UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

płótno

Chronologizacja

SStp, SPXVI: płotno, SKN, SJPXVII, STR, SL, SWil, SJPWar, SJPDor, SJPSz, SJPDun, ISJP, PSWP, USJP

Pochodzenie

psł. *poltьno 'tkanina lniana, płótno'

1. tkanina

Definicja

tkanina o prostym splocie wykonana z bawełny, lnu, konopi albo juty, stosowana do wyrobu obrusów, serwet, ubrań, żagli itp.

Kwalifikacja tematyczna

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Ubranie czynności, przedmioty i osoby związane z robieniem i noszeniem ubrań

CZŁOWIEK I TECHNIKA Przemysł materiały używane w przemyśle

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  tkanina

Połączenia

  • białe, czarne, czerwone, granatowe, szare,...; bawełniane, lniane; grube, cienkie; haftowane, kolorowe; nakrochmalone; szorstkie; zgrzebne; impregnowane; zetlałe; namiotowe, pościelowe, workowe, żaglowe; pogrzebowe; bielone na słońcu płótno
  • płótno spodni, koszuli, podkoszulki; obrusa, stołu prezydialnego; kanapy
  • kawałki, pasy; bele, zwoje płótna
  • koszula, kurtka, marynarka; torba; obrus, zasłony; okładka; bandaże; worki z płótna
  • bielić; tkać, utkać płótno
  • nakryć, zakryć coś płótnem; coś obłożone, obszyte, nakryte, przykryte, zasłonięte płótnem
  • coś owinięte, zawinięte w płótno
  • wyszywać na płótnie
  • biały, blady jak płótno
  • zblednąć jak płótno

Cytaty

Tu przycupnęliśmy na schodkach, ona w zgrzebnej sukience z szarego płótna […].

źródło: NKJP: Jacek Dehnel: Rynek w Smyrnie, 2007

Samodzielną pracę, zasługującą na uwagę ze względu na jej „oprawę”- album (okładka z szarego płótna z wyszytym na niej tytułem „Kronika rodzinna”), przygotowała [...] Kinga Zaręba z klasy I b.

źródło: NKJP: I.Koba: Gimnazjaliści odtwarzają historię gminy, Tygodnik Ciechanowski, 2006-07-23

Zanim zbójnik zatańczy krzesanego w porządnych portkach, trzeba się nad strojem trochę pomęczyć. Najpierw na krosnach utkać płótno, które trafia do folusza. Tam materiał musi być „wybity”, tak żeby „włos się wyciągnął” i sukno było dość grube i miękkie.

źródło: NKJP: Ewa Czerwieniec: Góralska moda z duchem czasu, Dziennik Polski, 2001-06-08

Tu, w jednym z pokoi wychodzących na ulicę, z oknami zasłoniętymi czarnym płótnem, Kantor próbował swój spektakl „Balladyny”.

źródło: NKJP: Evviva l'arte!, Dziennik Polski, 2001-07-27

Leżał wsłuchany w szum deszczu, rozdzielający się na solowe partie kropel uderzających o naciągnięte płótno namiotu […].

źródło: NKJP: Cezary Michalski: Siła odpychania, 2002

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. płótno
 płótna
D. płótna
 płócien
C. płótnu
 płótnom
B. płótno
 płótna
N. płótnem
 płótnami
Ms. płótnie
 płótnach
W. płótno
 płótna

2.a do malowania

Definicja

odpowiednio przygotowana tkanina, na której maluje się obrazy

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka sztuki plastyczne

Połączenia

  • zagruntowane/gruntowane płótno
  • szkic; krajobraz, pejzaż, portret, wizerunek; obrazy; akryl, obraz olejny na płótnie
  • gruntować płótno; gruntowanie płótna
  • przenosić coś na płótno
  • malować, utrwalać, uwiecznić coś na płótnie

Cytaty

W jednym pokoju – galeria obrazów i korzenioplastycznych kompozycji. W drugim – sztalugi, farby i płótna.

źródło: NKJP: W. Dżbik: Spotkanie z Hanną Kozińską w kwiatach, Tygodnik Ciechanowski, 2004-04-12

Malowano też makaty farbami olejnymi na gruntowanym płótnie lnianym lub satynie, posługując się szablonami.

źródło: NKJP: Aleksander Jackowski: Polska sztuka ludowa, 1974

Od przyszłego męża dostałam w prezencie pierwsze farby olejne, blejtram, dobrze zagruntowane płótna.

źródło: NKJP: (CZES): Zaczęło się od kredek, Dziennik Polski, 2000-07-03

Był młody, miał dużo zapału. Mówi, że gdy zaczynał, nie wiedział, że trzeba umieć jeszcze coś poza malowaniem. Dopiero kiedy poznał pewnego artystę ze Stryszawy, dowiedział się o gruntowaniu płótna.

źródło: NKJP: Droga do nieba, Dziennik Polski, 2001-01-26

Wrażliwość artystyczna pozwala Hannie Kozińskiej dostrzec w przyrodzie to, czego oczy innych dostrzec nie są w stanie – autentyczne piękno. Przenosi je na płótno i papier […].

źródło: NKJP: W. Dżbik: Spotkanie z Hanną Kozińską w kwiatach, Tygodnik Ciechanowski, 2004-04-12

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. płótno
 płótna
D. płótna
 płócien
C. płótnu
 płótnom
B. płótno
 płótna
N. płótnem
 płótnami
Ms. płótnie
 płótnach
W. płótno
 płótna

2.b obraz

Definicja

obraz namalowany na płótnie - odpowiednio przygotowanej tkaninie

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność artystyczna człowieka sztuki plastyczne

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:  obraz

Połączenia

  • zaczęte, nieskończone; duże, małe, ogromne, olbrzymie, wielkie; monumentalne; barwne; abstrakcyjne, awangardowe, historyczne, impresjonistyczne; bezcenne, cenne; najlepsze, sławne, słynne; skradzione płótno; płótno olejne
  • płótna Jacka Malczewskiego, Jana Matejki, Jerzego Kossaka, Leonarda da Vinci, Picassa, Wojciecha Kossaka...; artystów, wybitnych malarzy, mistrzów
  • wartość; format; faktura; atmosfera, nastrój; kradzież płótna; wystawa; kolekcja; cykl płócien
  • praca nad płótnem
  • krajobraz, pejzaż, portret, wizerunek; obrazy; akryl, obraz olejny/olej na płótnie
  • wystawiać płótna

Cytaty

Ostatni raz płótno Leonarda da Vinci było konserwowane w latach 50. „Damę” można oglądać w Muzeum Czartoryskich codziennie z wyjątkiem poniedziałków [...].

źródło: NKJP: „Dama” powieszona, Dziennik Polski, 1999-02-16

Odchodząc od jego dzieła, przypomniałem sobie inny obraz, na którym czworonożny towarzysz człowieka i anioła został uwzględniony. Chodzi rzecz jasna o płótno Jacka Malczewskiego, którego anioły to jednak zupełnie inna opowieść.

źródło: NKJP: Paweł Huelle: Młodzieniec, anioł, pies, Gazeta Wyborcza, 1999-02-27

Otwarta wczoraj w Domu Matejki kolejna wystawa nosi tytuł „Spotkanie po latach raz jeszcze”. Ze Lwowa przyjechało wczesne historyczne płótno mistrza „Karol Gustaw z Szymonem Starowolskim przed grobowcem Łokietka w katedrze na Wawelu”.

źródło: NKJP: Matejko ze Lwowa, Dziennik Polski, 1999-10-28

Właśnie Monetowi [...] świat zawdzięcza pierwsze impresjonistyczne płótno i nazwę nowego prądu zarazem [...].

źródło: NKJP: Mistrzowie barw tęczy, Dziennik Polski, 2001-05-11

Odmiana

część mowy: rzeczownik

rodzaj gramatyczny: n2

liczba pojedyncza liczba mnoga
M. płótno
 płótna
D. płótna
 płócien
C. płótnu
 płótnom
B. płótno
 płótna
N. płótnem
 płótnami
Ms. płótnie
 płótnach
W. płótno
 płótna

Składnia

bez ograniczeń + płótno +
JAKIE
bez ograniczeń + płótno +
KOGO
Data ostatniej modyfikacji: 26.01.2010
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN