UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

przegonić

Chronologizacja

1 połowa XVII w., Kart XVII-XVIII

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. przegonię
 przegonimy
2 os. przegonisz
 przegonicie
3 os. przegoni
 przegonią

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. przegoniłem
+(e)m przegonił
 przegoniłam
+(e)m przegoniła
 przegoniłom
+(e)m przegoniło
 przegoniliśmy
+(e)śmy przegonili
 przegoniłyśmy
+(e)śmy przegoniły
2 os. przegoniłeś
+(e)ś przegonił
 przegoniłaś
+(e)ś przegoniła
 przegoniłoś
+(e)ś przegoniło
 przegoniliście
+(e)ście przegonili
 przegoniłyście
+(e)ście przegoniły
3 os. przegonił
 przegoniła
 przegoniło
 przegonili
 przegoniły

bezosobnik: przegoniono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. przegońmy
2 os. przegoń
 przegońcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. przegoniłbym
bym przegonił
 przegoniłabym
bym przegoniła
 przegoniłobym
bym przegoniło
 przegonilibyśmy
byśmy przegonili
 przegoniłybyśmy
byśmy przegoniły
2 os. przegoniłbyś
byś przegonił
 przegoniłabyś
byś przegoniła
 przegoniłobyś
byś przegoniło
 przegonilibyście
byście przegonili
 przegoniłybyście
byście przegoniły
3 os. przegoniłby
by przegonił
 przegoniłaby
by przegoniła
 przegoniłoby
by przegoniło
 przegoniliby
by przegonili
 przegoniłyby
by przegoniły

bezosobnik: przegoniono by

bezokolicznik: przegonić

imiesłów przysłówkowy uprzedni: przegoniwszy

gerundium: przegonienie

imiesłów przymiotnikowy bierny: przegoniony

odpowiednik aspektowy: przeganiać

Pochodzenie

Zob.  gonić 

1. intruzów

Definicja

zmusić kogoś lub coś do opuszczenia jakiegoś miejsca

Warianty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Relacje międzyludzkie określenia relacji międzyludzkich

Relacje znaczeniowe

synonimy:  odegnać, pogonić, przepędzić, wygonić, wypędzić

Połączenia

  • przegonić ojca; dzieci, ludzi
  • szybko przegonić
  • próbować; chcieć, móc, musieć; udało się  kogoś  przegonić

Cytaty

W progu myjni drogę przestąpił im rosły mężczyzna z ponad metrowej długości metalową rurką w dłoni. Chciał przegonić intruzów, ale już po chwili obezwładniony leżał na ziemi.

źródło: NKJP: AK: Sztangi w felgach, Gazeta Poznańska, 2001-09-22

„Kochany, zaparzę ci kawki” - mówiła na powitanie, a powinna przegonić mnie pogrzebaczem.

źródło: NKJP: Maria Nurowska: Rosyjski kochanek, 1996

Trzeba było przecież dbać o owoce na drzewie, o całość plonów, zwłaszcza kartofli, których nigdy nie było za dużo. Dlatego stawiano strachy, które miały odpędzić szkodniki. Łopoczące szmaty mogły zniechęcić ptactwo, przegonić je w inne miejsce.

źródło: NKJP: Aleksander Jackowski: Polska sztuka ludowa, 1974

Istnieje możliwość, że poszkodowani szybko zorientują się, że padli ofiarą podstępu i przegonią nas z plaży, obijając kijami od parawanów i niszcząc zamek.

źródło: NKJP: (mid): Zamki na piasku, Dziennik Bałtycki, 2003-08-19

Jak kobitka poznała starego Niemca, to się rozwiodła. A jak wybudował jej dom, oczywiście wszystko na jej nazwisko, to go przegoniła aż do Niemiec i znowu za byłego męża wyszła.

źródło: NKJP: Włodzimierz Nowak: Obwód głowy, 2007

Składnia

bez ograniczeń + przegonić +
KOGO/CO + (SKĄD) + (DOKĄD)

2. rywala w wyścigu

Definicja

znaleźć się przed jakimś człowiekiem, zwierzęciem lub pojazdem, za którymi wcześniej szybko się szło, biegło czy jechało

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Ilość, liczby i liczenie kolejność

Relacje znaczeniowe

synonimy:  prześcignąć, wyprzedzić

Połączenia

  • móc; udało się  kogoś  przegonić
  • dogonić i przegonić

Cytaty

Zacisnąłem zęby i usiłowałem Polkę przegonić, ale ta jeszcze bardziej przyspieszyła. Moje chęci i prośba o końskie siły nie pomogły. Moje myśli ogarnęło przygnębienie - przegrałem z dziewczyną.

źródło: NKJP: Henryk Dereziński: Wspomnienie o Bronisławie Staszel Polankowej (cz. 2), Tygodnik Podhalański, nr 15, 1999

Pościg trwał dobrych kilkanaście minut. Najpierw przegoniliśmy auto, które ubezpieczało uciekających naszym terenowcem złodziei. Potem gnaliśmy przez pola i łąki. Bandyci chyba się przestraszyli, gdy zrównaliśmy się z nimi [...].

źródło: NKJP: duro: Pogonił złodziej, Wieczór Wybrzeża, 1998-06-24

Zaczął od podróżowania po Europie kupionym za grosze fiatem 125p. Gdy ten wysiadł podczas próby przegonienia mercedesa (padł przy 120 km na godzinę), przerzucił się na rower.

źródło: NKJP: Marek Świerszcz: Rowerem przez dżunglę, Dziennik Zachodni, 2005-04-29

Nikt jeszcze nie przegonił Etiopczyków w maratonie, mimo iż wielu się starało.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + przegonić +
KOGO/CO + (w CZYM)

3. kogoś przez pola

Definicja

zmusić do szybkiego przebycia jakiejś drogi

Warianty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przepędzić

Cytaty

Wtedy, w lesie, przebiegł naprawdę szybko ze dwieście metrów. A wrócił mniej spocony, choć Drzymalski przegonił go truchtem przed motocyklem.

źródło: NKJP: Artur Baniewicz: Drzymalski przeciw Rzeczpospolitej, 2004

Wczoraj zrobiły pranie całej grupie, a dziś już zdążyły przegonić dzieci po lesie.

źródło: NKJP: Beata Łabutin: Miejsce do życia, Gazeta Wyborcza, 1996-10-04

Należy tu tez wspomnieć o uroczych i miłych gospodarzach. W pierwszy dzień towarzysz Janko Muzykant przegonił nas przez pola i lasy, co zaowocowało późniejszym suszeniem obuwia oraz dolnych części odzienia.

źródło: NKJP: Internet

Składnia

bez ograniczeń + przegonić +
KOGO/CO + (GDZIE)

4. wiatr chmury

Definicja

sprawić, że coś szybko przesunęło się z jednego miejsca w inne

Warianty

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Połączenia

  • wiatr przegonił  coś 
  • przegonić chmury

Cytaty

[...] doświadczeni powiadają, że taki wiatr przegoni chmury i zaraz się słońce pokaże.

źródło: NKJP: Jarosław Iwaszkiewicz: Wenecja i inne szkice, 2008

Po skoku lidera wiatr przegonił mgłę i... znowu wiał w plecy.

źródło: NKJP: Jarosław Galusek: Nie tym razem, Janne, Dziennik Zachodni, 2005-01-07

Składnia

bez ograniczeń + przegonić +
CO

5. złe myśli

Definicja

pot. 
pozbyć się ze świadomości przykrych myśli i stanów psychicznych

Warianty

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  przepędzić

Połączenia

  • szybko przegonić

Cytaty

Święta idą, przegoń złe myśli! Zamiast myśleć, jak Ci źle, że więcej dzieci nie będzie, skup się na tym, jak to dobrze, że jest z Wami Oleńka.

źródło: NKJP: Internet

Zrób mu kącik na swoim biurku i przy łóżeczku, by czuwał przy Tobie, gdy śpisz. Bo pluszowy niedźwiadek potrafi przegonić od Ciebie wszystkie ponure myśli i nastroje.

źródło: NKJP: RED: Miś, Gazeta Poznańska, 2003-10-17

Obiecał sobie tylko, że to pierwszy i ostatni raz, zdjął przemoczone ubranie i zwalił się na pryczę. Teraz usiadł i potrząsnął głową, by przegonić resztki snu.

źródło: NKJP: Bartłomiej Misiniec: Gladiatorzy i piraci, 2009

A przedsesyjne stresy na pewno przegoni koncert zespołu jazzowego „Michał Wierba Quintet” - laureata Bielskiej Zadymki Jazzowej 2008, który w czwartek zagra w klubie Piec'Art Cafe.

źródło: NKJP: Joanna Weryńska: Krakowscy żacy świętują, Gazeta Krakowska, 2008-05-06

Składnia

bez ograniczeń + przegonić +
CO

6. w rozwoju gospodarczym

Definicja

pot. 
rywalizując z kimś w jakiejś dziedzinie, stać się od tego kogoś lepszym

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego stosunki, grupy i organizacje społeczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  prześcignąć, wyprzedzić

Połączenia

  • Europa; Polska przegoniła  kogoś 
  • przegonić  jakiś  świat; Amerykę
  • szybko przegonić
  • móc; udało się  kogoś  przegonić
  • dogonić i przegonić
  • przegonić po raz pierwszy

Cytaty

Dziś Rogowska skacze dwa razy wyżej, w dorobku ma medal olimpijski, a w sobie wielką ambicję, by przegonić słynną Jelenę Isinbajewą.

źródło: NKJP: Jakub Wasiak: Oddech koleżanki na plecach, Ozon, nr 16, 2005

Hiszpanie mieli zbyt dużą przewagę, momentami ich dominacja nas przerażała - mówił Miroslav K., który wciąż ma szansę przegonić R. w liczbie zdobytych bramek na mundialu.

źródło: NKJP: Rafał Romaniuk Durban: Wściekła ferajna Jogiego, Dziennik Zachodni, 2010-07-09

[...] jedynie Ziemia O'Liete'a była coś warta, jej naukowcy w niektórych dziedzinach przegonili nawet naukowców stalińskich, a złoża ropy mieli tam wciąż obfite.

źródło: NKJP: Jacek Dukaj: W kraju niewiernych, 2000

Warto się zatem już dziś zastanawiać nad tym, jak będzie wyglądał podział wpływów na świecie, jeżeli za lat mniej więcej 20 Chiny gospodarczo przegonią Amerykę.

źródło: NKJP: Jacek Żakowski: Kto rządzi światem, Polityka, nr 2436, 2004-01-24

Składnia

bez ograniczeń + przegonić +
KOGO + (w CZYM)
Data ostatniej modyfikacji: 12.09.2018
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN