Chronologizacja
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: n2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | wiano |
wiana |
|
| D. | wiana |
wian |
|
| C. | wianu |
wianom |
|
| B. | wiano |
wiana |
|
| N. | wianem |
wianami |
|
| Ms. | wianie |
wianach |
|
| W. | wiano |
wiana |
Pochodzenie
psł. *věno 'wykup, dar dawany przez pana młodego rodzicom żony, wykup za żonę'
Od: pie. pierwiastka *u̯ed- ‘wieść, prowadzić' (psł. *vesti, *vedǫ ‘wieść, prowadzić’, ‘pojmować za żonę’), z przyrostkiem *-no; uproszczenie grupy spółgłoskowej -dn- >-n-.
1. ślubne
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse własność
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina relacje rodzinne
Relacje znaczeniowe
| synonimy: | posag |
Połączenia
- bogate; ślubne wiano
- wiano dla córki
- skrzynia na wiano
- coś stanowi wiano
- być wianem
- dać, przekazać; dostać, otrzymać; wnieść coś w wianie
- dać, przekazać; dostać, otrzymać; wnieść jako wiano
Cytaty
|
W 1388 Władysław Opolczyk wydał za księcia kożuchowskiego Henryka VIII swoją córkę Katarzynę. Jako wiano młoda para otrzymała w zarząd miasta Prudnik i Głogówek w księstwie opolskim. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Tereny te w połowie XIX stulecia były wianem niejakiej Marii Sokolnickiej, córki ziemianina z Raciąża. źródło: NKJP: S. Żagiel: Ostatni z „Pięciu Rzek”, Tygodnik Ciechanowski, 2007-11-22 |
|
|
Ostatnia właścicielka Sierakowa z rodu Opalińskich, Maria Leszczyńska [...] wniosła Sieraków w wianie królowi francuskiemu, Ludwikowi XV. źródło: NKJP: Internet |
|
|
Dziewczyny z bogatszych domów dostawały w wianie dwie pierzyny, dwa duże i dwa małe zagłówki (poduszki). źródło: NKJP: Anna Dziedzic: Sztuka skubania, Dziennik Zachodni, 2001-04-14 |
|
|
Na ścianach izby na parterze wiszą XIX-wieczne, odpustowe oleodruki z wizerunkami świętych, pod nimi stoją ozdobne skrzynie służące do przechowywania odświętnych ubrań i wian dla córek w czasach, gdy włościanie nie mieli szaf [...]. źródło: NKJP: Ireneusz Pawlik: Zachować Laskową, Gazeta Krakowska, 2004-06-25 |
2. od męża
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse własność
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Rodzina relacje rodzinne
Połączenia
- posag i wiano
Cytaty
|
[...] gdy mężczyzna chce zostać mężem, to musi zapłacić kobiecie wiano, do którego potem ta kobieta, jako małżonka, ma wyłączne prawo i mężowi wara od tego. źródło: NKJP: Internet |
|
|
[...] z zaręczynami łączyło się zawarcie wpisywanej do ksiąg sądowych umowy (intercyza), która określała szczegółowo wyprawę panny młodej w naturze oraz wysokość posagu i wiana w gotówce zabezpieczonej w prawie ziemskim na dobrach męża. źródło: NKJP: Urszula Augustyniak: Historia Polski 1572-1795, 2008 |
|
|
W 1672 r. na wszystkich wymienionych wyżej wsiach uczynił zapis 12 tys. florenów posagu i wiana żonie Elżbiecie Krupczance Przecławskiej. źródło: NKJP: Tomasz A. Nowak: Odzyskane zabytki, Gazeta Radomszczańska, 2009-07-01 |
|
|
Dnia 22 III 1429 r. starosta inowrocławski Mikołaj Tumigrała wyznaczył żonie 500 grzywien z tytułu wiana. źródło: NKJP: Alicja Szymczakowa: Szlachta sieradzka w XV w. : magnifici et generosi, 1999 |
|
|
[...] zamek stał się wdowim wianem żon książąt zachodniopomorskich [...]. źródło: NKJP: Internet |
3. intelektualne
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Działalność intelektualna człowieka wytwory działań intelektualnych człowieka
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Finanse własność
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | wkład |
Cytaty
|
Chcemy, aby miasto w równym stopniu pomogło Wiśle i Cracovii w przebudowie ich stadionów [...]. Nie ma mowy o uprzywilejowaniu któregoś z klubów. To ma być wiano miasta na 100-lecie obu klubów. źródło: NKJP: Podkowa przy Kałuży, Dziennik Polski, 2003-10-10 |
|
|
Euroregion „Tatry” przynosi i proponuje rozszerzonej Unii Europejskiej jako swoje wiano osiągnięcia i doświadczenia 10-letniej współpracy mieszkańców dwóch narodów połączonych historycznymi, duchowymi, kulturalnymi i społecznymi więzami. źródło: NKJP: (ASz): Transgraniczne wiano, Gazeta Krakowska, 2004-03-31 |
|
|
Inaczej rzecz się ma ze współczesną Polską. Ta rodziła się w procesie ewolucyjnych przemian całego bloku komunistycznego, które objęły także PRL. Dlatego też jego dziedzictwo stało się jej wianem dla wolnej Polski w stopniu większym niż tradycja antykomunistycznego oporu, niepodległościowej emigracji czy wreszcie dorobek opozycjonistów lat 70. i 80. źródło: NKJP: Przeszło, nie minęło, Dziennik Polski, 2008-02-19 |
|
|
W przedlokacyjnym Krakowie na Wawelu rezydowali liczni władcy [...]. Kraków zyskał też rangę biskupstwa, a później arcybiskupstwa. Z takim wianem architektonicznym i kulturowym miasto stanęło przed szansą rozwoju, jaką dawała lokacja. źródło: NKJP: Małgorzata Iskra: Nie od razu Kraków lokowano, Gazeta Krakowska, 2007-06-01 |
|
|
Nowemu województwu potrzebne będą silne rządy, by wybiło się na samodzielność. Rządy z silnym zapleczem przewagi w sejmiku. - Rzeczywiście, źle by się stało, gdyby doszło do pełnej równowagi między lewicą i prawicą. Olsztyńskie wnosi we wianie przewagę lewicy. źródło: NKJP: Beata Puka, Jan Kreft: Szłam na rzeź, Dziennik Bałtycki, 1998-10-02 |