UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

spodnie

Chronologizacja

2 połowa XVII w., Kart XVII-XVIII

Pochodzenie

Zob. spodni, spód

Definicja

część ubrania okrywająca ciało od pasa w dół, z dwiema osobnymi częściami okrywającymi nogi

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie rodzaje i części ubrań

Relacje znaczeniowe

synonimy:  gacie, galoty
hiperonimy:  ubiór

Połączenia

  • damskie, męskie, chłopięce; bawełniane, drelichowe, dżinsowe, jedwabne, lniane, płócienne, skórzane, sztruksowe, sztuczkowe, wełniane; białe, czarne, granatowe...; prążkowane; bufiaste, workowate; długie, krótkie; przydługie, przykrótkie; dopasowane, obcisłe; luźne; rurkowate, zwężane; rozszerzane, szerokie; ocieplane, watowane; poplamione, podarte, pogniecione, wymięte, wytarte, zmięte, zniszczone, znoszone; pocerowane, połatane; postrzępione, wystrzępione; rozpięte, opadające, spuszczone spodnie; spodnie materiałowe, garniturowe, wyjściowe; zaprasowane w kant; mundurowe, wojskowe; dresowe, ciążowe, farmerskie, góralskie, narciarskie, robocze, tenisowe
  • spodnie biodrówki, bojówki, moro, ogrodniczki, rurki, rybaczki
  • spodnie dla chłopca, dzieci; do jazdy konnej; do kolan; od dresu, od fraka, od garnituru, od kombinezonu, od munduru, od pidżamy, od piżamy; z aksamitu, z bawełny, z bistoru, z drelichu...
  • spodnie po kostki; w cętki, w ciapki, w kratę, w kwiatki, w paski, w paseczki, w prążki; w kant, w kancik; za kolana
  • spodnie z kantem, z lampasami, z mankietami, z zaszewkami
  • spodnie na szelkach
  • spodnie i bluza; spodnie i bluzka; spodnie i buty; spodnie i kamizelka; spodnie i koszula; spodnie i kurtka; spodnie i majtki; spodnie i marynarka; spodnie i spódnica; spodnie i skarpetki; spodnie i sweter
  • brzeg, dół; kieszeń, nogawka, mankiet, pasek, szwy; długość, fason, krój; fałdy, kant; para spodni
  • guzik, kieszeń, nogawka, zamek, pasek od spodni; pasek, szelki do spodni
  • marynarka, garnitur, żakiet ze spodniami
  • lampas; plama na spodniach; chłopak, dziewczyna, kobieta, mężczyzna w spodniach; dziura; guzik, kieszeń, rozporek, zamek w spodniach
  • spodnie opadają, wiszą na kimś
  • nosić; naciągnąć, wciągnąć, włożyć/wkładać, założyć/zakładać; ściągnąć/ściągać, zdjąć/zdejmować; zapiąć/zapinać, rozpiąć/rozpinać, dopiąć/dopinać; opuścić/opuszczać, spuścić/spuszczać; podciągnąć/podciągać; skrócić, zwęzić spodnie
  • być, biegać, leżeć bez spodni
  • wyłożyć, wypuścić/wypuszczać, koszulę na spodnie; ubrać się, wskoczyć; wpuścić (koszulę); wytrzeć/wycierać coś w spodnie; narobić, zrobić w spodnie
  • odziany, ubrany w spodnie
  • być, chodzić w spodniach

Cytaty

Do dobrego tonu należało noszenie dużej marynarki, obcisłych spodni „rurek”, poszarpanych trampek, jaskrawej koszulki bez rękawów i wąskiego krawata.

źródło: NKJP: Dziennik Polski - 2001-05-19 - Pejzaż - Stracona generacja

Przyglądał mi się wysoki mężczyzna w białym fartuchu, białych spodniach i kremowych butach ze śmiesznymi, wydłużonymi noskami [...].

źródło: NKJP: Jerzy Sosnowski: Linia nocna

Zamiast być słodką dziewczynką, paliła papierosy z kolegami z podwórka, uciekała z przedszkola, a później, już w szkole, chodziła na wagary. I wolała chodzić w spodniach niż w sukienkach.

źródło: NKJP: Max Cegielski: Apokalipso

Wypatrzyłam jakieś żeliwne koluszko wystające z gładkiego cielska lokomotywy, zdjęłam pasek od spodni i przeciągnąwszy go przez to kółko, udało się uzyskać w miarę solidny uchwyt.

źródło: NKJP: Anna Kowalska-Lewicka: Koniec wojny na Podhalu

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: p3

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. spodnie
D. spodni
C. spodniom
B. spodnie
N. spodniami
Ms. spodniach
W. spodnie

Frazeologizmy

ktoś nosi spodnie
ktoś robi w gacie
ktoś robi w spodnie ze strachu
ktoś robi w spodnie
ktoś zrobił w majtki
ktoś zrobił w spodnie
w jednych portkach
w jednych spodniach
Data ostatniej modyfikacji: 10.10.2022
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj