UKRYJ ODMIANĘ ROZWIŃ WSZYSTKO DRUKUJ

okaleczyć

Chronologizacja

1595, SPXVI
Pierwotnie  okaliczyć .

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: dokonany

Tryb oznajmujący

Czas przyszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. okaleczę
 okaleczymy
2 os. okaleczysz
 okaleczycie
3 os. okaleczy
 okaleczą

Czas przeszły

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. okaleczyłem
+(e)m okaleczył
 okaleczyłam
+(e)m okaleczyła
 okaleczyłom
+(e)m okaleczyło
 okaleczyliśmy
+(e)śmy okaleczyli
 okaleczyłyśmy
+(e)śmy okaleczyły
2 os. okaleczyłeś
+(e)ś okaleczył
 okaleczyłaś
+(e)ś okaleczyła
 okaleczyłoś
+(e)ś okaleczyło
 okaleczyliście
+(e)ście okaleczyli
 okaleczyłyście
+(e)ście okaleczyły
3 os. okaleczył
 okaleczyła
 okaleczyło
 okaleczyli
 okaleczyły

bezosobnik: okaleczono

Tryb rozkazujący

liczba pojedyncza liczba mnoga
1 os. okaleczmy
2 os. okalecz
 okaleczcie

Tryb warunkowy

liczba pojedyncza liczba mnoga
m ż n mo -mo
1 os. okaleczyłbym
bym okaleczył
 okaleczyłabym
bym okaleczyła
 okaleczyłobym
bym okaleczyło
 okaleczylibyśmy
byśmy okaleczyli
 okaleczyłybyśmy
byśmy okaleczyły
2 os. okaleczyłbyś
byś okaleczył
 okaleczyłabyś
byś okaleczyła
 okaleczyłobyś
byś okaleczyło
 okaleczylibyście
byście okaleczyli
 okaleczyłybyście
byście okaleczyły
3 os. okaleczyłby
by okaleczył
 okaleczyłaby
by okaleczyła
 okaleczyłoby
by okaleczyło
 okaleczyliby
by okaleczyli
 okaleczyłyby
by okaleczyły

bezosobnik: okaleczono by

bezokolicznik: okaleczyć

imiesłów przysłówkowy uprzedni: okaleczywszy

gerundium: okaleczenie

imiesłów przymiotnikowy bierny: okaleczony

odpowiednik aspektowy: okaleczać

Inne uwagi

Zwykle imb

Pochodzenie

Zob.  kaleka 

1. ciało

Definicja

trwale naruszyć zewnętrzną tkankę żywego organizmu lub rośliny, powodując wypływ krwi lub innych płynów znajdujących się pod nią

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA FIZYCZNA Choroby i ich leczenie przyczyny, objawy i skutki chorób

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat roślin budowa i funkcjonowanie roślin

CZŁOWIEK I PRZYRODA Świat zwierząt budowa i funkcjonowanie organizmów zwierzęcych

Relacje znaczeniowe

synonimy:  uszkodzić
hiperonimy:  zranić

Połączenia

  • okaleczony człowiek; okaleczona kobieta; twarz; okaleczone ciało; okaleczeni ludzie; okaleczone ofiary, zwłoki; dłonie, ręce, nogi; ptaki, zwierzęta; drzewa
  • okaleczony przez ludzi
  • trwale okaleczyć
  • ciężko, okrutnie, potwornie, straszliwie okaleczony

Cytaty

Wspólnie z dwoma kolegami pobili i okaleczyli nożem 50-letniego mężczyznę.

źródło: NKJP: Marcin Kącki: Dowody na seryjnego zabójcę, Gazeta Poznańska, 2003-04-26

[...] przypadkowy przechodzień natknął się na okrutnie okaleczone zwłoki. Denat miał podcięte uszy, zmiażdżone gałki oczne, na ciele widniało mnóstwo ran, zadanych nożem.

źródło: NKJP: Halina Stęplówna: Nieletni zabójcy, Express Ilustrowany, 2003-09-12

Z odciętym ogonem i licznymi ranami zadanymi najprawdopodobniej ostrym narzędziem odnalazł swojego psa mieszkaniec Łapczycy. Okaleczone zwierzę powróciło do domu z przywiązanym do szyi sznurkiem.

źródło: NKJP: (MAW): Tydzień w skrócie, Gazeta Krakowska, 2006-09-12

Mieszkaniec gminy Łask popełnił samobójstwo, rzucając się pod pociąg. Okaleczone ciało, z odciętą głową, znalazł dyżurny stacji kolejowej Kozuby w odległości około dwustu metrów od przejścia przez tory.

źródło: NKJP: (JAGA): Śmierć na torach, Dziennik Łódzki, 2002-05-22

Mieszkańcy miasta są oburzeni okaleczeniem drzew na ulicy Chwałowickiej i 1 Maja. Potężne, zdrowe korony zostały ścięte do nagich „słupów”.

źródło: NKJP: Adrian Czarnota: Drzewa wycinają amatorzy, Tygodnik Rybnicki, 2007-02-13

Składnia

bez ograniczeń + okaleczyć +
KOGO/CO + (CZYM)

2. psychikę

Definicja

wpłynąć negatywnie, destrukcyjnie na czyjąś psychikę

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA Stany psychiczne człowieka emocje i uczucia

CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE Zasady współżycia społecznego zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie

Połączenia

  • okaleczona dusza, psychika
  • okaleczony przez wojnę
  • okaleczony psychicznie

Cytaty

Łatwiej leczyć okaleczone ciało aniżeli okaleczoną duszę.

źródło: NKJP: Sprawozdanie z 99. posiedzenia Senatu RP w dniu 15 maja 1997 r.

[...] Co Pani sądzi o okaleczonej psychice kobiety po dokonanej aborcji?

źródło: NKJP: Internet

Jego cała rodzina zginęła w obozie. Okaleczony psychicznie nie chce i nie potrafi żyć normalnie.

źródło: NKJP: Józefa Hennelowa: „Dziwnie, coraz dziwniej”, Z domu i nie tylko, Tygodnik Powszechny nr 48, 1994

Niekiedy jednak potrzeba znacznie dłuższej perspektywy czasowej, aby wyodrębnić jeszcze jedną kategorię – okaleczonych przez wojnę psychicznie.

źródło: NKJP: Sebastian Chosiński: East Side Story: Gdy kat staje się ofiarą…, Esensja nr 03, 2009-04-08

Naszym głównym celem jest pomagać ludziom najbardziej potrzebującym. Są oni okaleczeni psychicznie, mają chore dusze i ciało, wymagają pomocy i rehabilitacji.

źródło: NKJP: Jerzy Gawroński: Wyrwać chwast i posadzić róże, Gazeta Krakowska, 2003-09-20

Składnia

bez ograniczeń + okaleczyć +
CO

3. dom

Definicja

książk. 
trwale uszkodzić jakiś obiekt

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE Cechy i właściwości materii stan skupienia, trwałość materii

Cytaty

Ściany pozbawione ozdób, posadzka okaleczona, brak luster.

źródło: NKJP: Teresa Bojarska: Świtanie, przemijanie, 1996

Widzieli okaleczone domy - bez okien, drzwi, z popękanymi ścianami, odpadającym tynkiem, zerwaną dachówką...

źródło: NKJP: Nadzieja nie tonie, Dziennik Polski, 2002-09-28

Nie było już ani głównego, ani bocznych ołtarzy. Widniały też puste, okaleczone ściany naw i filarów, z których powyrywano niektóre epitafia.

źródło: NKJP: Andrzej Sarwa: Strzyga, 2006

Na ubitych placach dogorywały sczerniałe od rdzy, okaleczone karoserie opli, volkswagenów i bmw, wraki topornych mieszczańskich wozów, niegdyś synonimy dostatku i niezależności, obecnie smętne świadectwa upadku.

źródło: NKJP: Rafał Nowakowski: Rdza, 2008

Składnia

bez ograniczeń + okaleczyć +
CO
Data ostatniej modyfikacji: 11.12.2015
Copyright© Instytut Języka Polskiego PAN