UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

historyzm

Chronologizacja

1843, S. Trentowski, "Stosunek filozofii do cybernetyki czyli sztuki rządzenia narodem", books.google.pl

Pochodzenie

internac.

ang. historism

fr. historisme

niem. Historismus

Od: historia

1. w filozofii

Definicja

uwzględnianie w interpretacji różnych zjawisk społecznych ich uwarunkowań historycznych

Noty o użyciu

Ms. lp wymawiany: [historyźmie] lub [historyzmie].

Wymowa

[historysm] albo [historyzm]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka filozofia

Relacje znaczeniowe

	synonimy:	historycyzm
	antonimy:	ahistorycyzm, ahistoryzm

Połączenia

przeciwnik, przedstawiciel, zwolennik historyzmu

Cytaty

	Choć nie wypowiadał się na temat „Unii Sowieckiej”, jednoznacznie oceniał wywiedziony z Hegla historyzm, podstawę marksizmu [...]. źródło: NKJP: Marcin Stopa: Koniec świata i zadania myślenia, Gazeta Wyborcza, 1995-11-15
	[...] Comte nie różni się od ewolucjonistów, [...] różni się natomiast zasadniczo od zwolenników historyzmu (na przykład Hegla), z którymi dzieli przekonanie o współzależności wszystkich sfer życia społecznego i uwarunkowaniu każdego stanu społeczeństwa przez jego stany wcześniejsze. źródło: NKJP: Jerzy Szacki: Historia myśli socjologicznej, 2002
	Najważniejszą zapewne cechą absolutnego historyzmu było przekonanie, iż żadnego faktu nie da się wyjaśnić dopóty, dopóki traktuje się go jako coś niezmiennego i raz na zawsze danego. źródło: NKJP: Krystyna Rembowska: Kultura w tradycji i we współczesnych nurtach badań geograficznych, 2002
	To, co w filmie mówią Rosjanie, również jest przeniknięte historyzmem. Porównują oni obecny okres do czasu Wielkiej Smuty, do chaosu XVII wieku. źródło: NKJP: Tadeusz Sobolewski: W telewizji pokażą, Gazeta Wyborcza, 1993-09-28
	[...] pewnikiem było przekonanie, że - wbrew XIX-wiecznemu historyzmowi - równie naukowe jak pytanie o genezę, pochodzenie może być pytanie o funkcję danego elementu w języku. źródło: NKJP: Alicja Nagórko: Zarys gramatyki języka polskiego, 1996

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	historyzm	historyzmy
D.	historyzmu	historyzmów
C.	historyzmowi	historyzmom
B.	historyzm	historyzmy
N.	historyzmem	historyzmami
Ms.	historyzmie	historyzmach
W.	historyzmie	historyzmy

Inne uwagi

Zwykle lp

2. w sztuce

Definicja

kierunek w różnych dziedzinach sztuki XIX i początków XX wieku, charakteryzujący się naśladownictwem stylów typowych dla wcześniejszych epok

Noty o użyciu

Ms. lp wymawiany: [historyźmie] lub [historyzmie].

Wymowa

[historysm] albo [historyzm]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka prądy, kierunki i kategorie artystyczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:

historycyzm

Połączenia

okres, przedstawiciel historyzmu

Cytaty

	Na przełomie wieków w architekturze modny był historyzm, [...] projektanci wywoływali zatem duchy architektonicznej przeszłości. źródło: NKJP: Włodzimierz Kalicki: Latowisko próżności, Gazeta Wyborcza, 1995-06-02
	Autorem projektu był [...] czołowy przedstawiciel historyzmu w architekturze polskiej, niekiedy zresztą żartobliwie nazywany „Kraszewskim architektury polskiej” [...]. źródło: NKJP: Lechosław Herz: Wardęga. Opowieści z pobocza drogi, 2010
	Stanisław Witkiewicz, malarz i krytyk artystyczny, w cyklu głośnych wystąpień przeciwstawiał malarstwu anegdotycznemu oraz historyzmowi Matejki nową sztukę czerpiącą natchnienie z obserwacji życia i z uwzględnienia światła. źródło: NKJP: Stefan Kieniewicz: Historia Polski 1795-1918, 1968
	Od nazwy pawilonu i stowarzyszenia, powstałego w Wiedniu [...] pochodzi określenie prądu artystycznego w plastyce, zwanego secesją [...]. Jego wyznawcy wezwali do zerwania z historyzmem, z manierą naśladownictwa sztuki sprzed wieków, z neogotykiem i neorenesansem. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba: Historia powszechna. Wiek XIX, 2008

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	historyzm	historyzmy
D.	historyzmu	historyzmów
C.	historyzmowi	historyzmom
B.	historyzm	historyzmy
N.	historyzmem	historyzmami
Ms.	historyzmie	historyzmach
W.	historyzmie	historyzmy

Inne uwagi

Zwykle lp

3. w językoznawstwie

Definicja

jęz.

wyraz będący określeniem czegoś lub kogoś należącego do realiów dawnych epok i nieistniejącego współcześnie

Noty o użyciu

Ms. lp wymawiany: [historyźmie] lub [historyzmie].

Wymowa

[historysm] albo [historyzm]

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Język

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Cytaty

Glejt – stara pożyczka z niemieckiego żywotna jest dotąd, ale raczej już jako historyzm.

źródło: Aleksander Zajda: Trzecie rozważania nad „Słowami prawnymi w rzeczy sobie podobnymi” Bartłomieja Groickiego, LingVaria, 2002 (lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl)

Wyrazy dragon, muszkiet, janczar to historyzmy, określane także jako archaizmy rzeczowe, odnoszą się one bowiem do realiów epok minionych.

źródło: Internet: poradnia-jezykowa.uz.zgora.pl

Opisem objęto [...] także wybrane historyzmy, pozostające w biernym zasobie słownictwa i – wyjątkowo – archaizmy leksykalne.

źródło: Internet: leksykografia.uw.edu.pl

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: m3

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	historyzm	historyzmy
D.	historyzmu	historyzmów
C.	historyzmowi	historyzmom
B.	historyzm	historyzmy
N.	historyzmem	historyzmami
Ms.	historyzmie	historyzmach
W.	historyzmie	historyzmy

Data ostatniej modyfikacji: 14.08.2017