UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

kreza

Chronologizacja

1 połowa XVII w., Kart XVII-XVIII

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. kreza
krezy
D. krezy
krez
C. krezie
krezom
B. krezę
krezy
N. krezą
krezami
Ms. krezie
krezach
W. krezo
krezy

Pochodzenie

niem. Krös, Kresen 'pofałdowany kołnierz (w ubraniach i nakryciach głowy); koguci grzebień'

1. kołnierz

Definicja

suto marszczony albo plisowany z cienkiej tkaniny lub koronki usztywniony kołnierz, noszony w XVI i XVII wieku

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kryza
hiperonimy:  kołnierz

Cytaty

Patrząc na jego damę z krezą, wyczuwamy, że autor doznawał niezawodnie fizycznej rozkoszy dotyku, gdy impastując biel, próbował efektami fakturowymi wydobyć wypukłość bufiastych rękawów, szeroko wydętej spódnicy i drżące w świetle, delikatne, gęste zagłębienia krochmalonej krezy.

źródło: NKJP: Tadeusz Seweryn: Orawski Orbis Pictus, Polska Sztuka Ludowa, nr 2, 1960

Wykonany na płótnie zdobił stroje regionalne, takie jak: czepce, gorsety czy krezy.

źródło: NKJP: Beata Machowska-Kaczmarek: Unikatowy biały haft, Polska Głos Wielkopolski, 2004-12-21

Chlubą żywieckiego Muzeum Miejskiego jest kolekcja pięknych strojów mieszczańskich, w tym szczególnie okazałych strojów kobiecych, upiększanych haftowanymi na tiulu fartuchami, krezami, łoktuszami i chustami.

źródło: NKJP: (mal): Misterne hafty, Dziennik Zachodni, 2003-01-07

2. sierść

Definicja

zool. 
fragment sierści lub pierza wokół szyi niektórych zwierząt i ptaków, odznaczający się innym kolorem niż sierść lub pierze pokrywające resztę ciała

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kryza

Cytaty

Wiele psów ma na szyi krezę z sierści, którą należy wczesać w resztę włosów.

źródło: Internet: beagle.pl

Samiec w szacie godowej przyozdobiony jest szeroką krezą piór wokół szyi i dwoma pióropuszami na głowie. Ubarwienie krezy bywa bardzo zmienne, niemalże u każdego ptaka inne.

źródło: Internet: ptaki.ovh.org

3. kość

Definicja

paleont. 
wystająca kość otaczająca szyję dinozaura

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt inne zwierzęta lądowe

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kryza
hiperonimy:  kość

Cytaty

Zarówno rogi, jak i kreza dinozaura miały niespotykane rozmiary oraz kształty.

źródło: Anna Błońska: Nowy ceratops z niezwykłymi cechami, 2015-06-05 (kopalniawiedzy.pl)

Rośliny zrywał rogowy dziób, zaś kark chroniła kostna kreza. Leptoceratops osiągał dwa metry długości.

źródło: Internet: mitoslavia.blogspot.com

4. brzeg kapelusza

Definicja

wystająca część kapelusza, która otacza jego główkę

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie ozdoby i dodatki

Relacje znaczeniowe

synonimy:  rondo

Cytaty

Męski charakteryzowały filcowe kapelusze z krezami podwiniętymi do góry i białe sukmany sięgające do kolan [...].

źródło: NKJP: (ZACH): Kamizelki z wojskowego materiału, Gazeta Krakowska, 2005-11-26

Kreza kapelusza była podwinięta po bokach i obszyta czarną tasiemką.

źródło: Janusz Świeży: Stroje ludowe Lubelszczyzny, 1954 (teatrnn.pl)

5. element zwężający

Definicja

techn. 
element zwężający szerokość rury, umożliwiający regulację przepływu różnych substancji w przewodzie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kryza

Cytaty

Na przeglądzie robili problem z wydechem, więc na kolejny przegląd wspawałem taką krezę jak w oryginale i było znacznie ciszej.

źródło: Internet: m.quadzik.pl

6. element konstrukcyjny

Definicja

techn. 
element konstrukcyjny w kształcie pierścienia lub pasa okalającego coś, służący do łączenia albo do oparcia jednego elementu o drugi

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I TECHNIKA Urządzenia i maszyny budowa urządzeń i maszyn

Relacje znaczeniowe

synonimy:  kołnierz, kryza
hiperonimy:  otoczka

Cytaty

Połączenie hełmu z górnym dnem kotła, jak również wszelkich rur z nim połączonych ma być wykonane na krezy i pierścienie, przez otwory których mają przechodzić śruby ściągające.

źródło: Dz.U.25.84.579 (prawo.pl)

Data ostatniej modyfikacji: 17.07.2017
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN
Open toolbar

Menu dostępności

  • Powiększ tekst

  • Zmniejsz tekst

  • Wysoki kontrast

  • Resetuj