UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

uganiać

Chronologizacja

XV w., SStp

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uganiam
 uganiamy
2 os. uganiasz
 uganiacie
3 os. ugania
 uganiają

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uganiałem
+(e)m uganiał
 uganiałam
+(e)m uganiała
 uganiałom
+(e)m uganiało
 uganialiśmy
+(e)śmy uganiali
 uganiałyśmy
+(e)śmy uganiały
2 os. uganiałeś
+(e)ś uganiał
 uganiałaś
+(e)ś uganiała
 uganiałoś
+(e)ś uganiało
 uganialiście
+(e)ście uganiali
 uganiałyście
+(e)ście uganiały
3 os. uganiał
 uganiała
 uganiało
 uganiali
 uganiały

bezosobnik: uganiano

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. uganiajmy
2 os. uganiaj
 uganiajcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. uganiałbym
bym uganiał
 uganiałabym
bym uganiała
 uganiałobym
bym uganiało
 uganialibyśmy
byśmy uganiali
 uganiałybyśmy
byśmy uganiały
2 os. uganiałbyś
byś uganiał
 uganiałabyś
byś uganiała
 uganiałobyś
byś uganiało
 uganialibyście
byście uganiali
 uganiałybyście
byście uganiały
3 os. uganiałby
by uganiał
 uganiałaby
by uganiała
 uganiałoby
by uganiało
 uganialiby
by uganiali
 uganiałyby
by uganiały

bezosobnik: uganiano by

bezokolicznik: uganiać

imiesłów przysłówkowy uprzedni: uganiawszy

gerundium: uganianie

Pochodzenie

Zob. ganiać

1. po lesie

Definicja

przest. 
przemieszczać się szybko w różnych kierunkach bez określonego celu

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Cytaty

Po „rejonie” ugania niejaki porucznik Dębski, przykre indywiduum z szarą, obwisłą twarzą, przekrwionymi oczyma i głosem zachrypniętego owczarka. To ten kręci wszystkim i wytwarza atmosferę nerwowości i zamieszania.

źródło: NKJP: Jan Józef Szczepański: Polska jesień, 1955

Młode dziewczęta są śniade i mają czarne włosy, chłopcy też są ciemni i zwykle mali. Wieczorem uganiają na rowerach.

źródło: NKJP: Andrzej Bobkowski: Szkice piórkiem: (Francja 1940-1944), 1957

[...] mógł wiosną i latem całymi godzinami uganiać po polach i łąkach na koniu, aż koń okrywał się pianą [...].

źródło: NKJP: NKJP: Wiesław Paweł Szymański: Niedźwiedź w katedrze, 1981

Na podwórzach, placykach, a często wprost na ulicach pojawiły się sterty czegoś, co zwano niedawno meblami. Po tym wszystkim uganiały szczury. Zapach był nie do zniesienia.

źródło: NKJP: Maria Dąbrowska: Parę słów informacji, a wiele, wiele podzięki, Tygodnik Podhalański, nr 37, 1997

Składnia

bez ograniczeń + uganiać +
GDZIE

2. za złodziejami

Definicja

przest. 
przemieszczać się w określony sposób za jakąś osobą, zwierzęciem lub przedmiotem w celu złapania go lub zrównania się z nim

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

synonimy:  ganiać, gonić, ścigać, uganiać się, upędzać się

Cytaty

W tej chwili wyszła z domu oburzona pani Zawidzka i patrzyła jak urzeczona: jej rodzony syn uganiał w cudzym ogrodzie za kurczętami, zrozumiawszy zaś, że przemocą nie poradzi, począł je wabić chytrze rozlicznymi głosy, udając, że im sypie ziarno.

źródło: NKJP: Kornel Makuszyński: Szaleństwa panny Ewy, 1957

Bubo wyzdrowiał całkowicie i uganiał po błotach za zdobyczą. Wracał nażarty i zadowolony.

źródło: NKJP: Halina Rudnicka: Uczniowie Spartakusa, 1951

Uczyłem się rozpoznawać ptaki nie tylko po upierzeniu, lecz także po głosie, uganiałem za motylami, miałem przyjaciółkę krowę, która przybiegała do mnie jak pies i trącała mordą w ramię, łowiłem miętusy, łapałem raki, prowadziłem zielnik...

źródło: NKJP: Wiesław Wodecki: Koryto, Gazeta Wrocławska, 2001-06-08

[...] niebo błękitne, wieża czerwona kościelna, a zboże faluje, ktoś w prosie za przepióreczką ugania, zając przez miedzę skoczył [...].

źródło: NKJP: Stanisław Dygat: Jezioro Bodeńskie, 1946

Składnia

bez ograniczeń + uganiać +
za KIM/CZYM

3. za sukcesem

Definicja

przest. 
usilnie starać się zdobyć coś pożądanego

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

synonimy:  biegać, ganiać, gonić, latać, uganiać się, upędzać się

Cytaty

Był to dwuletni synek młodej robotnicy, która uganiała za chłopami i od jakiegoś miała tego dzieciaka w prezencie.

źródło: NKJP: Jerzy Krzysztoń: Wielbłąd na stepie, 1978

Czemu więc ten zdolny menedżer nie poświęci się pisaniu raportów, tylko ugania za wątpliwą sławą poetycką?

źródło: NKJP: Beata Pawlikowska i in.: Felietony, Gazeta Poznańska, 2002-12-13

Składnia

bez ograniczeń + uganiać +
za KIM/CZYM
Data ostatniej modyfikacji: 04.04.2016
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN