Chronologizacja
Pochodzenie
Forma powstała przez zrośnięcie się prasłowiańskiego połączenia wyrazowego *polъ nokti 'połowa nocy, północ', złożonego z psł. *polъ 'pół' i postaci dopełniacza liczby pojedynczej *nokti rzeczownika *noktь 'noc'; znaczenie 'strona świata przeciwległa do południa' wtórne; zob. pół, noc
1. godzina
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- zegar wybił/wybija północ
- rozmawiać; siedzieć do północy
- iść spać, położyć się przed północą
- wrócić; iść spać, położyć się o północy; wrócić; iść spać, położyć się po północy
Cytaty
|
Wieczorem oglądał jeden albo dwa filmy i kładł się spać przed północą. Nie był miłośnikiem kina, ale właściwie te filmy były jedyną jego rozrywką. źródło: NKJP: Adam Barczyński: Ślepy los, 1999 |
|
|
Pękaliśmy z najedzenia, jakkolwiek wszystkiego było po trochu. No, a potem szło się na pasterkę. My, dzieci, przeważnie już podsypialiśmy, bo pasterka była o północy. Musieliśmy jednak iść. źródło: NKJP: Wiesław Myśliwski: Traktat o łuskaniu fasoli, 2007 |
|
|
Po powrocie do hotelu była tak zmęczona, że waliła się na łóżko i zasypiała w ubraniu. Dopiero około północy wstawała, żeby się rozebrać. źródło: NKJP: Maria Nurowska: Panny i wdowy: zdrada, 1993 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | północ |
północe |
|
| D. | północy |
północy |
|
| C. | północy |
północom |
|
| B. | północ |
północe |
|
| N. | północą |
północami |
|
| Ms. | północy |
północach |
|
| W. | północy |
północe |
Inne uwagi
Zwykle lp
2. strona
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek
Połączenia
- nadciągać; wiać z północy
- jechać, podążać; skierować się/kierować się na północ
Cytaty
|
W tym samym czasie siedemnaście stopni szerokości geograficznej na północ kapitan Borcz po raz czwarty tego przedpołudnia resetował swój komputer, wyrażając przy tym głośno i wulgarnie żal, że nie ma w zasięgu pięści tego cwaniaka, który na ostatnim kursie w centrali opowiadał o przenoszeniu się współczesnych konfliktów do przestrzeni wirtualnej. źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009 |
|
|
Powtarzam: wy wracacie na północ, ja zmierzam w kierunku przeciwnym. Sam. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 2001 |
|
|
Od rzeki ruszymy na wschód wzdłuż kanału, który zwą Obfitość Ludu. Dopiero wtedy skręcimy na północ. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | północ |
północe |
|
| D. | północy |
północy |
|
| C. | północy |
północom |
|
| B. | północ |
północe |
|
| N. | północą |
północami |
|
| Ms. | północy |
północach |
|
| W. | północy |
północe |
Inne uwagi
Zwykle lp
3. teren
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny typy terytoriów, podział administracyjny
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek
Połączenia
- północ Europy, Polski...; kraju, regionu, wyspy
Cytaty
|
– Pan Rytterberg nie ma już żadnej rodziny, prawda? – Mówił coś o siostrze, która mieszka na północy Szwecji. źródło: NKJP: Tomasz Konatkowski: Wilcza wyspa, 2006 |
|
|
Lapis-lazuli - prezent, który Jacek przywiózł jej z misji. W grupie nie było chyba nikogo, kto nie usłyszałby od niej choć kilku zdań o tych granatowych szafirach. Lazurytach wydobywanych w górach na północy Afganistanu. źródło: NKJP: Mariusz Kaszyński: Rytuał, 2008 |
|
|
Wieś Kolok leży na północy wyspy, nad Morzem Jawajskim. źródło: NKJP: Wojciech Tochman: Córeńka, 2005 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | północ |
północe |
|
| D. | północy |
północy |
|
| C. | północy |
północom |
|
| B. | północ |
północe |
|
| N. | północą |
północami |
|
| Ms. | północy |
północach |
|
| W. | północy |
północe |
Inne uwagi
Zwykle lp
4. obszar kulturowy
Definicja
Noty o użyciu
Zapisywane także duża literą: Północ.
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny państwa, miasta, obszary geograficzne
Połączenia
- kraje; ludzie północy
Cytaty
|
Widziałem najazd jasnowłosych, strasznych ludzi północy, którzy nie oszczędzali nikogo. Rabowali możnych i ubogich, a wszystko, co zagarnęli, ładowali na statki i wywozili do swoich nędznych, zimnych krajów. źródło: NKJP: Tomasz Mirkowicz: Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu 1999 |
|
|
– Skąd wiesz, że Norden jest Żydem? – Z nazwiska. – Paetzold trochę bełkoce i zezuje na górskie pejzaże ozdabiające ściany. – Nazwisko wskazuje, że jego rodzina pochodziła z Północy. Żydzi mają przecież nazwiska od miejsc, skąd pochodzą. źródło: NKJP: Marek Krajewski: Festung Breslau, 2006 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: ż
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | północ |
północe |
|
| D. | północy |
północy |
|
| C. | północy |
północom |
|
| B. | północ |
północe |
|
| N. | północą |
północami |
|
| Ms. | północy |
północach |
|
| W. | północy |
północe |
Inne uwagi
Zwykle lp