Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *svobodь (ż) / *svoboda : *sveboda 'wolność, niezależność, niezawisłość'
Od: psł. przymiotnika *svobъ : *svebъ 'należący do swego plemienia, mieszkający na własnej ziemi' z rzadkim przyrostkiem *-odь : *-oda.
1. wolność
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | wolność | |
| hiperonimy: | niezależność |
Połączenia
- absolutna, całkowita, duża, nieograniczona, nieskrępowana, ogromna, pełna, spora, szeroka, wielka, znaczna, zupełna; nadmierna, zbytnia; niewielka, ograniczona, względna; chwilowa, dotychczasowa; faktyczna, prawdziwa; pozorna swoboda; swoboda indywidualna, osobista; finansowa, gospodarcza; językowa; artystyczna, twórcza; intelektualna, interpretacyjna; decyzyjna, operacyjna, regulacyjna
- swoboda jednostki, pracodawcy, sędziów, ustawodawcy; mediów, władzy; słowa, wypowiedzi; podróżowania, poruszania się, przemieszczania się; manewru, ruchów; działalności, działania; handlu, pracy, przedsiębiorczości, świadczenia usług; umów, zawierania umów; dysponowania czymś, kształtowania czegoś, obrotu czymś, podejmowania czegoś, prowadzenia czegoś; dostępu do czegoś, przepływu czegoś; zrzeszania się; decydowania, decyzji, oceny, wyboru; kultu, myśli, sumienia, wyznania; interpretacji
- swoboda w działaniu, w grze, w polityce; w negocjacjach, w zawieraniu umów; w prowadzeniu czegoś, w wykonywaniu czegoś; w kształtowaniu czegoś, w tworzeniu czegoś; w dysponowaniu czymś, w obrocie czymś; w określaniu czegoś, w ustalaniu czegoś; w doborze czegoś, w podejmowaniu decyzji, w wyborze; w interpretacji, w ocenie
- swoboda i bezpieczeństwo, swoboda i możliwość czegoś, swoboda i niezależność; autonomia i swoboda, samodzielność i swoboda, suwerenność i swoboda, wolność i swoboda
- brak, doza, margines, stopień; maksimum, nadmiar; granica, obszar, pole, sfera, zakres; gwarancja, prawo; realizacja, utrata, wzrost; możliwość, warunki, zasada; jutrzenka swobody
- prawo do swobody
- wpływ, zamach na swobodę; ingerencja w swobodę
- przepisy, ustawa o swobodzie; ograniczenia w swobodzie
- swoboda panuje
- bronić; pozbawiony swobody
- mieć, zachować; odzyskać, uzyskać, zyskiwać; dać/dawać, pozostawić, zostawić; zwiększyć/zwiększać; krępować, naruszać, ograniczyć/ograniczać, zmniejszać; gwarantować, zagwarantować, zapewnić/zapewniać; cenić, chronić, wykorzystać swobodę; odzyskanie, pozostawienie, przywrócenie, wprowadzenie; poszerzenie, zwiększenie; naruszanie, ograniczenie/ograniczanie; zagwarantowanie, zapewnienie swobody
- doprowadzić, dążenie do swobody; korzystać ze swobody
- pozwolić/pozwalać na swobodę; walczyć o swobodę; ingerować w swobodę
Cytaty
|
[...] przewodniczący komisji ma całkowitą swobodę postępowania zgodnie z własnym sumieniem, bez wskazówek czy instrukcji klubowych. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 21.09.1995 |
|
|
Skandalem pachnie zamysł ograniczenia swobody prasy przez arbitralne orzekanie w trybie rozporządzenia Rady Ministrów, o czym wolno pisać i mówić dziennikarzom. źródło: NKJP: Dominika Wielowieyska: W Sejmie o tajemnicy państwowej, Gazeta Wyborcza, 1993-12-03 |
|
|
[...] korzystając ze swobody poruszania się pomiędzy państwami Unii Europejskiej, podróżował wielokrotnie pomiędzy Niemcami a Włochami nawet nie okazując paszportu. źródło: NKJP: Beztroski oszust, Dziennik Polski, 1999-09-07 |
|
|
Ingerowanie radnych w swobodę działalności gospodarczej jest niezgodne z prawem - uznał wojewoda śląski [...]. źródło: NKJP: Grzegorz Wawoczny: Skarceni!, Nowiny Raciborskie, 2006-08-22 |
|
|
Ogólne, uniwersalne reguły działania, będąc pewnego rodzaju drogowskazami, traktowane są z dużym marginesem swobody w interpretacji i realizacji. źródło: NKJP: Jolanta Kopka: Społeczny wymiar postrzegania moralnego (Studium socjologiczne), 1999 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | swoboda |
swobody |
|
| D. | swobody |
swobód |
|
| C. | swobodzie |
swobodom |
|
| B. | swobodę |
swobody |
|
| N. | swobodą |
swobodami |
|
| Ms. | swobodzie |
swobodach |
|
| W. | swobodo |
swobody |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. rozluźnienie
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Usposobienie człowieka cechy charakteru, temperamentu, zdolności i umiejętności
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | luz, rozluźnienie |
Połączenia
- absolutna, całkowita, duża, nadmierna, nieograniczona, nieokiełznana, niezwykła, pełna; beztroska, naturalna; sztuczna swoboda; swoboda obyczajowa; erotyczna, seksualna
- swoboda ekspresji, obyczajów, zachowania, życia
- swoboda w kontaktach, w rozmowie
- swoboda i naturalność, swoboda i pewność, swoboda i radość; lekkość i swoboda, luz i swoboda
- brak, doza; atmosfera, poczucie, potrzeba; czasy swobody
- potrzebować swobody
- silić się na swobodę
Cytaty
|
Stan totalnej swobody, panujący na polnych i ogrodowych przyjęciach, jest jednak pozorny [...]. źródło: NKJP: Biesiadny savoir-vivre, Dziennik Polski, 2002-08-10 |
|
|
Potrzebne nam były te zwycięstwa. Jeśli teraz dojdzie do tego pewność siebie a jednocześnie luz i swoboda, to będziemy dobrze przygotowani [...]. źródło: NKJP: Sławomir Stachura: Luz i swoboda, Echo Dnia, 2006-04-13 |
|
|
Rozwodził się nad swobodą obyczajów, a właściwie rozpustą, uprawianą bezkarnie w Świętym Mieście. źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Silva rerum historicarum, 2002 |
|
|
[...] podczas gdy twarz Kondego wyrażała łagodność i skłonność do zadumy, Diallo uderzał sporą pewnością siebie, swobodą zachowania i pańską wyniosłością [...]. źródło: NKJP: Arkady Fiedler: Nowa przygoda: Gwinea, 1962 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | swoboda |
swobody |
|
| D. | swobody |
swobód |
|
| C. | swobodzie |
swobodom |
|
| B. | swobodę |
swobody |
|
| N. | swobodą |
swobodami |
|
| Ms. | swobodzie |
swobodach |
|
| W. | swobodo |
swobody |
Inne uwagi
Zwykle lp
3. przywileje
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa regulacje prawne
Połączenia
- ludzkie; fundamentalne, podstawowe, szerokie swobody; swobody demokratyczne, konstytucyjne, narodowe, obywatelskie, polityczne; ekonomiczne, gospodarcze; religijne, wyznaniowe; akademickie, dziennikarskie, szlacheckie, związkowe
- swobody człowieka, obywateli, Unii Europejskiej
- swobody i przywileje; prawa i swobody
- obrońca; obrona, ochrona; gwarancja, poszanowanie, realizacja, wzrost; sfera, zakres swobód
- zamach na swobody, walka o swobody
- gwarantować, naruszać, ograniczyć/ograniczać swobody; naruszanie, ograniczenie/ograniczanie, zapewnienie swobód
- korzystać ze swobód
- walczyć o swobody
Cytaty
|
Potępiamy ograniczenia praw i swobód ludzi wierzących. źródło: NKJP: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 12.12.1997 |
|
|
Duże swobody polityczne, choć ograniczone do przedstawicieli jednej tylko warstwy, były w całej niemal Europie uważane za charakterystyczne właśnie dla Polski. źródło: NKJP: Janusz Tazbir: Silva rerum historicarum, 2002 |
|
|
Zmienił się też typ demonstranta. To już nie student lub robotnik walczący o swobody związkowe czy wolność słowa. źródło: NKJP: Krótka historia walk ulicznych, Dziennik Polski, 2000-03-25 |
|
|
Wczoraj Jelcyn podpisał dekret powołujący tymczasową komisję, która ma nadzorować przestrzeganie konstytucyjnych praw i swobód obywateli Czeczenii. źródło: NKJP: Andrzej M. Zaucha: Moskwa chce sądzić Dudajewa, Gazeta Wyborcza, 1994-12-31/1995-01-01 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | swoboda |
swobody |
|
| D. | swobody |
swobód |
|
| C. | swobodzie |
swobodom |
|
| B. | swobodę |
swobody |
|
| N. | swobodą |
swobodami |
|
| Ms. | swobodzie |
swobodach |
|
| W. | swobodo |
swobody |
Inne uwagi
Zwykle lm