Chronologizacja
Odmiana
część mowy: przymiotnik
Stopień równy
| liczba pojedyncza | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| m1 | m2 | m3 | n1, n2 | ż | |
| M. | dziejowy |
dziejowy |
dziejowy |
dziejowe |
dziejowa |
| D. | dziejowego |
dziejowego |
dziejowego |
dziejowego |
dziejowej |
| C. | dziejowemu |
dziejowemu |
dziejowemu |
dziejowemu |
dziejowej |
| B. | dziejowego |
dziejowego |
dziejowy |
dziejowe |
dziejową |
| N. | dziejowym |
dziejowym |
dziejowym |
dziejowym |
dziejową |
| Ms. | dziejowym |
dziejowym |
dziejowym |
dziejowym |
dziejowej |
| W. | dziejowy |
dziejowy |
dziejowy |
dziejowe |
dziejowa |
| liczba mnoga | ||||
|---|---|---|---|---|
| p1 | m1 ndepr | m1 depr | pozostałe | |
| M. | dziejowi |
dziejowi |
dziejowe |
dziejowe |
| D. | dziejowych |
dziejowych |
dziejowych |
dziejowych |
| C. | dziejowym |
dziejowym |
dziejowym |
dziejowym |
| B. | dziejowych |
dziejowych |
dziejowych |
dziejowe |
| N. | dziejowymi |
dziejowymi |
dziejowymi |
dziejowymi |
| Ms. | dziejowych |
dziejowych |
dziejowych |
dziejowych |
| W. | dziejowi |
dziejowi |
dziejowe |
dziejowe |
Pochodzenie
Od: dzieje (zob. dziać się )
1. związany z dziejami
Definicja
Cytaty
1.a proces
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu
Połączenia
- dziejowy fakt, proces, rozwój; dziejowa zawierucha; dziejowe doświadczenie, wydarzenie; dziejowe burze, przemiany, wypadki, zakręty, zmagania, zmiany
Cytaty
|
Wolność jest kluczowym pojęciem zarówno metafizyki (logiki) Hegla, jak jego historiozofii. Stanowi ona kryterium oceny stopnia zaawansowania danego społeczeństwa w dziejowym rozwoju. źródło: NKJP: Józef Tischner: Świat ludzkiej nadziei : wybór szkiców filozoficznych 1966-1975, 1975 |
|
|
Wiara w nieodwracalność dziejowego procesu i zarazem bierne zapatrzenie w ten proces, [...] to objaw bardzo rozpowszechniony w latach międzywojennych. źródło: NKJP: Czesław Miłosz: Legendy nowoczesności: eseje okupacyjne, 1996 |
|
|
W rodzinie Jadzi, i w innych gniazdach szlacheckich,[...] nie czerpali historycznej wiedzy z cudzych przekazów, z opowieści o nie swoich przodkach, ich dziadowie bowiem sami byli uczestnikami dziejowych wydarzeń. źródło: NKJP: Krystyna Kolińska: Orzeszkowa, złote ptaki i terroryści, 1996 |
|
|
Drzwi były bardzo stare, rzeźbione, zrobione w dziewiętnastym lub osiemnastym wieku przez niemieckich stolarzy. Przetrzymały wojny, najazdy, dziejowe zawieruchy. źródło: NKJP: Józef Łoziński: Holding i reszta albo Jak zostać bogatym w biednym państwie, 2006 |
|
|
A więc legendy, cuda oraz inne zjawiska nadprzyrodzone nie przekreślają możliwości, że również Mojżesz był postacią rzeczywistą. W konsekwencji musimy uznać także za fakt dziejowy ucieczkę Izraelitów z Egiptu oraz ich perypetie na pustyni. źródło: NKJP: Zenon Kosidowski: Opowieści biblijne, 1963 |
1.b moment
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | historyczny |
Połączenia
- dziejowy kataklizm, moment, przełom, spisek; dziejowa chwila, decyzja, misja, próba, rola, szansa; dziejowe posłannictwo, powołanie
Cytaty
|
Znana w dzisiejszej wersji pieśń Boże, coś Polskę stała się w 2. połowie XIX wieku polskim hymnem narodowym, śpiewanym manifestacyjnie i często nielegalnie w najburzliwszych momentach dziejowych narodu - od powstania styczniowego 1863 roku po stan wojenny lat 1981-83. źródło: NKJP: Krzysztof Bilica: Wokół Chopina i Polski: siedem szkiców, 2005 |
|
|
Misja dziejowa Polski w rozumieniu konserwatystów należała właśnie do porządku odpowiedzialności i nie wiązała się z naiwnymi nadziejami na powszechne braterstwo ludu. źródło: NKJP: Kazimierz Michał Ujazdowski: Żywotność konserwatyzmu: idee polityczne Adolfa Bocheńskiego, 2005 |
|
|
Paryż dostrzegł dziejową szansę na strategiczne porozumienie z Rosją. Sprawa bynajmniej nie była prosta, choćby ze względu na głębokie różnice ustrojowe między obu krajami. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Historia Powszechna. Wiek XIX, 2008 |
|
|
Po rozpadnięciu się Paktu Warszawskiego i ZSRR Europa przeżywa wyjątkowy historyczny moment, stoi przed dziejową decyzją, a wybór, jaki ma przed sobą, jest jasny i wyrazisty. źródło: NKJP: Aneta Górnicka-Boratyńska: Żydzi w USA o rozszerzeniu NATO, Gazeta Wyborcza, 1997-11-06 |
1.c sprawiedliwość
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu upływ czasu
Połączenia
- dziejowa konieczność, krzywda, niesprawiedliwość, odpowiedzialność, sprawiedliwość
Cytaty
|
Kiedy po półtora roku negocjacji 17 grudnia 1999 r., podczas wielkiej gali w Berlinie ogłoszono, że powstanie fundusz odszkodowawczy dla ofiar III Rzeszy, nikt się nie spodziewał, że tak długo trzeba czekać na dziejową sprawiedliwość. źródło: NKJP: Beata Sypuła: Są zaliczki, Dziennik Zachodni, 2001-03-12 |
|
|
Uważamy, że dziejowa niesprawiedliwość pozbawiła nas na dziesięciolecia zdobyczy demokracji, wyzuła z niepodległości, ale przecież nie wyrwała z kręgu zachodniej cywilizacji. źródło: NKJP: Janusz Jankowiak: Złudzenia euroentuzjazmu, Gazeta Wyborcza, 1997-08-16 |
|
|
Musimy mówić głośno i wyraźnie, kto rozpętał wojenne piekło i kto ponosi dziejową odpowiedzialność za krzywdy i nieszczęścia. źródło: NKJP: K. Juszczak: Ludzie ludziom zgotowali ten los, Czas Ostrzeszowski, 2004 |
|
|
Powstanie było koniecznością dziejową i musieliśmy podjąć to wyzwanie, choć zdawaliśmy sobie sprawę, że stosunek sił jest dla nas niekorzystny, a szanse na zwycięstwo nikłe. źródło: NKJP: Anna Stępień: To Powstanie miało sens, Tygodnik Regionalny „Gazeta Częstochowska”, 2006-08-03 |
|
|
Niemieccy powojenni przesiedleńcy niepotrzebnie budzą niezdrowe emocje po obu stronach granicy. Przyznajmy, że spotkała ich dziejowa krzywda, podobna do losu paru milionów Polaków wydalonych do PRL zza Bugu. źródło: NKJP: Marek Strzała: Trupi jad historii, Gazeta Krakowska, 2007-08-20 |