UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

lira

Chronologizacja

1564, SPXVI

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: ż

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. lira
 liry
D. liry
 lir
C. lirze
 lirom
B. lirę
 liry
N. lirą
 lirami
Ms. lirze
 lirach
W. liro
 liry

1. w starożytności

Definicja

starogrecki instrument muzyczny, strunowy, szarpany, z ramionami w kształcie podkowy połączonymi u rozwidlenia jarzmem, ze strunami rozpiętymi pomiędzy nim a podstawą

Pochodzenie

łac. lyra

z gr. lýra

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  instrument

Cytaty

- Marta, Marta! - znów to samo, coraz bardziej zbliżające się echo tajemniczej melodii, a właściwie kilku nutek wybranych z gamy i puszczanych w przestworza delikatnymi opuszkami palców, co miękko potrącają strunę liry, wprawiając w szczególną wibrację.

źródło: NKJP: Wiesława Maria Korczyńska: Wróć..., 2001

W zależności od liczby strun lira nosiła rozmaite nazwy. Kitara, czyli cithara miała być wynalazkiem Orfeusza, który do początkowych siedmiu strun dodał jeszcze dwie - na cześć muz.

źródło: NKJP: Jan Tomkowski: Ciemne skrzydła Ikara. Eseje o rozpaczy, 2009

Pudło rezonansowe liry zrobione było ze skorupy żółwia, a ramiona z rogów antylopy.

źródło: NKJP: Internet

Na jednym z odcinków fryzu została przedstawiona, jedyna wśród wszystkich postaci kobiecych, kobieta zamężna w welonie na głowie, trzymająca w rękach lirę i wieniec laurowy.

źródło: NKJP: Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Krzysztof Wesołowski: Znane i nieznane: rezydencje, ludzie, wydarzenia, 2001

2. w średniowieczu

Definicja

instrument muzyczny strunowy, smyczkowy, o gruszkowatym korpusie z dwoma półokrągłymi otworami, mający od jednej do trzech strun

Pochodzenie

łac. lyra

z gr. lýra

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka muzyka

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  instrument

Cytaty

Wyjątkowa okazja do posłuchania muzyki średniowiecznej wykonywanej na nieznanych dziś szerzej instrumentach typowych dla tamtej epoki (jak lira średniowieczna, dudy, szałamaje, mandora) będzie w sobotę 7 września o godz. 16 [...].

źródło: Internet: solidarnosc.gda.pl

Jednym z instrumentów, który był używany w przedstawieniach Skomorochów, jest lira smyczkowa.

źródło: Internet: skomorochy-teatr.blogspot.com

3. u cietrzewia

Definicja

łow. 
ogon samca cietrzewia

Pochodzenie

łac. lyra

z gr. lýra

Motywacja semantyczna: ze względu na kształt ogona przypominający lirę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt ptaki

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  ogon

Cytaty

Bardzo często spotykanym trofeum są wachlarze głuszców i liry cietrzewi płasko rozłożone i odpowiednio ukształtowane na tarczach, zawieszonych na ścianie.

źródło: NKJP: Jerzy Napiórkowski: Z pamiętnika myśliwego, Polityka, nr 2386, 2003-02-01

W czasie tokowania kogut napręża skrzydła opuszczając je do ziemi, lirę rozpościera i unosi prostopadle w górę, szyję wyciąga równolegle do ziemi i w tej pozycji biega, podfruwa, podskakuje i w ogóle jest bardzo ruchliwy.

źródło: NKJP: Stanisław Godlewski: Vademecum myśliwego, 1955

Składnia

bez ograniczeń + lira +
(CZEGO)

4. w portfelu

Definicja

pieniądz używany w Turcji i (przed wprowadzeniem euro) na Malcie

Pochodzenie

tur. lirası

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse waluta

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  pieniądz, waluta

Połączenia

  • lir maltański, turecki

Cytaty

Wszystkie te założenia udało się zrealizować, przywieźliśmy nieco pieniędzy (maltańskie liry radzę wymieniać na miejscu, może być problem z pozbyciem się ich w Polsce!), kilkadziesiąt zdjęć i mnóstwo opowieści.

źródło: NKJP: Weronika Ostatek: Z potrzeby ciepła, Dziennik Polski, 2006-09-19

W krótkim okresie analitycy nie wykluczają, że może dojść do wyprzedaży tureckiej liry, ponieważ odnotowywany ostatnio popyt na walutę Turcji miał charakter spekulacyjny.

źródło: NKJP: Rykoszetem w giełdy, Dziennik Polski, 2003-11-21

Zagraniczni inwestorzy wycofywali stamtąd swój kapitał i w popłochu zamieniali tureckie liry na dolary.

źródło: NKJP: W Turcji źle, to i w Polsce gorzej, Polityka, nr 2288, 2001-03-10

Frazeologizmy

lira korbowa
Data ostatniej modyfikacji: 06.11.2015
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN