oboczność

[...] poprawny zapis to ul. Rexa. W tym nazwisku, jak we wszystkich innych nazwiskach męskich zakończonych na x [...], tylko w miejscowniku x przekształca się w ks - (o) Reksie (po dodaniu końcówki -e twarde s przekształci się w miękkie si, którego nie odda zapis xi). Pozostałe formy odmiany tego nazwiska nie zawierają oboczności głoskowych, należy zatem pozostawić x przed końcówkami deklinacyjnymi: D. Rexa, C. Rexowi, B. Rexa, N. Rexem.

źródło: NKJP: Internet

W polskich źródłach istnieje wiele określeń osadników olęderskich – Hollendrzy, Holędrzy, Holendrzy, Olędrzy, Olendrzy. Wszystkie są obocznościami i wywodzą się od pierwszych osadników z Niderlandów, sprowadzanych do Prus Książęcych i Królewskich od XVI w.

źródło: NKJP: Internet

W języku polskim obserwujemy przy tym znaczny nieraz stopień zmienności składu materialnego morfemów. Dopóki jednak odstępstwa te dadzą się objaśnić jako regularne oboczności głoskowe, tożsamość morfemu pozostaje zachowana. Np. morfem rdzenny w czasowniku br-a-ć ma poza tym dwufonemowym składem w formie bezokolicznika oboczne postaci: b'or-ę, (bierzesz), dość odbiegające od wyjściowego br-. Różnice te mają jednak charakter regularny, tzn. powtarzalny, i można je opisać za pomocą reguł: spółgłoskowych palatalizacji (rz) oraz samogłoskowych oboczności o charakterze ilościowym \o (zero) : e, i jakościowym 'e : 'o.

źródło: NKJP: Alicja Nagórko: Zarys gramatyki języka polskiego, 1996

Od XIX w. występowała już tylko jedna nazwa niemiecka – Bielitz i jedna czeska – Bílsko. W języku polskim natomiast istniały liczne oboczności: jeszcze na początku XX w. na równi z Bielsko występowały Bielsk, Bilsko i Bilsk. Ostatecznie nazwa Bielsko została uregulowana dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym.

źródło: NKJP:Internet

Alternacja - w dziedzinie fonetyki oznacza oboczność, wymianę głosek fonetycznie różnych, lecz pokrewnych pod względem etymologicznym, występującą w tematach i rdzeniach wyrazów np: stół - stole; dwór - dworze; grób - grobie.

źródło: NKJP: Internet