszy

gerundium: dygnięcie

odpowiednik aspektowy: dygać

Pochodzenie

Zob. dygać

1. ukłonić się

Definicja

(będąc kobietą) ukłonić się przed kimś, uginając lekko obie nogi i stawiając na moment jedną za drugą

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zwroty grzecznościowe i zachowania akceptowane społecznie

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  ukłonić się

Połączenia

  • dziewczynka dygnęła
  • dygnąć grzecznie
  • dygnąć jak dziewczynka

Cytaty

Helena zakręciła się w miejscu, cmoknęła księdza w ramię, przed gościem dygnęła i od razu zawstydziła się tego dziewczęcego dygnięcia.

źródło: NKJP: Tadeusz Konwicki: Bohiń, 1987

Nikt nigdy nie buntował się przeciw najstarszej regule obowiązującej na korcie centralnym. Po zrobieniu 20 kroków w stronę wyjścia należy się grzecznie ukłonić albo dygnąć z wdziękiem przed lożą królewską [...].

źródło: NKJP: Piotr Tenczyński: Tenis - Wimbledon, Gazeta Wyborcza, 1993-07-01

Szczerbata kurierka wyrecytowała wyuczoną kwestię z wielkim przejęciem [...]. Na koniec dygnęła z wdziękiem i zanim zdążyłem dać jej coś za fatygę, uciekła.

źródło: NKJP: Mirosław Tomaszewski: UGI, 2006

I choć miała na sobie tylko stare szmaty, była brudna i zmęczona, dygnęła wytwornie, unosząc lekko rąbek sukni.

źródło: NKJP: Iwona Surmik: Ostatni smok, 2005

Elizabeth z uśmiechem podała jej rękę, a ona dygnęła jak mała dziewczynka.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Powrót do Lwowa, 2008

Składnia

bez ograniczeń + dygnąć +
(przed KIM)

Informacja normatywna

Uznawane za niepoprawne w połączeniu dygnąć komuś.

2. ręką

Definicja

pot. 
wykonać szybki ruch raz w jedną, raz w drugą stronę

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kiwnąć, machnąć

Cytaty

Jak nabierzesz wprawy, to delikatne dygnięcie ręką ustawia go na odpowiednią ogniskową.

źródło: NKJP: Internet

Tuż przed wejściem na salę ćwiczy rozbiegany wzrok, nerwowe ruchy dłoni, jakieś niby niekontrolowane dygnięcia głową. Przed komisją wypada znakomicie: dobry wzrok, prosty kręgosłup, zdrowe serce.

źródło: NKJP: Rocznik 1981, Dziennik Polski, 2000-05-12

[...] nawet prawdziwi metalowcy nie poczują się nabici w butelkę. A czasem wręcz im noga dygnie.

źródło: NKJP: emka: Beatallica „Sgt. Hetfield’s Motorbreath Pub Band”, Dlaczego?, 2009-07-25

Najważniejsze, aby było smacznie, żeby nie przesolić. Czasem się nie uda, ale to przecież takie ludzkie błądzić, a i ręka czasami dygnie za daleko.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + dygnąć +
(CZYM)
bez ograniczeń + dygnąć +
(KOMU)
Data ostatniej modyfikacji: 05.03.2016
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN