Chronologizacja
Pochodzenie
psł. *zachodъ 'zachodzenie, zajście, wstępowanie', 'miejsce, gdzie zachodzi słońce'
Od: przedrostkowego czasownika *zachoditi 'zachodzić, wstępować'.
1. słońca
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK I PRZYRODA Niebo i wszechświat słońce i księżyc, pory dnia
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Połączenia
- piękny, malowniczy zachód
- zachód słońca
- łuna zachodu
- oglądać zachód słońca
Cytaty
|
Ceglaste familoki, rdzawy płomień w oknie na drugim piętrze i zachód słońca u schyłku złotej polskiej jesieni tworzyły harmonię kolorów. źródło: NKJP: Mariusz Czubaj: 21:37, 2010 |
|
|
Mężczyzna wstaje, podchodzi do loggii. Łuna zachodu ledwo tli się jeszcze, na horyzoncie powoli przesuwa się okręt. źródło: NKJP: Stanisław Mrożek: Jak zostałem filmowcem, 2007 |
|
|
Ale piękny ten zachód słońca, co? W Afryce nie ma takich zachodów. - Wiem - wtrąca szybko Kosma. - W Afryce od razu po dniu następuje noc. źródło: NKJP: Marta Tomaszewska: Zorro, załóż okulary!, 2001 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zachód |
zachody |
|
| D. | zachodu |
zachodów |
|
| C. | zachodowi |
zachodom |
|
| B. | zachód |
zachody |
|
| N. | zachodem |
zachodami |
|
| Ms. | zachodzie |
zachodach |
|
| W. | zachodzie |
zachody |
Składnia
|
+ | zachód | + |
(CZEGO)
|
2. pora dnia
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości czasu kalendarz i miary czasu
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | wschód |
Połączenia
- pracować do zachodu
- przyjechać, przyjść, wrócić po zachodzie
Cytaty
|
Mały synek, który spał, mógł nie obudzić się więcej... Mały synek mógł sinieć i drętwieć w jego ramionach, jak ojciec [...]. Małego synka mogło przed zachodem już nie być wśród żywych... Gdyby nie opieka Pana... źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1996 |
|
|
Nie przychodź tu za dnia. Ale wieczorem, po zachodzie, przyjdź koniecznie. źródło: NKJP: Paweł Huelle: Ostatnia Wieczerza, 2007 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zachód |
zachody |
|
| D. | zachodu |
zachodów |
|
| C. | zachodowi |
zachodom |
|
| B. | zachód |
zachody |
|
| N. | zachodem |
zachodami |
|
| Ms. | zachodzie |
zachodach |
|
| W. | zachodzie |
zachody |
Inne uwagi
Zwykle lp
3. kierunek
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | wschód |
Połączenia
- nadciągać; wiać z zachodu
- jechać, ruszyć; skierować/kierować się na zachód
Cytaty
|
Zbiera się na burzę. Od zachodu nadciągały ołowiane chmury. źródło: NKJP: Jan Grzegorczyk: Chaszcze, 2009 |
|
|
Jedziemy, Jaskier. - A chyżo! - krzyknęła [...], zawracając galopem z wiodącej na zachód ścieżki. - Ale nie tędy! W lasy, psia mać, w lasy! źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 2001 |
|
|
Góry otaczały dolinę z trzech stron: południa, zachodu i wschodu. źródło: NKJP: Zofia Kossak: Przymierze, 1996 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zachód |
zachody |
|
| D. | zachodu |
zachodów |
|
| C. | zachodowi |
zachodom |
|
| B. | zachód |
zachody |
|
| N. | zachodem |
zachodami |
|
| Ms. | zachodzie |
zachodach |
|
| W. | zachodzie |
zachody |
Inne uwagi
Zwykle lp
4. teren
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Przynależność i podział terytorialny typy terytoriów, podział administracyjny
KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości przestrzeni kierunek
Relacje znaczeniowe
| antonimy: | wschód |
Połączenia
- zachód Europy, kontynentu, Polski, Ukrainy ...
Cytaty
|
[...] przywędrowali z zachodu Polski na wschód ich przyjaciele i sąsiedzi [...]. Na nowym miejscu odtworzono dawne więzi i stosunki. źródło: NKJP: Jolanta Wachowicz-Makowska: Świat zapamiętany, 2002 |
|
|
Polska jest jak niedosmażony schaboszczak, smaczne są tylko krawędzie: Bałtyk, Suwalszczyzna, Bieszczady, Tatry, Sudety i lasy na zachodzie. A cały środek to surowizna [...]. źródło: NKJP: Zbigniew Górniak: Siostra i byk, 2009 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zachód |
zachody |
|
| D. | zachodu |
zachodów |
|
| C. | zachodowi |
zachodom |
|
| B. | zachód |
zachody |
|
| N. | zachodem |
zachodami |
|
| Ms. | zachodzie |
zachodach |
|
| W. | zachodzie |
zachody |
Inne uwagi
Zwykle lp
Składnia
|
|
+ | zachód | + |
CZEGO
|
5. trud
Definicja
Kwalifikacja tematyczna
CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Ocena i wartościowanie wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia
Połączenia
- daremny, próżny zachód
- coś warte zachodu
- szkoda zachodu
Cytaty
|
Jeszcze więcej zachodu wymagają naleśniki z truskawkami. Ćwierć kilo sera ucieramy z dwiema łyżkami cukru. Najwłaściwszy będzie ser tłusty od małego producenta. [...] źródło: WSJP: Tomasz Pióro: Podzwonne, 2005, prasa |
|
|
Zdobywanie kultury humanistycznej kosztowało wtedy wiele zachodów, pracy a i pieniędzy i Kochanowski nie zdobywał jej dla erudycji, zdobywał ją dlatego, że widział jej sens. źródło: WSJP: Kwiryna Zięba: KOCHANOWSKI - DLA NAS, 1980, prasa |
|
|
Nie jestem też zainteresowana rolą mediatorki i jeśli w tym celu mnie tu zaproszono, to oświadczam, że daremny był to zachód. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 2001 |
|
|
Nie wiemy, ilu jest w Polsce bezdomnych, ale być może stanowimy elektorat wart zachodu. źródło: NKJP: Za Autorów Listu Otwartego Franciszek Banach, Kierownik Domu Rodzinneg Rucewie: Mamy pomysł na godne życie, Gazeta Wyborcza, 1996-10-02 |
Odmiana
część mowy: rzeczownik
rodzaj gramatyczny: m3
| liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||
|---|---|---|---|
| M. | zachód |
zachody |
|
| D. | zachodu |
zachodów |
|
| C. | zachodowi |
zachodom |
|
| B. | zachód |
zachody |
|
| N. | zachodem |
zachodami |
|
| Ms. | zachodzie |
zachodach |
|
| W. | zachodzie |
zachody |