Chronologizacja
1. ptak
Definicja
Pochodzenie
Od: Wyspy Kanaryjskie , skąd pochodzi ten gatunek ptaka (hiszp. Islas Canarias , łac. Canariae Insulae , dosł. 'Psie Wyspy').
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt zwierzęta domowe i hodowlane
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt ptaki
Cytaty
|
Powiemy nieraz: „najadłem się ogórów” (a nie ogórków) albo: „ucisz te kanary” (a nie kanarki). źródło: NKJP: Jan Miodek: Atrakcyjne innowacje, Wiedza i Życie, nr 6, 1997 |
|
|
Kiedy daję kanarom pokarm, to pomarańczowy kanar zmienia się w nadąsaną kulkę. źródło: Internet: papuzki.webd.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m2
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kanar |
kanary |
|
| D. | kanara |
kanarów |
|
| C. | kanarowi |
kanarom |
|
| B. | kanara |
kanary |
|
| N. | kanarem |
kanarami |
|
| Ms. | kanarze |
kanarach |
|
| W. | kanarze |
kanary |
2. żandarm
Definicja
Pochodzenie
Metaforycznie od nazwy ptaka (za sprawą żółtego koloru w umundurowaniu).
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Prawo i łamanie prawa policja i inne służby mundurowe
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Tradycja świat dawnych epok i wydarzenia historyczne
Cytaty
|
Kanarami nazywano żandarmów, właśnie od żółtych otoków. źródło: NKJP: Internet |
|
|
W PRL-u kanarami nazywano żołnierzy z patroli Wojskowej Służby Wewnętrznej. źródło: Internet: histmag.org |
|
|
Żandarmi nosili czapki z żółtym otokiem, dlatego nazwano ich kanarami. źródło: Internet: archiwum.wyborcza.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kanar |
kanarzy |
ndepr |
| kanary |
depr | ||
| D. | kanara |
kanarów |
|
| C. | kanarowi |
kanarom |
|
| B. | kanara |
kanarów |
|
| N. | kanarem |
kanarami |
|
| Ms. | kanarze |
kanarach |
|
| W. | kanarze |
kanarzy |
ndepr |
| kanary |
depr |
3. kontroler
Definicja
Pochodzenie
Metaforycznie od nazwy żandarma (za sprawą wykonywanej pracy).
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Praca zawody
CZŁOWIEK I TECHNIKA Transport transport lądowy
Cytaty
|
- Dobra, dobra, a mojej babci przedwczoraj zdechł kot, masz ten bilet czy nie? - przerwał kanar. źródło: NKJP: Dariusz Chętkowski z uczniami: Ostatni weekend, 2007 |
|
|
Dopiero, gdy zobaczyłam zbliżającego się kanara, uświadomiłam sobie, że nie skasowałam biletu, a tutaj trzeba to robić na peronie. źródło: NKJP: Magdalena Okoniewska: Mój świat jest kobietą. Dziennik lesbijki, 2004 |
|
|
Zwykle bowiem w przypadku bliskiego spotkania z kanarem gapowicze zapominają adresu zamieszkania, a dokumentów nie zabrali z domu. źródło: NKJP: (LID): Stu gapowiczów na godzinę, Gazeta Krakowska, 2005-03-15 |
|
|
[...] Wyskoczył ze wszystkimi naszymi biletami, a dwa przystanki dalej wsiadły kanary. Byli w przewadze liczebnej i kondycyjnej, więc na nic się zdały tłumaczenia. Musieliśmy dać łapówkę i czekać na Szamana, popijając żubrówkę [...]. źródło: NKJP: Krzysztof Varga: Chłopaki nie płaczą, 1996 |
|
|
Specjalnie wysiadał na Dworcu Wschodnim i szedł do Złotej Rybki - dworcowego baru, opanowanego przez konduktorów i kanarów, podliczających przy aromatycznej wątróbce ze złocistą cebulką apanaże zarobione na pasażerach na gapę. źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m1
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kanar |
kanarzy |
ndepr |
| kanary |
depr | ||
| D. | kanara |
kanarów |
|
| C. | kanarowi |
kanarom |
|
| B. | kanara |
kanarów |
|
| N. | kanarem |
kanarami |
|
| Ms. | kanarze |
kanarach |
|
| W. | kanarze |
kanarzy |
ndepr |
| kanary |
depr |
4. cukier trzcinowy
Definicja
Pochodzenie
Od: Wyspy Kanaryjskie , hiszp. Islas Canarias
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie przyprawy, smaki
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | przyprawa |
Cytaty
|
W dawnej Polsce importowany i bardzo drogi cukier trzcinowy zwano kanarem, jako pochodzący z Wysp Kanaryjskich. źródło: NKJP: G.Czerwińska: Kalendarz polski: O soli, cukrze i miodzie, Tygodnik Ciechanowski, 2002-10-01 |
|
|
Mrozem bielą się półmiski... Chodzi o cukier dostarczany z Wysp Kanaryjskich, zwany kanarem, który przeładowywano w Hamburgu na statki płynące do Polski. źródło: NKJP: Krzysztof Kucharski: W kolejce po karę, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2005-01-14 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kanar |
kanary |
|
| D. | kanaru |
kanarów |
|
| C. | kanarowi |
kanarom |
|
| B. | kanar |
kanary |
|
| N. | kanarem |
kanarami |
|
| Ms. | kanarze |
kanarach |
|
| W. | kanarze |
kanary |
Inne uwagi
Zwykle lp
5. wino
Definicja
Pochodzenie
Od: Wyspy Kanaryjskie , hiszp. Islas Canarias
Kwalifikacja tematyczna
CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA Jedzenie i jego przygotowanie używki
Relacje znaczeniowe
| hiperonimy: | wino I |
Cytaty
|
Zdecydowanie najpopularniejsze były wina węgierskie, zwane węgrzynami, z tokajem na czele, dalej wina hiszpańskie, a wśród nich rodzaj malagi, zwany w Rzeczypospolitej petercymentem, kanar pochodzący z Wysp Kanaryjskich i alikant z okolic Alicante. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce: od średniowiecza do czasów współczesnych, 2004 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kanar |
kanary |
|
| D. | kanaru |
kanarów |
|
| C. | kanarowi |
kanarom |
|
| B. | kanar |
kanary |
|
| N. | kanarem |
kanarami |
|
| Ms. | kanarze |
kanarach |
|
| W. | kanarze |
kanary |
6.a roślina
Definicja
Pochodzenie
Od: Wyspy Kanaryjskie , hiszp. Islas Canarias
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin rośliny leśne i łąkowe
Cytaty
|
Czy ktoś ma jakieś doświadczenie w uprawie kanaru? źródło: Internet: papuzki.webd.pl |
|
|
Menu kanarka stanowi: rzepik, ziarnka kanaru, konopi, maku i owsa. źródło: NKJP: Zbigniew Borowski: Wieża Babel ptasiego języka, Dziennik Łódzki, 2003-02-21 |
|
|
Zdrowe ziarno kanaru powinno być duże, jasnożółte i błyszczące. źródło: Internet: kanarek.net.pl |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kanar |
kanary |
|
| D. | kanaru |
kanarów |
|
| C. | kanarowi |
kanarom |
|
| B. | kanar |
kanary |
|
| N. | kanarem |
kanarami |
|
| Ms. | kanarze |
kanarach |
|
| W. | kanarze |
kanary |
6.b ziarna
Definicja
Pochodzenie
Od: Wyspy Kanaryjskie , hiszp. Islas Canarias
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin rośliny leśne i łąkowe
CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych
Cytaty
|
W skład tej mieszanki wchodzą: rzepik, kanar, proso, siemię lniane, łuskany owies i konopie. źródło: NKJP: Hanna Jurczak-Gucwińska: Zwierzęta w moim domu, 1975 |
|
|
Gotowe mieszanki, sprzedawane w sklepach zoologicznych składają się z: kanaru, rzepiku, murzynka (gatunku prosa), siemienia lnianego, prosa, owsa i konopi. źródło: NKJP: Beata Wolańska: Fruwający przyjaciele, Trybuna Śląska, 2004-11-26 |
|
|
Ich ulubionym daniem jest mieszanka prosa z kanarem, proso w kolbach i specjalna mieszanka ziarenek, skomponowana dla nich. źródło: NKJP: (GZ): Papuzi fanklub, Express Ilustrowany, 2003-04-03 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | kanar |
kanary |
|
| D. | kanaru |
kanarów |
|
| C. | kanarowi |
kanarom |
|
| B. | kanar |
kanary |
|
| N. | kanarem |
kanarami |
|
| Ms. | kanarze |
kanarach |
|
| W. | kanarze |
kanary |
Inne uwagi
Zwykle lp